Gepard

Gepard
	Acinonyx
	Brookes, 1828
	; Przedstawiciel rodzaju – gepard grzywiasty (A. jubatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Feloidea
Rodzina	kotowate
Podrodzina	koty
Rodzaj	gepard
	Typ nomenklatoryczny
	Acinonyx venator Brookes, 1828 (= Felis jubata von Schreber, 1775)
Synonimy
	Cynailurus Wagler, 1830; Guepardus Duvernoy, 1834; Cynaelurus: Gloger, 1841; Cynofelis Lesson, 1842; Guepar: Boitard, 1842; Gueparda: J.E. Gray, 1843; Paracinonyx Kretzoi, 1930; Abacinonyx Kretzoi, 1930; Valdarnius Kretzoi, 1930; Sivafelis Pilgrim, 1932; Brachyprosopus Schaub, 1943; Schaubia Camp, Welles & Green, 1949; Acinomyx: de Beaumont, 1964;
Gatunki
	3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Gepard^[15] (Acinonyx) – rodzaj drapieżnych ssaków z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w Afryce i południowo-zachodniej Azji^[16]^[17]^[18].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 121–145 cm, długość ogona 63–76 cm, wysokość w kłębie 79–94 cm; masa ciała samic 36–48 kg (średnio 43 kg), samców 39–89 kg (średnio 54 kg) (dotyczy gatunku występującego współcześnie)^[17]^[19].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1828 roku brytyjski przyrodnik Joshua Brookes w katalogu sprzedażowym własnego autorstwa^[1]. Na gatunek typowy Brookes wyznaczył (oznaczenie monotypowe) geparda grzywiastego (A. jubatus).

Etymologia

Acinonyx (Acinomyx): gr. ακαινα akaina ‘cierń, kolec’, od ακις akis, ακιδος akidos ‘punkt’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur’^[20].
Cynailurus (Cynaelurus): gr. κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’; αιλουρος ailouros ‘kot’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis jubata von Schreber, 1775.
Guepardus (Guepar, Gueparda): fr. guepard „polujący lampart”, prawdopodobnie od fr. guet „obserwator” i łac. pardus „pantera, lampart”^[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis jubata von Schreber, 1775.
Cynofelis: gr. κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’; rodzaj Felis Linnaeus, 1758, (kot)^[23]. Gatunek typowy: Lesson wymienił dwa gatunki – Felis jubata von Schreber, 1775 i Felis guttata Hermann, 1804 (= Felis jubata von Schreber, 1775) – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) – Felis jubata von Schreber, 1775^[24].
Paracinonyx: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[25]; rodzaj Acinonyx Brookes, 1828. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Acinonyx rex Pocock, 1927 (= Felis jubata Schreber, 1775).
Abacinonyx: łac. przedrostek ab- ‘z’^[26]; rodzaj Acinonyx Brookes, 1828. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Cynailurus pleistocaenicus Zdansky, 1925 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
Valdarnius: dolina Valdarno, Toskania, Włochy^[10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Cynailurus etruscus del Campana, 1915 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
Sivafelis: hindi siva ‘szczęśliwy’^[27]; rodzaj Felis Linnaeus, 1758 (kot). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Sivafelis potens Pilgrim, 1932 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
Brachyprosopus: gr. βραχυς brakhus ‘krótki’^[28]; προσωπον prosōpon ‘twarz’^[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Brachyprosopus vireti Schaub, 1943 (= †Felis pardinensis Croizet & Jobert, 1828).
Schaubia: Samuel Schaub (1882–1962), szwajcarski paleontolog^[13].

Podział systematyczny

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^[30]^[19]^[17]^[15]^[18]:

Acinonyx jubatus (Schreber, 1775) – gepard grzywiasty

Opisano również gatunki wymarłe^[31]:

Acinonyx aicha Geraads, 1997^[32] (Afryka; pliocen)
Acinonyx pardinensis (Croizet & Jobert, 1828)^[33] (Europa; fanerozoik)

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Cynailurus Wagler, 1830
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Guepardus Duvernoy, 1834.
↑ Młodszy homonim Brachyprosopus Olson, 1937 (Reptilia).
↑ Nowa nazwa dla Brachyprosopus Schaub, 1943.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Acinonyx Brookes, 1828.

Przypisy

↑ ^a ^b J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum of Joshua Brookes. Cz. 16. London: Richard Taylor, 1828, s. 33. (ang.).
↑ J.A. Wagler: Natürliches System der Amphibien mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel: ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München: In der J. G. Cotta’schen Buchhandlung, 1830, s. 30. (niem.).
↑ G.L. Duvernoy. Notice critique sur les espèces de grands chats nommées, par Hermann: Felis chalybeate et guttata. „L’Institut Journal des Academies et Societes Scientifiques de la France et de l’Etranger”. 2 (51), s. 145, 1834. Paris. (fr.).
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1841, s. xxix, 63. (niem.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 48. (fr.).
↑ P. Boitard: Le Jardin des plantes: description et murs des mammifères de la Ménagerie et du Muséum d’histoire naturelle. Paris: J.J. Dubochet et Ce, Éditeurs, 1842, s. 234. (fr.).
↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1843, s. 46. (ang.).
↑ Kretzoi 1930 ↓, s. 10.
↑ Kretzoi 1930 ↓, s. 11.
↑ ^a ^b Kretzoi 1930 ↓, s. 14.
↑ G.E. Pilgrim. The fossil Carnivora of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. New series. 18, s. 199, 1932. (ang.).
↑ S. Schaub. Die oberpliocaene Säugetierfauna von Senèze (Haute-Loire) und ihre verbreitungsgeschiehtliehe Stellung. „Schweizerische palaeontologische Abhandlungen”. 64, s. 273, 1943. (niem.).
↑ ^a ^b C.L. Camp, S.P. Welles & M. Green. Bibliography of Fossil Vertebrates 1939-1943. „Memoir of the Geological Society of America”. 37, s. 330, 1949. (ang.).
↑ G. de Beaumont. Remarques sur la classification des Felidae. „Eclogae Geologicae Helvetiae”. 57 (2), s. 840, 1964. (fr.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 134. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 402. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 155. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Acinonyx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-08].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 647. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 74.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 208.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 302.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 211.
↑ D.G. Elliot: A Monograph of the Felidæ or Family of the Cats. London: Taylor and Francis, 1883, s. xiii. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 183.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 3.
↑ Siva, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-06] (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 38.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 209.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-14]. (ang.).
↑ Acinonyx Brookes 1828 (cheetah). Fossliworks. [dostęp 2021-05-15]. (ang.).
↑ D. Geraads. Carnivores du Pliocène terminalde Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 30 (1), s. 140, 1997. DOI: 10.1016/S0016-6995(97)80263-X. (fr.).
↑ J.-B. Croizet & A.C.G. Jobert: Recherches sur les ossemens fossiles du departement du Puy-de-Dôme. Paris: chez les principaux libraires, 1828, s. 203. (fr.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
M. Kretzoi. Felida-tanulmányok. „A Magyar Királyi Földtani Intézet Hazinyomdaja”. 24, s. 1–22, 1930. (orm.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[4] Niepoprawna późniejsza pisownia Cynailurus Wagler, 1830

[uwaga1-7] Niepoprawna późniejsza pisownia Guepardus Duvernoy, 1834.

[14] Młodszy homonim Brachyprosopus Olson, 1937 (Reptilia).

[16] Nowa nazwa dla Brachyprosopus Schaub, 1943.

[18] Niepoprawna późniejsza pisownia Acinonyx Brookes, 1828.

[Brookes-1] J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum of Joshua Brookes. Cz. 16. London: Richard Taylor, 1828, s. 33. (ang.).

[Wagler-2] J.A. Wagler: Natürliches System der Amphibien mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel: ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München: In der J. G. Cotta’schen Buchhandlung, 1830, s. 30. (niem.).

[Duvernoy-3] G.L. Duvernoy. Notice critique sur les espèces de grands chats nommées, par Hermann: Felis chalybeate et guttata. „L’Institut Journal des Academies et Societes Scientifiques de la France et de l’Etranger”. 2 (51), s. 145, 1834. Paris. (fr.).

[Gloger-5] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1841, s. xxix, 63. (niem.).

[Lesson-6] R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 48. (fr.).

[Boitard-8] P. Boitard: Le Jardin des plantes: description et murs des mammifères de la Ménagerie et du Muséum d’histoire naturelle. Paris: J.J. Dubochet et Ce, Éditeurs, 1842, s. 234. (fr.).

[Gray-9] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1843, s. 46. (ang.).

[CITEREFKretzoi193010-10] Kretzoi 1930 ↓, s. 10.

[CITEREFKretzoi193011-11] Kretzoi 1930 ↓, s. 11.

[CITEREFKretzoi193014-12] Kretzoi 1930 ↓, s. 14.

[Pilgrim-13] G.E. Pilgrim. The fossil Carnivora of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. New series. 18, s. 199, 1932. (ang.).

[Schaub-15] S. Schaub. Die oberpliocaene Säugetierfauna von Senèze (Haute-Loire) und ihre verbreitungsgeschiehtliehe Stellung. „Schweizerische palaeontologische Abhandlungen”. 64, s. 273, 1943. (niem.).

[Camp&inni-17] C.L. Camp, S.P. Welles & M. Green. Bibliography of Fossil Vertebrates 1939-1943. „Memoir of the Geological Society of America”. 37, s. 330, 1949. (ang.).

[Beaumont-19] G. de Beaumont. Remarques sur la classification des Felidae. „Eclogae Geologicae Helvetiae”. 57 (2), s. 840, 1964. (fr.).

[Cichocki&inni-20] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 134. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-21] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 402. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Sunquist-22] M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 155. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[Wilson&Reeder-23] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Acinonyx. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-08].

[amw-24] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 647. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655177_74]-25] Palmer 1904 ↓, s. 74.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655364_208]-26] Palmer 1904 ↓, s. 208.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655458_302]-27] Palmer 1904 ↓, s. 302.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655367_211]-28] Palmer 1904 ↓, s. 211.

[ell-29] D.G. Elliot: A Monograph of the Felidæ or Family of the Cats. London: Taylor and Francis, 1883, s. xiii. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=223_183]-30] Jaeger 1959 ↓, s. 183.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=43_3]-31] Jaeger 1959 ↓, s. 3.

[32] Siva, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-06] (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=78_38]-33] Jaeger 1959 ↓, s. 38.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=249_209]-34] Jaeger 1959 ↓, s. 209.

[mdd-35] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-14]. (ang.).

[fossilworks-36] Acinonyx Brookes 1828 (cheetah). Fossliworks. [dostęp 2021-05-15]. (ang.).

[ger-37] D. Geraads. Carnivores du Pliocène terminalde Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 30 (1), s. 140, 1997. DOI: 10.1016/S0016-6995(97)80263-X. (fr.).

[cro&job-38] J.-B. Croizet & A.C.G. Jobert: Recherches sur les ossemens fossiles du departement du Puy-de-Dôme. Paris: chez les principaux libraires, 1828, s. 203. (fr.).

[15]

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[c]

[12]

[d]

[13]

[e]

[14]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]