Giovanni Gentile

Giovanni Gentile (ur. 30 maja 1875 w Castelvetrano, zm. 15 kwietnia 1944 we Florencji) – obok Benedetta Crocego najwybitniejszy filozof neoidealizmu włoskiego, twórca idealizmu aktualnego. Prowadził rozległą działalność społeczną i naukową, był pedagogiem, historykiem, propagatorem kultury włoskiej, wydawcą, ministrem edukacji w rządzie Mussoliniego. Idealizm aktualny stanowił filozoficzną podbudowę faszyzmu. Głosił, że podział na podmiot i przedmiot jest jedynie konstruktem umysłu i że „duch jest czystym aktem” objawiającym się w procesie edukacji.

Giovanni Gentile

Inaczej niż wielu intelektualistów włoskich do końca zachował wierność Mussoliniemu. Zamordowany przez partyzantów komunistycznych.

Życie

Urodził się 30 maja 1875 w sycylijskim miasteczku Castelvetrano jako syn farmaceuty Giovanniego Gentile i Teresy Curti, córki notariusza. Dzieciństwo spędził w Campobello di Mazara, następnie uczęszczał do liceum Ximenes w Trapani.

W latach 1903–1913 wykładał na uniwersytecie w Palermo, następnie do 1916 w Pizie, wreszcie od 1917 w Rzymie. Z B. Croce wydawał pismo „La critica”, samodzielnie zaś „Giornale critico della filosofia italiana” (1920-1944). Jako minister przeprowadził reformę edukacji. Był twórcą Instituto Nazionale Fascista di Cultura.

Myśl

Myśl Gentilego ma typowy dla filozofii włoskiej charakter historystyczny i eklektystyczny – stanowi syntezę poglądów poprzedników. Spośród ważniejszych trzeba wymienić filozofię aktu i możności św. Tomasza i inspirowaną przez niego wczesną fazę nauczania społecznego Kościoła (zob. korporacjonizm), myślicieli włoskich XIX w. (Giuseppe Mazzini, Rosmini, Gioberti i Spaventa), od których zapożyczył koncepcję autoctisi (samotworzenia), Nietzschego i humanistów włoskich, których zbieżne koncepcje nadczłowieka i l'uomo universale przekształcił w koncepcję l'uomo fascista, a przede wszystkim filozofów niemieckich, Marksa, Hegla i Fichtego i jego koncepcji teorii wiedzy (Wissenschaftslehre). Giovanni Gentile jest uważany za twórcę pojęcia „państwa totalnego”. Twierdził również, że w rzeczywistości istnieją dwa całkowicie odmienne typy demokracji. „Liberalna” skupiająca się na indywidualizmie i potrzebach jednostki, a przez to zbyt egoistyczna. Druga to według Gentile „prawdziwa demokracja”, w której wszyscy ludzie oddają się dobrowolnie pod opiekę państwa. Natomiast wola ludu przejawia się jako wola jednej lub kilku osób, które są jego reprezentantami.

Dzieła wszystkie Gentilego według edycji Le Lettere

Dzieła systematyczne

I-II. Sommario di pedagogia come scienza filosofica. (Vol. I: Pedagogia generale; vol. II: Didattica). III. Teoria generale dello spirito come atto puro. IV. I fondamenti della filosofia del diritto. V-VI. Sistema di logica come teoria del conoscere (voll. 2). VII. La riforma dell’educazione. VIII. La filosofia dell’arte. IX. Genesi e struttura della società.

Dzieła historyczne

X. Storia della filosofia. Dalle origini a Platone. XI. Storia della filosofia italiana (fino a Lorenzo Valla). XII. I problemi della Scolastica e il pensiero italiano. XIII. Studi su Dante. XIV Il pensiero italiano del Rinascimento. XV. Studi sul Rinascimento. XVI. Studi vichiani. XVII. L’eredità di Vittorio Alfieri. XVIII-XIX. Storia della filosofia italiana dal Genovesi al Galluppi (voll. 2). XX-XXI. Albori della nuova Italia (voll. 2). XXII. Vincenzo Cuoco. Studi e appunti. XXIII. Gino Capponi e la cultura toscana nel secolo decimonono. XXIV. Manzoni e Leopardi. XXV. Rosmini e Gioberti. XXVI. I profeti del Risorgimento italiano. XXVII. La riforma della dialettica hegeliana. XXVIII. La filosofia di Marx. XXIX. Bertrando Spaventa. XXX. Il tramonto della cultura siciliana. XXXI-XXXIV. Le origini della filosofia contemporanea in Italia. (Vol. I: I platonici; vol. II: I positivisti; voll. III e IV: I neokantiani e gli hegeliani). XXXV. Il modernismo e i rapporti fra religione e filosofia.

Opere varie

XXXVI. Introduzione alla filosofia. XXXVII. Discorsi di religione. XXXVIII. Difesa della filosofia. XXXIX. Educazione e scuola laica. XL. La nuova scuola media. XLI. La riforma della scuola in Italia. XLII. Preliminari allo studio del fanciullo. XLIII. Guerra e fede. XLIV. Dopo la vittoria. XLV-XLVI. Politica e cultura (voll. 2).

Fragmenty

XLVII-XLVIII. Frammenti di estetica e di teoria della storia (voll. 2). XLIX-L. Frammenti di critica e storia letteraria. LI-LII. Frammenti di filosofia. LIII-LV. Frammenti di storia della filosofia.

Listy

I-II. Carteggio Gentile-Jaja (voll. 2) III-VII. Lettere a Benedetto Croce (voll. 5) VIII. Carteggio Gentile-D’Ancona IX. Carteggio Gentile-Omodeo X. Carteggio Gentile-Maturi XI. Carteggio Gentile-Pintor XII. Carteggio Gentile-Chiavacci XIII. Carteggio Gentile-Calogero XIV. Carteggio Gentile-Donati

Rzadkie i niepublikowane

1. Eraclito. Vita e frammenti.
2. La filosofia della storia. Saggi e inediti.

Zobacz też

• Neoheglizm

Linki zewnętrzne

• Jacek Bartyzel o włoskiej prawicy historycznej. konserwatyzm.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-04)].
• Adam Wielomski o statolatrii. konserwatyzm.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-04)].