Wikipedia

Gliwice (stacja kolejowa)

główny budynek stacji kolejowej w Gliwicach

Gliwice – węzłowa stacja kolejowa w Śródmieściu Gliwic przy ul. Bohaterów Getta Warszawskiego 12. Dworzec kolejowy w Gliwicach jest drugim pod względem wielkości dworcem kolejowym konurbacji górnośląskiej. Stacja kolejowa została otwarta 2 października 1845 wraz z otwarciem linii kolejowej z Wrocławia. W latach 2015–2016 dworzec i perony zostały gruntownie przebudowane. Według klasyfikacji PKP stacja ma najwyższą kategorię Premium.

Gliwice
Ilustracja
Plac przed dworcem
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Gliwice

Lokalizacja

Śródmieście

Zarządca

PKP (dworzec)
PKP PLK (stacja)

Data otwarcia

1845

Poprzednie nazwy

Gleiwitz (1845-1884)[1]
Gleiwitz Staatsbahnhof (1885-1920)[1]
Gleiwitz (1921-1930)[1]
Gleiwitz Hauptbahnhof (1931-1945)[1]

Rodzaj

stacja kolejowa

Liczba pasażerów (2018)

3 978 500[2]

Dane techniczne
Liczba peronów

4

Liczba krawędzi
peronowych

8

Kasy

T

Linie kolejowe
Położenie na mapie Gliwic
Mapa konturowa Gliwic, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gliwice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Gliwice”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Gliwice”
Ziemia50°18′05″N 18°40′38″E/50,301389 18,677222
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj
 
Stary dworzec kolejowy w Gliwicach na widokówce z obiegu w 1908 r.
Zobacz więcej w artykule Transport kolejowy w Gliwicach, w sekcji Historia.

2 października 1845 otwarto linię kolejową łączącą Wrocław z Gliwicami, wraz z którą wybudowano gliwicki dworzec. Budowę linii zakończono ostatecznie 3 października 1846 w Mysłowicach. Linia liczyła 196,3 km, a otwarcia dokonał król pruski Fryderyk Wilhelm IV[3].

Po raz pierwszy budynek dworca rozbudowano w 1873 roku. W 1913 roku powstał projekt rozbudowy dworca do obecnych rozmiarów, który został kilkukrotnie zmodyfikowany zanim doczekał się realizacji. Po przerwie spowodowanej I wojną światową, w 1923 roku podjęto przebudowę otoczenia dworca, a budowę samego dworca rozpoczęto 24 kwietnia. Obiekt oddano do użytku 9 grudnia 1925[3].

1 czerwca 1957 zakończono elektryfikację linii kolejowej do Warszawy Wschodniej, wraz z którą zelektryfikowano stację Gliwice[4]. Elektryfikacja kolejnych linii trwała do 23 grudnia 1980, kiedy to jako ostatnią zelektryfikowano linię do Bytomia. Tym samym wszystkie linie kolejowe przebiegające przez stację Gliwice zostały zelektryfikowane[5].

W 1993 roku rozbudowano dworzec poprzez dobudowę czwartego peronu. Zbudowano go rozbierając wcześniej trzeci peron bagażowy[3].

1 października 2011 w Gliwicach zadebiutowały pociągi Kolei Śląskich na trasie Gliwice – Częstochowa[6].

 
Stacja podczas remontu w 2015 roku
 
Tymczasowy dworzec kontenerowy

23 września 2013 PKP podpisało umowę na opracowanie dokumentacji projektowej i technicznej przebudowy kompleksu dworcowego z pracownią PAS Projekt Archi Studio[7], a 29 grudnia 2014 z konsorcjum firm Aldesa Construcciones Polska oraz Aldesa Construcciones już na samą przebudowę kompleksu (dworca, tuneli, peronów i torów w obrębie stacji)[8]. Właściwe prace remontowe rozpoczęły się w połowie stycznia 2015[9], a 3 marca obsługa podróżnych została przeniesiona do tymczasowego dworca kontenerowego[10]. 4 marca PKP podpisało z Centrum Unijnych Projektów Transportowych umowę na dofinansowanie inwestycji w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na kwotę 81 mln zł (z czego 57 mln zł pochodzi od Unii Europejskiej), przy całkowitych kosztach wynoszących 157 mln zł[11]. Według pierwotnych planów remont dworca oraz 3 pierwszych peronów miał zakończyć się pod koniec 2015 roku, a 4. peronu w 2016 roku[8], jednakże dopiero 22 lipca 2016 udostępniono podróżnym halę główną dworca i zamknięto dworzec tymczasowy[12]. We wrześniu 2016 natomiast dostępne były oba przejścia podziemne[13]. Sam remont zakończył się pod koniec listopada[14]. W ramach przebudowy dworzec został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, powstał korytarz łączący obie hale, obiekt został wyposażony w nowy system informacji dla podróżnych, system monitoringu został rozbudowany. Perony zyskały schody ruchome, windy, całkowicie nową nawierzchnię oraz nowe zadaszenie z przeszkleniami[8]. 14 grudnia odbyło się oficjalne otwarcie[15].

28 marca 2017 przed dworcem uruchomiona została stacja wypożyczania rowerów[16], natomiast 9 listopada 2018 uruchomiono stację ładowania samochodów elektrycznych[17].

27 sierpnia 2020 miasto podpisało z konsorcjum firm Mostostal Zabrze i PRUiM umowę na budowę centrum przesiadkowego po północnej stronie torów kolejowych połączonego poprzez tunel z dworcem kolejowym po południowej stronie torów[18]. 3 grudnia 2022 centrum przesiadkowe zostało otwarte[19]

Linie kolejowe

edytuj

Przez gliwicką stację kolejową przebiega linia kolejowa nr 137, będąca częścią europejskiej linii kolejowej E 30. Dodatkowo od gliwickiej stacji rozpoczynają się linie w kierunku zachodnim – 168 oraz wschodnim 141, 147 i 200[5]. Wszystkie linie są normalnotorowe i zelektryfikowane[5].

W ruchu pasażerskim wykorzystywane są linie 137 (Katowice, Kędzierzyn-Koźle, Lubliniec, Opole) oraz 147 (Bytom)[5]. Pozostałe linie wykorzystywane są jedynie w ruchu towarowym[5].

Infrastruktura

edytuj

Budynek dworca

edytuj
 
Hol główny dworca kolejowego

Budynek dworca usytuowany jest na poziomie ulicy, torowisko zaś na wyższym poziomie, dzięki czemu nie ma konieczności dwukrotnego pokonywania schodów. W budynku są 2 połączone hole oraz 2 ogólnodostępne przejścia podziemne prowadzące na perony[3][13]. Pierwsze przejście podziemne, łączące główną halę dworca z peronami, posiada schody ruchome prowadzące na perony i zakończone jest pochylnią i schodami prowadzącymi do ul. Tarnogórskiej po przeciwnej stronie torów w pobliżu Centrum Handlowego Forum[3][20][21]. Drugie łączy drugą halę dworca z peronami i wyposażone jest w windy prowadzące na perony[3][20][21]. Oprócz tego istnieją jeszcze przejścia podziemne na wschodnim i zachodnim krańcu peronów, niedostępne dla podróżnych (dawniej były to odpowiednio tunel bagażowy i tunel pocztowy, połączone z powierzchnią peronów windami)[3]. Powierzchnia całkowita obiektu wynosi 9810 m², powierzchnia użytkowa 5284 m², łączna wysokość 21 m (licząc wszystkie poziomy), a kubatura wynosi ponad 36 222 m³[22][21].

Na dworcu znajdują się kasy PKP Intercity[23], Kolei Śląskich[24] i punkt sprzedaży międzynarodowych biletów autobusowych GTV oraz automaty biletowe Kolei Śląskich[25] i PKP Intercity[23].

Według kategoryzacji PKP obiekt posiada najwyższą dworcową kategorię – Premium[15].

Perony

edytuj
 
Perony po remoncie

Na stacji Gliwice znajdują się 4 przelotowe, wyspowe perony pasażerskie o wysokości 76 cm nad poziomem główki szyny i długości 284 m – 373 m[26]. Perony posiadają wspólne zadaszenie oraz wyposażane w wyświetlacze elektroniczne i urządzenie nagłaśniające[26][27][21].

Pomiędzy peronami pasażerskimi dawniej znajdowały się dwa niskie (o wysokości 30 cm nad poziomem główki szyny) perony służbowe, niedostępne dla pasażerów, a wykorzystywane przy naprawach i przeglądach lokomotyw i wagonów[28][3], które używane były także jako perony bagażowe i pocztowe[3].

Nastawnie

edytuj

Ruch kolejowy na stacji Gliwice jest sterowany przy pomocy 3 nastawni dysponujących: GLA, GLB i GLC oraz 3 nastawni wykonawczych GL11, GL2 i GL23[5].

Wieże ciśnień

edytuj

W bezpośrednim sąsiedztwie pasażerskiej części stacji, od strony ul. Kolberga (ponad terenem centrum przesiadkowego), znajduje się żelbetowa wieża ciśnień, która dawniej zaopatrywała w wodę cały obiekt dworcowy wraz z instalacjami zasilającymi wodą parowozy przejeżdżające przez Gliwice[29].

Na terenie zakładów taborowych znajdują się jeszcze 2 ceglane wieże ciśnień, które obsługiwały pobliskie obiekty kolejowe, głównie pobliską parowozownię i kolejowe zakłady naprawcze[30][31].

Bocznice

edytuj
 
Gliwicka Fabryka Wagonów

Stacja Gliwice posiada bocznice do firm[32]:

Baza Kolei Śląskich

edytuj

Koleje Śląskie wynajmują od PKP 15 torów grupy dojazdowej gdzie stacjonować może 18 pojazdów. Pojazdy objęte są całodobową ochroną[33].

Ruch pasażerski

edytuj
 
27WEb Elf Kolei Śląskich przy peronach stacji Gliwice
Wymiana pasażerska
Rok Roczna Średnia dobowa Miejsce w Polsce
2017 3 760 000 10 300 19 [34]
2018 3 980 000 10 900 17 [35]
2019 4 530 000 12 400 19 [34]
2020 1 610 000 4400 36 [34]
2021 2 230 000 6100 32 [34]
2022 3 321 500 9100 27 [36]
2023 3 577 000 9800 32 [37]

Pociągi regionalne

edytuj

Dworzec w Gliwicach jest główną stacją początkową i końcową pociągów łączących województwo śląskie z opolskim. W rozkładzie jazdy 2023/2024 ze stacji odjeżdżają pociągi osobowe relacji Gliwice – Częstochowa (S1), Gliwice – Rybnik (S17), Gliwice – Bytom (S18), Gliwice – Żywiec (S75) i Gliwice – Wisła Głębce (S76) obsługiwanych przez Koleje Śląskie[38] oraz Gliwice – Kędzierzyn-Koźle i Gliwice – Opole obsługiwane przez Polregio[39].

Pociągi dalekobieżne

edytuj

Z gliwickiego dworca odjeżdżają pociągi dalekobieżne (Express InterCity Premium, Express InterCity, InterCity i TLK) do większości największych miast Polski. Pociągi te są obsługiwane przez PKP Intercity[39].

Komunikacja z dworcem

edytuj

Centrum przesiadkowe

edytuj

Po północnej stronie dworca znajduje się centrum przesiadkowe, w którym znajduje się : zespół przystanków autobusowych komunikacji metropolitalnej, dworzec autobusowy komunikacji międzymiastowej, postoje taxi, zespoły parkingowe z podziałem na postoje krótkoterminowe i długoterminowe w systemie park&ride, parkingi dla rowerów, stacja Metroroweru oraz budynek dworcowy północny z pomieszczeniami obsługi podróżnych[40][18][19][41].

Plac przed dworcem

edytuj
 
Stacja Metroroweru

Po południowej stronie dworca znajduje się stacja Metroroweru[41], a przy ulicy Bohaterów Getta Warszawskiego przystanek autobusowy Gliwice Dworzec PKP obsługiwany przez autobusy kursujące na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego[42].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Indeks stacji, przystanków osobowych, posterunków kolejowych z nazwami aktualnymi i wcześniejszymi. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011. ISBN 978-83-931006-4-4.
  2. ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r.. 2020-01-27. [dostęp 2020-01-30].
  3. ↑ a b c d e f g h i Przemysław Nadolski, Tomasz Roszak, Krzysztof Soida, Edward Wieczorek: Węzeł Kolejowy Gliwice. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2010. ISBN 978-83-931006-1-3.
  4. ↑ Paweł Terszczyński, Krzysztof Zintel. Zespoły trakcyjne serii EN56. „Świat Kolei”. 2/2011, s. 14-23. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  5. ↑ a b c d e f Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011. ISBN 978-83-931006-4-4.
  6. ↑ Pociągi nowego przewoźnika – Kolei Śląskich – wyjechały na tory. gazetaprawna.pl, 2011-10-01. [dostęp 2011-10-03].
  7. ↑ Polska-Warszawa: Usługi architektoniczne, budowlane, inżynieryjne i kontrolne 2013/S 191-330011 Ogłoszenie o udzieleniu zamówienia Usługi. ted.europa.eu, 2013-09-30. [dostęp 2013-10-30].
  8. ↑ a b c Umowa na przebudowę dworca w Gliwicach podpisana. rynek-kolejowy.pl, 2014-12-30. [dostęp 2014-12-30].
  9. ↑ Rozpoczął się remont dworca kolejowego w Gliwicach. rynek-kolejowy.pl, 2015-01-19. [dostęp 2015-01-20].
  10. ↑ Dworzec tymczasowy już działa. Ale nie obyło się bez problemów. gliwice.gazeta.pl, 2015-03-03. [dostęp 2015-03-03].
  11. ↑ Rejestr umów o dofinansowanie zawartych przez CUPT. cupt.gov.pl, 2015-03-06. [dostęp 2015-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-08)].
  12. ↑ Gotowa hala główna gliwickiego dworca, kończą się prace przy 4 peronie. kurier-kolejowy.pl, 2016-07-22. [dostęp 2016-07-22].
  13. ↑ a b Dworzec i stacja w Gliwicach ukończone. rynek-kolejowy.pl, 2016-12-14. [dostęp 2016-12-19].
  14. ↑ Remont dworca PKP w Gliwicach dobiegł końca. gliwice.wyborcza.pl, 2016-12-01. [dostęp 2016-12-02].
  15. ↑ a b Dworzec kolejowy w Gliwicach otwarty. Klasa premium WIDEO 360. dziennikzachodni.pl, 2016-12-14. [dostęp 2016-12-19].
  16. ↑ Dziś rusza Gliwicki Rower Miejski. dzisiajwgliwicach.pl, 2017-03-28. [dostęp 2017-03-28].
  17. ↑ PKP S.A. uruchamia pierwsze stacje do ładowania samochodów elektrycznych. kurier-kolejowy.pl, 2018-11-09. [dostęp 2018-11-09].
  18. ↑ a b W Gliwicach powstanie centrum przesiadkowe. Komunikacyjna brama metropolii [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-10-13] (pol.).
  19. ↑ a b Centrum Przesiadkowe już działa. Tak wygląda pierwszy dzień na oddanym do użytku obiekcie (TV) [online], 24GLIWICE - Portal Gliwice | codziennie nowe informacje, 3 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-11] (pol.).
  20. ↑ a b GLIWICE. Samochodowy Plan Miasta. Katowice: Wydawnictwo Witański, 2008. ISBN 978-83-87502-58-4.
  21. ↑ a b c d Tu stacja Gliwice! Po ponad 700 dniach oczekiwań dworzec oficjalnie otwarty. dzisiajwgliwicach.pl, 2016-12-14. [dostęp 2016-12-19].
  22. ↑ Co oprócz kas?. gliwice.eu, 2016-12-07. [dostęp 2016-12-08].
  23. ↑ a b Wyszukiwarka kas i biletomatów. intercity.pl. [dostęp 2014-07-09].
  24. ↑ Dworce kolejowe z kasami biletowymi Kolei Śląskich. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-08-27].
  25. ↑ Lokalizacje automatów biletowych uruchamianych przez Koleje Śląskie na stacjach. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-08-27].
  26. ↑ a b Wykaz peronów. plk-sa.pl, 2016-11-29. [dostęp 2016-12-19].
  27. ↑ Naprawiono przeciekający dach na stacji Gliwice. rynek-kolejowy.pl, 2016-12-20. [dostęp 2016-09-08].
  28. ↑ Wykaz peronów. plk-sa.pl, 2014-04-30. [dostęp 2014-07-09].
  29. ↑ Krzysztof Królczyk: Wieża ciśnień w Gliwicach. wiezecisnien.eu. [dostęp 2013-03-18].
  30. ↑ Krzysztof Królczyk: Wieża ciśnień w Gliwicach. wiezecisnien.eu. [dostęp 2013-03-18].
  31. ↑ Krzysztof Królczyk: Wieża ciśnień w Gliwicach. wiezecisnien.eu. [dostęp 2013-03-18].
  32. ↑ Wykaz odległości do terminali towarowych, punktów zaopatrzenia w paliwo, torów postojowych i punktów utrzymania pojazdów kolejowych. plk-sa.pl, 2014-06-26. [dostęp 2014-07-09].
  33. ↑ Załącznik nr 10 do SIWZ. kolejeslaskie.com, 2014-10-28. [dostęp 2014-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-31)].
  34. ↑ a b c d Urząd Transportu Kolejowego, Przewozy pasażerskie [online], Portal statystyczny UTK [dostęp 2023-02-20] (pol.).
  35. ↑ Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2020-01-30].
  36. ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].
  37. ↑ Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2023 [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2024-07-23] (pol.).
  38. ↑ PatWebDesign.pl, Schemat linii | Koleje Śląskie - regionalny przewoźnik kolejowy [online] [dostęp 2024-07-24] (pol.).
  39. ↑ a b Gliwice w internetowym rozkładzie jazdy PKP – rozklad-pkp.pl (odjazdy)
  40. ↑ Krok w stronę budowy nowego centrum miasta. Przetarg na koncepcję centrum przesiadkowego. gliwice.gazeta.pl, 2015-03-04. [dostęp 2015-03-08].
  41. ↑ a b Żaneta Mrozek-Siewierska, Metrorower startuje już w niedzielę. Sprawdź ile kosztuje wypożyczenie roweru i abonament. Lista stacji [online], 24GLIWICE - Portal Gliwice | codziennie nowe informacje, 24 lutego 2024 [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  42. ↑ Gliwice Dworzec PKP 1. [dostęp 2019-01-09].

Linki zewnętrzne

edytuj
Gliwice
Linia 137 Katowice – Legnica (27,100 km)
   
Zabrze
odległość: 8,174 km
  
odległość: 5,885 km
Linia 141 Katowice Ligota – Gliwice (25,564 km)
   
Gliwice Sośnica
odległość: 4,314 km
  
Linia 147 Zabrze Biskupice – Gliwice (13,063 km)
   
Zabrze Północ
odległość: 9,012 km
  
Linia 168 Gliwice – Gliwice Łabędy (0,501 km)
 
odległość: 5,384 km
Linia 200 Gliwice – Gliwice Sośnica (0,400 km)
 
odległość: 3,937 km
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gliwice_(stacja_kolejowa)&oldid=75138453”
  NODES
INTERN 1