Wikipedia

Grzyby wielkoowocnikowe Polski

Grzyby wielkoowocnikowe Polski – nieformalna grupa grzybów wielkoowocnikowych (Macromycetes, wyróżnianych ze względów użytkowych, a nie taksonomicznych), naturalnie występujących na terenie Polski. W Polsce stwierdzono około 3600 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, przy czym dokładna liczba zależy od przyjętej definicji[1], a szacuje się, że występuje około 5500 gatunków[2]) (w sensie systematycznym, wliczając wszystkie podstawczaki i workowce)[3] oraz 200-300 gatunków grzybów wielkoowocnikowych wykorzystywanych użytkowo.

Muchomor czerwony Amanita muscaria
Osobny artykuł: Klasyfikacja systematyczna grzybów.

Zakres stosowania pojęcia

edytuj

Grzyby wielkoowocnikowe to takie, które można zauważyć bez posługiwania się lupą[4][5], których owocniki mierzą co najmniej 5 cm wysokości lub szerokości, są więc dostrzegalne gołym okiem[3]. Mykolodzy za wielkoowocnikowe uznają również grzyby o mniejszych, kilkumilimetrowych owocnikach[6], które nie są ujmowane w popularnych atlasach grzybów. Część grzybów jest uznawana przez jednych mykologów za mikroskopijne, a przez innych za makroskopijne[1].

Dawniej oraz współcześnie w powszechnym rozumieniu pod pojęciem „grzyby”, kryją się grzyby wielkoowocnikowe. W wielu popularnych atlasach grzybów nawet nie precyzuje się pojęcia, że grzyby w naukowym rozumieniu to znacznie szersza i bardziej różnorodna grupa organizmów (np.[7][8][2]). Pojęcie "grzyby wielkoowocnikowe" pojawiło się dla odróżnienia popularnego (nienaukowego) rozumienia grzybów od współcześnie rozumianej dużej grupy organizmów, jakimi są grzyby. Grzyby wieloowocnikowe są więc zbiorczą i nieformalną grupą grzybów (z punktu widzenia specjalisty), wyróżnianą ze względów użytkowych (na dodatek wyróżnianą niezbyt precyzyjnie - dlatego listy grzybów wielkoowocnikowych w poszczególny opracowaniach mogą się nieco różnić).

Znaczenie użytkowe

edytuj

Grzyby wielkoowocnikowe wytwarzają dobrze widoczne owocniki (ważne przede wszystkim z kulinarnego punktu widzenia). Obejmują przede wszystkim grzyby jadalne – czyli wybrane gatunki grzybów wielkoowocnikowych, uznane za smaczne, a przynajmniej nietrujące. Ze względu na podobieństwo oraz możliwość pomyłki w obrębie nieformalnej grupy grzybów wielkoowocnikowych znajdują się grzyby niejadalne – wytwarzające nietoksyczne owocniki, jednak z różnych względów nie nadające się do spożycia, lub przynajmniej nieprzydatne kulinarnie oraz grzyby trujące – grzyby zawierające substancje trujące w ilości toksycznej dla człowieka np. muchomor sromotnikowy[7][8][2].

Systematyka i liczba gatunków

edytuj

Jak już było wspomniane wyżej, grzyby wielkoowocnikowe to grupa sztuczna, ale użyteczna z praktycznego punktu widzenia[9], wydzielona na podstawie rozmiarów, a nie pokrewieństwa ewolucyjnego. W sensie naukowym i systematycznych skupiają przedstawicieli podstawczaków (np. pieczarki, borowiki) i workowców (np. smardze, trufle)[10].

W Polsce udokumentowano występowanie 3630 gatunków grzybów (przypuszcza się, że występuje ich 125 000 gatunków), w tym 3198 gatunków grzybów właściwych (Fungi), (a szacuje się, że występuje ich 11 840[11].) Spośród grzybów wielkoowocnikowych wykazano występowanie 512 gatunków workowców (Ascomycota) i 2077 gatunków podstawczaków (Basidiomycota)[11]. Przypuszcza się jednocześnie, że w Polsce występuje 5170 gatunków Basidiomycota[11].

Do krajowych grzybów wielkoowocnikowych ważnych z użytkowego punktu widzenia należy około 200-300 gatunków (grzyby jadalne, niejadalne, trujące). A więc nie obejmują wszystkich gatunków podstawczaków i workowców (bo wyróżniane są ze względów użytkowych a nie systematycznych i naukowych).

Przegląd grzybów wielkoowocnikowych Polski

edytuj

Ze względu na fakt, iż skład gatunkowy grzybów różny jest w poszczególnych regionach geograficznych, lista (spis) gatunków grzybów wielkoowocnikowych Polski różni się od podobnych list z innych krajów Europejskich, a w odniesieniu do innych kontynentów różnice te są dużo większe.

Na poniższej liście przeglądowej wymienionych jest tylko około 800 gatunków grzybów wielkoowocnikowych Polski. Są to gatunki najpospolitsze lub rzadkie ale z różnych powodów zasługujące na uwagę oraz gatunki chronione[4][5][12][13].

Łacińskie nazwy gatunkowe są dostosowane do obowiązujących w Index Fungorum[14] (stan na 1 grudnia 2012 roku, w niektórych przypadkach aktualizowane później).

Objaśnienia[12]:
● gatunek objęty ochroną gatunkową ścisłą
○ gatunek objęty ochroną gatunkową częściową

Gromada: Ascomycota (workowce)

edytuj

Rząd: Pezizales (kustrzebkowce)

edytuj
 
Piestrzenica kasztanowata
 
Smardz jadalny
 
Uchówka ośla
 
Czarka szkarłatna

Rząd: Geoglossales

edytuj

Rząd: Helotiales (tocznikowce)

edytuj
 
Dwuzarodniczka cytrynowa

Rząd: Hypocreales

edytuj
 
Buławinka czerwona

Rząd: Xylariales

edytuj
 
Próchnilec gałęzisty

Rząd: Onygenales

edytuj

Rząd: Eurotiales

edytuj

Gromada: Basidiomycota (podstawczaki)

edytuj

Rząd: Pucciniales

edytuj
 
Nagoć goździeńcowata na jałowcu pospolitym - zbliżenie.

Rząd: Platygloeales (płaskolepkowce)

edytuj

Rząd: Helicobasidiales

edytuj

Rząd: Naohideales

edytuj

Rząd: Cystobasidiales

edytuj

Rząd: Heterogastridiales

edytuj

Rząd: Septobasidiales (czerwcogrzybowce)

edytuj

Rząd: Atractiellales (lepkogłówkowce)

edytuj

Rząd: Ustilaginales (grzyby głowniowe)

edytuj

Rząd: Exobasidiales (płaskoszowce)

edytuj

Rząd: Tremellales (trzęsakowce)

edytuj
 
Trzęsak pomarańczowożółty Tremella mesenterica razem z żywicielską powłocznicą Peniophora

Rząd: Dacrymycetales (łzawnikowce)

edytuj
 
Łzawnik rozciekliwy

Rząd: Sebacinales

edytuj
 
Uszak bzowy

Rząd: Auriculariales (uszakowce)

edytuj
 
Płomykowiec galaretowaty

Rząd: Cantharellales (pieprznikowce)

edytuj
 
Lejkowiec dęty

Rząd: Hymenochaetales (szczecinkowce)

edytuj

Rząd: Trechisporales

edytuj

Rząd: Polyporales (żagwiowce)

edytuj
 
Żółciak siarkowy
 
Lakownica żółtawa
 
Żagiew łuskowata

Rząd: Thelephorales (chropiatkowce)

edytuj
 
Kolczakówka kasztanowata
 
Chropiatka pospolita

Rząd: Russulales (gołąbkowce)

edytuj
 
Powłocznica cielista
 
Mleczaj rydz

Rząd: Boletales (borowikowce)

edytuj
 
Krwistoborowik szatański
 
Gnilica mózgowata
 
Krowiak podwinięty
 
Tęgoskór cytrynowy
 
Maślak sitarz

Rząd: Agaricales (pieczarkowce czyli bedłkowce)

edytuj
 
Pieczarka łąkowa (pieczarka polna)
 
Muchomor czerwony
 
muchomor zielonawy (muchomor sromotnikowy)
 
Goździeniec purpurowy
 
Twardzioszek czosnkowy
 
Kubecznik pospolity
 
Opieńka miodowa
 
Boczniak ostrygowaty
 
Łuskwiak nastroszony
 
Gąska niekształtna
 
Pałecznica rurkowata

Rząd: Gloeophyllales (niszczycowce)

edytuj

Rząd: Corticiales

edytuj

Rząd: Gomphales (siatkolistkowce)

edytuj
 
Koralówka strojna

Rząd: Phallales (sromotnikowce)

edytuj
 
Gwiazdosz frędzelkowany
 
Sromotnik smrodliwy (sromotnik bezwstydny)

(sromotnik bezwstydny)

Rząd: Hysterangiales

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Anna Kujawa. Ochrona grzybów wielkoowocnikowych w Polsce – stan aktualny, problemy i wyzwania Głos w dyskusji. „Przegląd Przyrodniczy”. XXI (2), s. 42-51, 2010. Klub Przyrodników. (pol.). 
  2. ↑ a b c Markus Flück, Atlas grzybów, oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Delta W-Z, Warszawa
  3. ↑ a b Patrycja Zarawska, Atlas grzybów, Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2013, ISBN 978-83-7845-333-8, OCLC 852947801.
  4. ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie.. Wyd. IV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988. ISBN 83-09-00714-0.
  5. ↑ a b Aurel Dermek: Grzyby.. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo "Sport i Turystyka", 1981. ISBN 83-217-2357-8.
  6. ↑ Anna Kujawa. Od grzybiarza do mykologa. „Bociek”. 104 (4), s. 12-14, 2010. Klub Przyrodników. ISSN 1426-3904. (pol.). 
  7. ↑ a b Hans E. Laux, Atlas grzybów jadalnych i trujących. Wydawnictwo RM, Warszawa 2008
  8. ↑ a b Bruno Henning, Atlas grzybów. PWRiL, Warszawa 1986
  9. ↑ Boris Ivancevic, Mitko Karadelev. Overview of fungi species in Prespa National Park (Albania). „International Journal of Ecosystems & Ecology Sciences”. 3 (4), s. 679, September 2013. [dostęp 2014-01-24]. (ang.). 
  10. ↑ Beatrice Senn-Irlet, Jacob Heilmann-Clausen, David Genney, Anders Dahlberg: Guidance for Conservation of Macrofungi in Europe. October 2007. [dostęp 2014-01-24]. Cytat: Document prepared for The Directorate of Culture and Cultural and Natural Heritage Council of Europe. Strasbourg. (ang.).
  11. ↑ a b c Różnorodność biologiczna Polski, Roman Andrzejewski (red.), Andrzej Weigle (red.), Warszawa: Wyd. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2003, ISBN 83-85908-75-7, OCLC 830542960.
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów., Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 [dostęp 2014-10-27].
  13. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną., Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765 [dostęp 2012-11-27].
  14. ↑ Index Fungorum. [dostęp 2012-12-01].

Bibliografia

edytuj
  • Patrycja Zarawska, Atlas grzybów, Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2013, ISBN 978-83-7845-333-8, OCLC 852947801.
  • Różnorodność biologiczna Polski, Roman Andrzejewski (red.), Andrzej Weigle (red.), Warszawa: Wyd. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, 2003, ISBN 83-85908-75-7, OCLC 830542960.
  • Markus Flück, Atlas grzybów, oznaczanie, zbiór, użytkowanie, Helena Terpińska-Ostrowska (tłum.), Warszawa: Delta W-Z, [1995], ISBN 83-7175-337-3, OCLC 749166582.
  • Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Wiltbild, Warszawa 2011, ISBN 978-83-258-0588-3
  • Hans E Laux, Atlas grzybów jadalnych i trujących, Urszula Bartoszuk-Bruzzone (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo RM, 2008, ISBN 978-83-7243-670-2, OCLC 297554381.
  • Bruno Henning, Atlas grzybów. PWRiL, Warszawa 1986, ISBN 83-09-00430-3
  • Marek Snowdarski, Atlas grzybów. Wydawnictwo Pascal, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7552-0682
  • Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie. Wyd. II zmienione, Warszawa: PWRiL, 1983, ISBN 83-09-00714-5, OCLC 830225265.
  • Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie. Wyd. III, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0, OCLC 69482403.
  • Atlas tržních a jedovatých hub. Praha 1983, 271 str.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grzyby_wielkoowocnikowe_Polski&oldid=73684760”
  NODES
chat 4
Idea 5
idea 5
INTERN 1
todo 2