HMS Loch Morlich
HMS Loch Morlich – brytyjska, kanadyjska, a następnie nowozelandzka fregata z okresu II wojny światowej, jedna z trzydziestu zbudowanych jednostek typu Loch. Okręt został zwodowany 25 lutego 1944 roku w stoczni Swan Hunter w Wallsend, a w skład Royal Canadian Navy wszedł 17 lipca 1944 roku jako HMCS „Loch Morlich” (K517). Jednostka została zwrócona Royal Navy w czerwcu 1945 roku, a w 1948 roku została pozyskana przez Royal New Zealand Navy i przyjęta do służby pod nazwą HMNZS „Tutira” (F517). Okręt wziął udział w wojnie koreańskiej, po czym wycofano go z czynnej służby w 1951 roku i odstawiono do rezerwy. Został sprzedany w 1961 roku i złomowany w roku 1966.
 HMS „Loch Morlich” w 1944 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
15 lipca 1943 |
| Wodowanie |
25 lutego 1944 |
Zamówiony dla  Royal Navy
| |
| Nazwa |
HMS „Loch Morlich” (K517) |
 Royal Canadian Navy
| |
| Nazwa |
HMCS „Loch Morlich” (K517) |
| Wejście do służby |
17 lipca 1944 |
| Wycofanie ze służby |
20 czerwca 1945 |
| Royal Navy
| |
| Nazwa |
HMS „Loch Morlich” (K517) |
 Royal New Zealand Navy
| |
| Nazwa |
HMNZS „Tutira” (F517) |
| Wejście do służby |
19 kwietnia 1949 |
| Wycofanie ze służby |
wrzesień 1951 |
| Los okrętu |
sprzedany w grudniu 1961, złomowany w 1966 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 1435 ton |
| Długość |
całkowita: 93,6 metra |
| Szerokość |
11,8 m |
| Zanurzenie |
3,8 m |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5500 KM 2 kotły, 2 śruby | |
| Prędkość |
19,5 węzła |
| Zasięg |
7000 Mm przy prędkości 15 węzłów |
| Sensory | |
| radar Typ 277 sonary Typ 144 i 147B Radionamiernik HF/DF | |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 102 mm 4 działka plot. kal. 40 mm (1 x IV) 10 działek plot. kal. 20 mm (4 x II, 2 x I) 2 miotacze Squid kal. 305 mm 2 mbg, 1 zrzutnia bg | |
| Załoga |
114 |
Projekt i budowa
edytujProjekt okrętu był ulepszoną i tańszą wersją fregat typu River, budowanych masowo z okresie II wojny światowej[1][2]. Nowością, znacznie skracającą czas budowy okrętów, było przejście na sekcyjną metodę montażu kadłubów fregat, spawanych z gotowych elementów produkowanych w zakładach śródlądowych[2]. Z zamówionych 110 okrętów typu Loch ukończono 30, kolejne 26 natomiast zbudowano jako fregaty przeciwlotnicze (typu Bay), a budowa 54 jednostek została anulowana[2].
HMS[a] „Loch Morlich” zbudowany został w stoczni Swan Hunter w Wallsend (numer stoczniowy 1784)[2][3]. Okręt został zamówiony 13 lutego 1943 roku, jego stępkę położono 15 lipca 1943 roku, wodowanie odbyło się 25 lutego 1944 roku, a ukończono go 2 sierpnia 1944 roku[3][4]. Fregata otrzymała numer taktyczny K517[2][3]. Nazwa jednostki - nadana po raz pierwszy w historii brytyjskiej floty – pochodziła od szkockiego jeziora[3].
Dane taktyczno-techniczne
edytujOkręt był dużą fregatą, przeznaczoną głównie do zwalczania okrętów podwodnych[1][2]. Długość całkowita wynosiła 93,6 metra (87,2 metra między pionami), szerokość 11,8 metra i zanurzenie maksymalne 3,8 metra[1][2]. Wyporność standardowa wynosiła 1435 ton, a pełna 2260 ton[1][5]. Okręt napędzany był przez dwie czterocylindrowe pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5500 KM, do których parę dostarczały dwa kotły Admiralicji[1][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 19,5 węzła[4][6]. Okręt zabierał zapas 724 tony paliwa, co zapewniało zasięg wynoszący 7000 Mm przy prędkości 15 węzłów[1][7].
Uzbrojenie artyleryjskie jednostki składało się z umieszczonego na dziobie pojedynczego działa kalibru 102 mm (4 cale) QF HA L/45[1][8]. Silne było uzbrojenie przeciwlotnicze, na które składało się poczwórnie sprzężone działko Vickers kal. 40 mm QF L/39 („pom-pom”) oraz 10 działek automatycznych Oerlikon kal. 20 mm L/70 (cztery podwójne i dwa pojedyncze)[2][7]. Broń ZOP stanowiły dwa potrójne miotacze Squid kal. 305 mm oraz dwa miotacze i jedna zrzutnia bomb głębinowych (z łącznym zapasem 15 bg)[1][8]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało radar Typ 277, sonary Typ 144 i 147B oraz radionamiernik HF/DF[2][9].
Załoga okrętu składała się z 114 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][4][b].
Służba
edytujRoyal Canadian Navy
edytujJeszcze przed ukończeniem budowy jednostki podjęto decyzję o przekazaniu jej Royal Canadian Navy, w skład której weszła 17 lipca 1944 roku pod nazwą HMCS[c] „Loch Morlich” (numer taktyczny K517)[3][10]. W sierpniu 1944 roku okręt rozpoczął próby morskie, a jego pierwszym dowódcą został kpt. mar. L.L. Foxall[3]. 28 sierpnia „Loch Morlich” dołączył do 8. Kanadyjskiej Grupy Eskortowej, pełniącej służbę konwojową na obszarze Western Approaches[3]. We wrześniu okręt doznał uszkodzeń w sztormowej pogodzie i trafił na naprawy do stoczni w Londynie[3]. Od października 1944 roku do marca 1945 roku fregata eskortowała konwoje w kanale La Manche[3]. W kwietniu i maju okręt uczestniczył w eskorcie konwojów atlantyckich[3]. 8 maja „Loch Morlich” powrócił do Wielkiej Brytanii i 20 czerwca opuszczono na nim kanadyjską banderę[3][10].
Royal Navy
edytujW czerwcu 1945 roku stacjonujący w Sheerness okręt przesunięto do rezerwy, w której przebywał do 1948 roku[3].
Royal New Zealand Navy
edytujW 1948 roku fregata została zakupiona przez Nową Zelandię za kwotę 228 250 £ (wliczając w to koszt remontu przeprowadzonego w HM Dockyard w Sheerness)[3]. 11 kwietnia 1949 roku odbył się chrzest okrętu, na którym otrzymał nazwę HMNZS[d] „Tutira” i numer taktyczny F517, a 19 kwietnia przyjęto go w skład Royal New Zealand Navy[3][8]. Nazwa jednostki pochodziła od położonego w Hawke’s Bay jeziora[3]. Pierwszym nowozelandzkim dowódcą jednostki został kpt. mar. F.J. Rand[3]. W maju 1949 roku „Tutira” wraz z siostrzaną fregatą „Rotoiti” wyruszył w rejs do nowej ojczyzny (przez Maltę i Aden), którą osiągnął w sierpniu, dopływając do Auckland[3]. „Tutira” został wcielony do 11. Dywizjonu Fregat RNZN, a 20 września jego nowym dowódcą został mianowany kpt. mar. W.H. Brereton[3][4]. W październiku i listopadzie fregata brała udział w ćwiczeniach z okrętami Royal Australian Navy w Zatoce Jervis oraz na wodach okalających Melbourne i Hobart[3]. W grudniu „Tutira” odbył rejs na Południowy Pacyfik, odwiedzając Wyspę Campbella i Macquarie[3].
W marcu 1950 roku jednostka została wysłana na patrol, zawijając m.in. do New Plymouth, Napier i Akaroa, a następnie wzięła udział w ćwiczeniach nowozelandzkiej floty w Bay of Islands[3]. 12 maja dowództwo okręt objął kpt. mar. P.J. Hoare[3]. 29 czerwca „Tutira” wraz z siostrzaną fregatą „Pukaki” została przydzielona do sił ONZ podczas wojny koreańskiej[3]. 3 lipca oba okręty opuściły Auckland i via Port Moresby i Hongkong 27 lipca dotarły do Sasebo[3]. We wrześniu fregata uczestniczyła w desancie pod Inczon, eskortując konwoje i patrolując okoliczne wody[3]. W październiku okręt nadal patrolował na wodach pod Inczon i Wŏnsan, przechodząc przejściowo pod dowództwo amerykańskie (18 października okręt unieszkodliwił dryfującą minę)[3]. W listopadzie i grudniu jednostka wraz z przybyłą na zmianę siostrzaną fregatą „Rotoiti” nadal patrolowała wody koreańskie, operując z Sasebo i Kure[3].
W styczniu 1951 roku „Tutira” osłaniał ewakuację wojsk ONZ z Inczon i Namp’o, a w lutym patrolował wody wokół Inczon[3]. W marcu okręt ochraniał południowokoreańskie trałowce w pobliżu wyspy Paengnyŏng, a w kwietniu został skierowany na remont do Sasebo[3]. W maju, zmieniony przez siostrzaną fregatę „Hawea”, okręt udał się do kraju, osiągając Auckland 30 maja[3]. „Tutira” pokonał w czasie wojny dystans 35 400 Mm, a jego dowódca i dwóch załogantów otrzymało nagrody[3]. W czerwcu okręt wziął udział w ćwiczeniach 11. Dywizjonu Fregat, a w lipcu uczestniczył na wodach australijskich w manewrach z okrętami RAN[3].
Okręt trafił do rezerwy we wrześniu 1951 roku i przebywał w niej aż do grudnia 1961 roku, kiedy został sprzedany[3][8]. W 1962 roku jednostka na holu trafiła do Hongkongu, gdzie została złomowana w 1966 roku[3][10].
Uwagi
edytuj- ↑ HMS – His/Her Majesty’s Ship – Okręt Jego/Jej Królewskiej Mości.
- ↑ Gogin 2021L ↓ i Gogin 2021C ↓ podają, że załoga liczyła 177 osób.
- ↑ HMCS – His/Her Majesty’s Canadian Ship – Kanadyjski Okręt Jego/Jej Królewskiej Mości.
- ↑ HMNZS – His/Her Majesty’s New Zealand Ship – Nowozelandzki Okręt Jego/Jej Królewskiej Mości.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 60.
- ↑ a b c d e f g h i Gogin 2021L ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Mason 2011 ↓.
- ↑ a b c d e Blackman 1953 ↓, s. 109.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 518.
- ↑ Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 284.
- ↑ a b Gogin 2021C ↓.
- ↑ a b c d Gogin 2021H ↓.
- ↑ Borowiak 2013 ↓, s. 345.
- ↑ a b c Helgason 2021 ↓.
Bibliografia
edytuj- Mariusz Borowiak: Zabójcy U-Bootów. Bitwa o Atlantyk 1939-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2013. ISBN 978-83-7020-471-6.
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- Ivan Gogin: HAWEA frigates (1944-1945/1948-1949). Navypedia. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
- Ivan Gogin: "LOCH" frigates (1943 - 1945). Navypedia. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
- Ivan Gogin: Loch frigates (LOCH MORLICH) (1944). Navypedia. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: HMCS Loch Morlich (K 517). uboat.net. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 1953-1954. Raymond Blackman (red.). London: Sampson Low, Marston & Co., 1953. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Geoffrey B. Mason: HMS LOCH MORLICH (K 517), later HMNZS TUTIRA - Loch-class Frigate. Naval History Homepage, 2011. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).