Henryk Kuna
Henryk Kuna (ur. 6 listopada 1879 w Warszawie, zm. 17 grudnia 1945 w Toruniu) – polski rzeźbiarz żydowskiego pochodzenia, malarz, nauczyciel akademicki, w latach 1932–1939 profesor Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, członek założyciel Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm” (1921).
 Henryk Kuna obok swojej rzeźby Jutrzenka | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 listopada 1879 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 grudnia 1945 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujSyn Adama i Leonii z Bywalskich. Początkowo kształcił się na rabina w Grójcu i Ciechanowie. Około 1900 rozpoczął naukę rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni Piusa Welońskiego, a następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Konstantego Laszczki.
W 1912 ożenił się z aktorką Stefanią Ewą Krauze (1889–1963) i przyjął w tym celu chrzest.
Był jednym z założycieli i członków nieformalnego Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm, które istniało w latach 1922–1932.
Wziął udział w paryskiej wystawie art déco w 1925[1].
Jedna z jego rzeźb – Rytm, z cyklu powstającego na przestrzeni kilku lat, datowana na 1925, a odsłonięta w 1929, znajduje się w parku Skaryszewskim w Warszawie. W 1938 w parku Praskim odsłonięto pomnik Elizy Orzeszkowej jego autorstwa[2].
W 1931 wygrał kolejny (piąty już od 1925) konkurs na pomnik Adama Mickiewicza w Wilnie. Według koncepcji Kuny, pomnik poety w szacie pielgrzyma, stał na cokole nawiązującym do figury Światowida, którego ściany zdobić miały płaskorzeźby ze scenami z Dziadów. Podobnie jak poprzednie koncepcje, projekt Kuny wzbudził kontrowersje (krytykował go m.in. Konstanty Ildefons Gałczyński), jednak był on realizowany. Prace przerwał wybuch II wojny światowej, którą przetrwało tylko 7 płaskorzeźb. W 1996 sześć z nich umieszczono obok pomnika Mickiewicza autorstwa Gediminasa Jokubonisa z 1984. Siódma płyta znalazła się początkowo w Muzeum Narodowym w Warszawie, a od 1995 jest ustawiona w parku w Radziejowicach[3].
W Rzymie przy Viale Maresciallo Pilsudski odsłonięto 19 grudnia 1937 popiersie marszałka Piłsudskiego autorstwa Henryka Kuny[4].
Od 1936 profesor rzeźby na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Przeżył II wojnę światową ukrywając się po aryjskiej stronie, m.in. w budynku SBM „Nowe Domostwo” przy ul. Czerwonego Krzyża 21/23 (obecnie ul. Jaracza 3)[5]. W 1945 został mianowany profesorem rzeźby na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, ale zmarł przed objęciem stanowiska. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Św. Jerzego w Toruniu, w 1951 ekshumowany i złożony na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera aleja zasłużonych-1-49)[6].
Jest jednym z bohaterów powieści Jana Parandowskiego Księżyc nad Świdrem.
Twórczość
edytujNa początku swojej drogi twórczej Kuna nawiązywał do sztuki Auguste’a Rodina, podobnie jak jego nauczyciel Konstanty Laszczka. Z tego okresu pochodzi rzeźba Irydion (1906) cechująca się szkicowością i bogatą fakturą. W latach 20. zrezygnował z impresjonistycznej stylistyki i pod wpływem Aristide Maillola i podobnych artystów zbliżył się do nurtu nowego klasycyzmu. Zaczął czerpać ze sztuki dawnej operując dużymi gładkimi powierzchniami i dbając o klarowność kompozycji. W tym czasie zaangażował się w działalność stowarzyszenia „Rytm”. W latach 30. zajmował się głównie rzeźbą portretową i monumentalną (pomnik Adama Mickiewicza). W czasie wojny tworzył akwarele, często o tematyce martyrologicznej.
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)[7],
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[8],
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1925).
Galeria
edytuj-
Portret Henryka Kuny pędzla Romana Kramsztyka (ok. 1917) -
Rzeźba Rytm (1925) w parku Skaryszewskim w Warszawie -
Rzeźba Trzy Marie w Galerii Rzeźby Polskiej w Starej Oranżerii w Łazienkach Królewskich w Warszawie -
Fragment niezrealizowanego pomnika Mickiewicza w parku pałacowym w Radziejowicach -
Przypisy
edytuj- ↑ Henryk Kuna, "Rytm" 08.02.2024 https://culture.pl/pl/dzielo/henryk-kuna-rytm
- ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 73. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ Tomasz Krzywicki: Szlakiem Adama Mickiewicza po Nowogródczyźnie, Wilnie i Kownie. Przewodnik. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 248–250. ISBN 978-83-89188-51-9.
- ↑ Spotkania z zabytkami nr 10/1982, s. 47, wyd. Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
- ↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 105, 177. ISBN 83-209-0837-X.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: HENRYK KUNA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-10].
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 352 „za zasługi na polu sztuki”.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki wogóle”.
Linki zewnętrzne
edytuj- Henryk Kuna, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].