Henryk Siemiradzki

Henryk Siemiradzki
Data i miejsce urodzenia	24 października 1843 ; Nowobiełgorod
Data i miejsce śmierci	23 sierpnia 1902 ; Strzałków
Narodowość	Polak
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	akademizm
	Ważne dzieła
	Pochodnie Nerona; kurtyna Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; kurtyna Teatru Miejskiego we Lwowie; Dirce chrześcijańska;
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Hektor Siemiradzki (ur. 12 października^?/24 października 1843 w Nowobiełgorodzie, zm. 23 sierpnia 1902 w Strzałkowie) – polski malarz, przedstawiciel akademizmu.

Życiorys

Autoportret, po 1876, Muzeum Narodowe w Krakowie

Jego rodzicami byli Hipolit i Michalina z Pruszyńskich (siostra Anny Ciundziewickiej). Ojciec Henryka był wysokim oficerem armii Imperium Rosyjskiego, jednak dzieci zostały wychowane w tradycji polskiej, katolickiej. Rodzina posiadała w Charkowie dom, od którego wzięła nazwę ulica, później nazywana Siemiradzką^[2], obecnie Siemigradzką^[3]. Na życzenie ojca ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Charkowskiego, uzyskując stopień kandydata nauk przyrodniczych na podstawie dysertacji O instynkcie owadów. Następnie rozpoczął studia malarskie na Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W 1871 ukończył studia i uzyskał 6-letnie stypendium rządowe. Wyjechał do Monachium, odwiedzając po drodze po raz pierwszy w życiu Kraków. W Monachium spotkał wielu polskich malarzy, a wśród nich Józefa Brandta i Stanisława Witkiewicza.

W 1872 wyjechał do Włoch. Zwiedził Wenecję, Florencję, Neapol, miał okazję zobaczyć wybuch Wezuwiusza, trafił w końcu do Rzymu, gdzie zamieszkał w pobliżu pl. Hiszpańskiego. W 1873 ożenił się ze swoją 18-letnią kuzynką Marią Pruszyńską z Koroleszczewicz nad Świsłoczą. Mieli czworo dzieci. W 1876 rodzina Siemiradzkich zamieszkała we własnej willi. W 1884 kupił dworek^[4] w Strzałkowie koło Radomska, gdzie przez wiele lat spędzał, wraz z rodziną, letnie wakacje.

W 1901 zachorował, stracił mowę. Jesienią spotkał się jeszcze w Łodzi z Henrykiem Sienkiewiczem. Na krótko przed śmiercią, za zgodą lekarzy, wyjechał do Strzałkowa i tam zmarł. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 67-6-1/2). 24 września 1903 r. prochy przeniesiono do krypty zasłużonych na krakowskiej Skałce^[5].

Był członkiem wielu akademii europejskich. Tematykę swych dzieł czerpał z antyku. Malował epickie, monumentalne, teatralne kompozycje, nacechowane spokojem i harmonią, z odpowiednim doborem kolorów, wypełnione ciałami, ozdobami, drzewami, marmurami, płaskorzeźbami^[6]. W 1879 r. ofiarował obraz Pochodnie Nerona miastu Kraków jako pierwszy obraz do krakowskiego Muzeum Narodowego.

Był autorem wielu obrazów, a także kurtyn Teatru Miejskiego w Krakowie (1894) i Teatru Wielkiego we Lwowie (1900).

Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk^[7] i kawalerem Legii Honorowej, Orderu Korony Włoskiej, Orderu św. Stanisława III klasy^[8], komandorem Orderu Świętych Maurycego i Łazarza.

Wybrane dzieła

Pałac w Strzałkowie, tablica

Pałac w Strzałkowie

Tablica w kościele – Strzałków

Muzeum Narodowe w Krakowie, sala Siemiradzkiego

Grób Henryka Siemiradzkiego na cmentarzu Powązkowskim

Amor i Psyche (1894), 51 × 33,7 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Antoniusz i Kleopatra, 42 × 76 cm
Chrystus i jawnogrzesznica (1873), 550 × 350 cm, Muzeum Rosyjskie w Sankt Petersburgu
Chrystus i Samarytanka (1890), 106,5 × 184 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Chrystus w domu Marii i Marty (1886), Ermitaż, Sankt Petersburg
Chrystus w domu Marii i Marty (1886), Lwowska Galeria Sztuki
Cyganka (1877), 62 × 50 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Dirce chrześcijańska (1897), 263 × 534 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Dziewczyna przy studni (około 1890), 39,5 cm × 26,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
Fryne na święcie Posejdona w Eleusis (1889), 390 × 763,5 cm, Państwowe Muzeum Rosyjskie, Sankt Petersburg
Krajobraz znad Świsłoczy (1873), Muzeum Narodowe w Krakowie
Kurtyna Teatru Miejskiego w Krakowie (1892-94), Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
Kurtyna Teatru Miejskiego we Lwowie (1899–1901), Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej
Kuszenie św. Hieronima (1886), 74,5 × 179,5 cm
Męczeństwo śś. Tymoteusza i Maury, jego żony (1885), Muzeum Narodowe w Warszawie
Nauczanie św. Piotra (1889), Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne w Warszawie^[9]
Nieukończony autoportret (po 1876), Muzeum Narodowe w Krakowie
Nimfa (1869), 153 × 156 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Nimfy wodne (po 1880), Muzeum Sztuki, Riazań
Noc świętojańska (1892), Lwowska Galeria Sztuki
Odjazd z wyspy nocą (1890), 108 × 75 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Orfeusz w podziemiach (ok. 1880), Lwowska Galeria Sztuki
Pochodnie Nerona (Świeczniki chrześcijaństwa) (1876), 385 × 704 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
Portret Aleksandra Stankiewicza (przed 1892), 62 × 50 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Portret kobiety na palecie (1887), 33 × 50 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Portret Ludwika Wodzickiego (1880), 122 × 84 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
Portret matki artysty (1887), 33 × 25,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
Portret ojca (1887), 33 × 25,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
Projekt kurtyny teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1894), 60,3 × 90 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Przy źródle (1899), 45,5 × 31,5 cm, Zamek Królewski na Wawelu w Krakowie
Rzymska sielanka (Łowienie ryb) (1879), 55,5 × 75 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Rzymska orgia w czasach Cesarstwa (1872), 117 × 183 cm, Ermitaż w Petersburgu
Sadzawka Fauna (1881), 47 × 61,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Sąd Parysa. Pantomima na tarasie pałacu rzymskiego dostojnika (1892), 99 × 227 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Scena z życia pierwszych chrześcijan (ok. 1872), 37 × 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
Sielanka, 20 × 17,5 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Sjesta patrycjusza (1881), 76 × 125 cm
Sprzedaż amuletów, zwany również pod tytułem Handlarz amuletów (1875) 212 × 166 cm
Szkic do obrazu żebrak, 27,5 × 38,2 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Taniec wśród mieczów (1879-80), Galeria Trietiakowska, Moskwa
U źródła (1898), 76 × 110 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Wazon czy kobieta (1878), 99 × 155 cm, kolekcja prywatna
Z wiatykiem (1889), 60 × 130 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Za przykładem bogów (1899), 75 × 120 cm, Lwowska Galeria Sztuki
Za Tyberiusza na Capri (1881), 101,5 × 216 cm, Galeria Trietiakowska, Moskwa
Żebrzący rozbitek (1878), 208 × 293,5 cm, kolekcja prywatna

Wybrane duże płótna Henryka Siemiradzkiego są wystawiane w muzeach narodowych Polski, Ukrainy i Rosji.

Galeria

Chrystus i jawnogrzesznica, 1873
Widok rzeki Świsłocz, 1873
Sprzedaż amuletów, 1875
Pochodnie Nerona, 1877
Rzymska sielanka (Łowienie ryb), ok. 1879
Noc Iwana Kupały, 1880
Talizman, 1880
Taniec wśród mieczów, 1880
Portret Ludwika Wodzickiego, 1880
Za Tyberiusza na Capri - szkic do obrazu, 1881
Chrystus uciszający burzę, 1882
Kraków kościół św. Marcina
Pogrzeb wodza Rusów, 1883
Głowa brodatego mężczyzny, 1883–1890
Chrystus w domu Marii i Marty, 1886
Dziewczyna przy studni, 1888
Studium nóg kobiecych (Fryne) do obrazu „Fryne w Eleuzis”, ok. 1888
Chrystus i Samarytanka, 1890
Studium drzewa z ogrodu Villa Aldobrandini we Frascati, ok. 1890
Kurtyna teatru Juliusza Słowackiego w Krakowie (1892-94)
Dirce chrześcijańska, 1897
Nad źródłem, 1899
Kurtyna Opery i Baletu we Lwowie (1899–1901)
Antoniusz i Kleopatra

Przypisy

↑ Przynależność narodowa artysty często budziła kontrowersje i nieporozumienia: najczęściej uważany był za Rosjanina, co stale narzucała opinia rosyjska; we Włoszech nierzadko uważano go także za Niemca (F. Stolot: Henryk Siemiradzki, dz. cyt., s. 74–75).
↑ Marian Karol Dubiecki poświęcił temu domowi kilka stron ostatniego rozdziału swojej książki Na kresach i za kresami.
↑ ulica Siemigradzka, na stronie Улицы и площади Харькова, dostęp 16 kwietnia 2017.
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].
↑ Cmentarz Stare Powązki: SIEMIRADZCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19] .
↑ Władysław Witwicki. Dirce. „Wiadomości Artystyczne”. 1, s. 3–4, 1 stycznia 1899. Lwów.
↑ Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 4.
↑ Климов П. Ю. Генрих Семирадский. – М.: Арт-родник, 2001. – s. 12.
↑ ks. dr hab. Michał Janocha: „Nauczanie św. Piotra”, Henryk Siemiradzki. wmsd.waw.pl, 2012-02-07. [dostęp 2013-12-07].

Bibliografia

Józef Dużyk, Henryk Siemiradzki. Życie i twórczość, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984 (Nauka dla Wszystkich; nr 372), ISBN 83-04-01825-X.
JózefJ. Dużyk JózefJ., Siemiradzki. Opowieść biograficzna, Warszawa: LSW, 1986, ISBN 83-205-3727-4, OCLC 830221570 .
Wiesława Górska, Henryk Siemiradzki, Warszawa: Edipresse Polska, 2007 (Ludzie, Czasy, Dzieła; 37), ISBN 978-83-7477-216-7.
Henryk Siemiradzki jakiego nie znamy. Wystawa daru otrzymanego od Rodziny Artysty, Kraków, Muzeum Narodowe, 1980.
AnnaA. Król AnnaA., Henryk Siemiradzki (1843-1902), EwaE. Ryżewska-Kulawik (red.), MarekM. Wiatrowicz (red.), JerzyJ. Juruś (tłum.), Stalowa Wola: Muzeum Regionalne, 2007, ISBN 978-83-923943-8-9, OCLC 189526579 .
AgnieszkaA. Kuczyńska AgnieszkaA., Malowane kurtyny teatralne Henryka Siemiradzkiego, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2010, ISBN 978-83-7306-498-0, OCLC 751574257 .
Monika Kuhnke, Zaginiona kolekcja obrazów Mieczysława Broniewskiego, Cenne, bezcenne/utracone, Nr 4 (08.'97), http://www.zabytki.pl/sources/straty/kuhnke4-97.html
Stanisław Lewandowski, Henryk Siemiradzki, wyd. 2, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1911. (pełny tekst z wyd 1. z 1904)
Maria Poprzęcka, Akademizm, wyd. 3, Warszawa: WAiF, 1989, ISBN 83-221-0448-0.
Franciszek Stolot, Henryk Siemiradzki, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001 (W Zwierciadle Sztuki), ISBN 83-7023-869-6.
Dmitrij Szelest, Lwowska Galeria Obrazów. Malarstwo polskie, Warszawa: Auriga, 1990, ISBN 83-221-0518-5.
Климов П. Ю. Генрих Семирадски – М.: Арт-родник, 2001.

Linki zewnętrzne

Piotr Marek Stański Lwowska kurtyna Siemiradzkiego
obrazy Henryka Siemiradzkiego w Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej
Dzieła Henryka Siemiradzkiego w serwisie Wolne Lektury
http://www.siemiradzki.paweldudek.com – Strona internetowa poświęcona głównie związkom Henryka Siemiradzkiego z miejscowością Strzałków.
Henryk Siemiradzki (culture.pl)
„Ostatnia plaga egipska” obraz Siemiradzkiego pierwszy raz od 66 lat na aukcji
Pocztówki z reprodukcjami dzieł Henryka Siemiradzkiego w bibliotece Polona
Henryk Siemiradzki, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-31].

[1] Przynależność narodowa artysty często budziła kontrowersje i nieporozumienia: najczęściej uważany był za Rosjanina, co stale narzucała opinia rosyjska; we Włoszech nierzadko uważano go także za Niemca (F. Stolot: Henryk Siemiradzki, dz. cyt., s. 74–75).

[2] Marian Karol Dubiecki poświęcił temu domowi kilka stron ostatniego rozdziału swojej książki Na kresach i za kresami.

[3] ulica Siemigradzka, na stronie Улицы и площади Харькова, dostęp 16 kwietnia 2017.

[nid-LDZ-4] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].

[5] Cmentarz Stare Powązki: SIEMIRADZCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19] .

[6] Władysław Witwicki. Dirce. „Wiadomości Artystyczne”. 1, s. 3–4, 1 stycznia 1899. Lwów.

[7] Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 4.

[8] Климов П. Ю. Генрих Семирадский. – М.: Арт-родник, 2001. – s. 12.

[9] s. dr hab. Michał Janocha: „Nauczanie św. Piotra”, Henryk Siemiradzki. wmsd.waw.pl, 2012-02-07. [dostęp 2013-12-07].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]