Hipotrofia wewnątrzmaciczna
Hipotrofia (hipoplazja) wewnątrzmaciczna, wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu, IUGR (ang. Intrauterine Growth Restriction) – definiuje ją urodzeniowa masa ciała zależna od wieku ciąży: noworodek hipotroficzny to noworodek, którego masa ciała jest poniżej 10. percentyla standardowej krzywej masy ciała w zależności od wieku ciąży. W definicji występuje tylko masa urodzeniowa i wiek ciąży, a nie długość lub inne wymiary płodu[1].
W zależności od wpływu czynników wywołujących IUGR na symetrię ciała płodu, wyróżniamy dwie jego postacie: symetryczną (hipotrofia symetryczna) i asymetryczną (hipotrofia asymetryczna)[2]. Szacuje się, że zaburzenie to dotyczy 3-10% wszystkich ciąż[3].
Etiologia
edytujCzynniki ryzyka hipotrofii wewnątrzmacicznej można podzielić na[2][3][4]:
| Matczyne | Płodowe | Łożyskowe |
|---|---|---|
|
|
|
Postać symetryczna (hipoplastyczna)
edytujWystępuje, gdy czynnik patogenny zadziałał w pierwszym trymestrze ciąży. Deficyt masy dotyczy wszystkich części ciała płodu, towarzyszy mu niedobór wzrostu[2]. Przyczyną są zwykle zakażenia wewnątrzmaciczne, choroby chromosomowe płodu, alkoholizm, ciąża mnoga, niski wzrost matki[3][4].
Postać asymetryczna (hipotroficzna)
edytujPojawia się, gdy czynnik zadziałał w drugim lub trzecim trymestrze ciąży. Występuje asymetria budowy ciała, niedobory wzrostu mogą występować niezależnie od niedoborów masy[2]. Następuje zmniejszenie ilości glikogenu i tkanki tłuszczowej oraz niedorozwój wszystkich narządów płodu oprócz mózgu, serca i nadnerczy, chronionych przez kompensacyjnie zwiększony przepływ krwi kosztem innych układów. Zwiększa się ryzyko niedotlenienia płodu, a także jego hipoglikemii i hiperlipidemii. Najczęstszymi przyczynami tej postaci hipotrofii są: niewydolność łożyska, cukrzyca ciężarnych, nadciśnienie tętnicze, niedożywienie matki[4].
Diagnostyka
edytujZaburzenie to wykrywa się w czasie ciąży (badanie USG płodu) lub bezpośrednio po urodzeniu, na sali porodowej. W obu przypadkach mierzy się długość ciała dziecka (w drugim także jego masę) i porównuje z przyjętymi normami dla płci i wieku. Za patologiczny uznaje się deficyt przekraczający dwukrotną wartość odchylenia standardowego w danej populacji[2]. Inne źródła podają jako kryterium masę ciała płodu poniżej 10. percentyla odpowiedniego dla danego wieku i płci, niezależnie od przyczyny[4].
Najczęściej wykorzystywanym parametrem ultrasonograficznym w diagnostyce IUGR jest obwód brzucha płodu[3].
Leczenie
edytujPo stwierdzeniu hipotrofii wewnątrzmacicznej należy matce zapewnić właściwe prowadzenie ciąży i porodu ze względu na ryzyko obumarcia płodu po 36. tygodniu[4]. Konieczne jest intensywne monitorowanie profilu biofizycznego płodu (kardiotokografia, ruchy płodu, USG dopplerowskie naczyń płodowych). W razie nagłego pogorszenia parametrów rozważa się indukcję porodu[3].
Noworodek z rozpoznanym IUGR powinien znaleźć się pod specjalistyczną opieką neonatologiczną[4].
Skuteczna terapia, mająca na celu przywrócenie prawidłowego wzrostu u dziecka, nie została do tej pory opracowana. Istnieją dane mówiące o przydatności klinicznej wczesnego rozpoczęcia suplementacji ludzkim hormonem wzrostu. Jest to jednak leczenie bardzo kosztowne i nie refundowane w większości krajów[2].
Rokowanie i powikłania
edytujU noworodków z IUGR występuje zwiększone ryzyko niedotlenienia okołoporodowego wraz z jego konsekwencjami (przetrwałe krążenie płodowe, encefalopatia, kardiomiopatia)[4], zaburzeń elektrolitowych, kwasicy, niskiej punktacji w skali Apgar. Wzrasta także prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu aspiracji smółki, porodu przedwczesnego i cięcia cesarskiego. Ryzyko śmierci okołoporodowej wzrasta 6-8 razy. Najpoważniejsze powikłania odnoszą się do IUGR wywołanego przez zakażenia wewnątrzmaciczne, wady wrodzone i zaburzenia genetyczne[3].
W okresie okołoporodowym częściej występują również zaburzenia krzepnięcia krwi indukowane niedotlenieniem, prowadzące do nadciśnienia płucnego, zawałów mózgu i martwiczego zapalenia jelit[3].
Dalszy przebieg choroby jest różnorodny, najczęściej (85%) następuje normalizacja wzrostu przed osiągnięciem przez dziecko 4. roku życia. U pozostałych 15% pacjentów w późniejszym okresie zmiany rzadko ustępują[2].
Hipotrofia wewnątrzmaciczna może być przyczyną niskorosłości oraz zwiększonego ryzyka wystąpienia w wieku dorosłym m.in. choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego, insulinooporności, cukrzycy typu 2[2], zahamowania rozwoju fizycznego i opóźnienia rozwoju umysłowego[3].
Przypisy
edytuj- ↑ Joachim W. Dudenhausen, Willbald Pschyrembel (twórca dzieła): Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010, s. 111. ISBN 978-83-200-4032-6.
- ↑ a b c d e f g h A. Dobrzańska, J. Ryżko (red.): Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego. Wydawnictwo Urban&Partner, 2004. ISBN 83-89581-25-6.
- ↑ a b c d e f g h G. H. Bręborowicz (red.): Położnictwo i ginekologia (t. I i II). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008. ISBN 978-83-200-3927-6.
- ↑ a b c d e f g K. Kubicka, W. Kawalec (red.): Pediatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005. ISBN 83-200-2773-X.
