Wikipedia

Ignacy Tokarczuk

polski duchowny

Ignacy Marcin Tokarczuk[1] (ur. 1 lutego 1918 w Łubiankach Wyższych, zm. 29 grudnia 2012 w Przemyślu) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor filozofii, biskup diecezjalny przemyski w latach 1966–1993 (od 1992 arcybiskup metropolita przemyski), arcybiskup ad personam w latach 1991–1992, od 1993 arcybiskup senior archidiecezji przemyskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.

Ignacy Tokarczuk
Ilustracja
Abp Tokarczuk dekorowany przez Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego
(3 maja 2006)
Herb duchownego Deus Caritas
Bóg jest Miłością
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

1 lutego 1918
Łubianki Wyższe

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 2012
Przemyśl

Biskup diecezjalny przemyski
Okres sprawowania

1966–1993 (od 1992 arcybiskup metropolita)

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

21 czerwca 1942

Nominacja biskupia

3 grudnia 1965

Sakra biskupia

6 lutego 1966

Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Wolności i Solidarności
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

6 lutego 1966

Miejscowość

Przemyśl

Miejsce

bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela

Konsekrator

Stefan Wyszyński

Współkonsekratorzy

Wojciech Tomaka
Stanisław Jakiel

Życiorys

edytuj

Urodził się 1 lutego 1918 w Łubiankach Wyższych[2]. W latach 1931–1937 był uczniem Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zbarażu, gdzie w 1937 złożył egzamin dojrzałości. W 1937 rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza oraz formację kapłańską w Metropolitalnym Wyższym Seminarium Duchownym we Lwowie. Jesienią 1939, po zajęciu Lwowa przez Sowietów i zlikwidowaniu wydziału i seminarium, musiał przerwać studia[1]. Do września 1940 ukrywał się w Łubiankach Wyższych przed przymusowym poborem do Armii Czerwonej[3]. W latach 1940–1942 kontynuował konspiracyjne studia w seminarium lwowskim. Święceń prezbiteratu udzielił mu 21 czerwca 1942 w kościele pokarmelickim (kościele seminaryjnym) we Lwowie miejscowy biskup pomocniczy Eugeniusz Baziak. W latach 1946–1949 uzupełniał edukację w Studium Zagadnień Społeczno-Gospodarczych Wsi przy Wydziale Ekonomii i Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, a w latach 1947–1950 studiował także na Wydziale Filozofii tej samej uczelni, uzyskując tamże w 1950 magisterium, a w 1951 doktorat na podstawie dysertacji Zależność rozwoju indywidualno-społecznego człowieka od dóbr materialnych w nauce św. Tomasza z Akwinu[1].

Od sierpnia 1942 był wikariuszem parafii św. Stanisława Biskupa w Złotnikach[1], gdzie angażował się w tajne nauczanie[3]. W lutym 1944[1] ostrzeżony o wydaniu na niego wyroku śmierci przez Ukraińską Powstańczą Armię zbiegł do Lwowa[4]. W miejscowej parafii św. Marii Magdaleny pracował jako wikariusz[4]. W listopadzie 1945 wydalony z miasta, przez Łańcut udał się do Katowic. Tam w grudniu 1945 objął wikariat przy będącej w budowie katedrze Chrystusa Króla[1]. Po kilku miesiącach[1], popadłszy w konflikt z lokalnymi działaczami Polskiej Partii Robotniczej, został skierowany na studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, dzięki czemu uniknął represji[2]. W trakcie studiów w latach 1947–1950 świadczył posługę duszpasterską w Lęborku i organizował placówkę parafialną św. Michała Archanioła w Łebuni. W latach 1951–1952 pełnił funkcję kapelana studentek Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego[1]. W 1952 wyjechał do Olsztyna[5], rezygnując z pracy na KUL-u w proteście przeciwko wprowadzeniu na uniwersytet komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej[2]. W diecezji warmińskiej pomagał w pracy duszpasterskiej w Orzechowie i w Pluskach[5], w latach 1953–1956 był administratorem parafii św. Wawrzyńca w Gutkowie, od 1957 do 1959 prowadził duszpasterstwo akademickie dla studentów Wyższej Szkoły Rolniczej w Kortowie, a w 1959 objął stanowisko sędziego prosynodalnego w sądzie biskupim w Olsztynie[1].

W 1947 został młodszym asystentem przy Seminarium Ekonomicznym, a w 1951 asystentem na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1951–1952 prowadził na KUL-u proseminarium, a w Wyższym Seminarium Duchownym w Lublinie historię filozofii. Od 1952 do 1962 wykładał przedmioty filozoficzne i katolicką naukę społeczną w Wyższym Seminarium Duchownym „Hosianum” w Olsztynie. W latach 1962–1965 był zatrudniony na stanowisku adiunkta na Sekcji Teologii Pastoralnej Wydziału Teologicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 1964 został członkiem Komisji ds. Studentów oraz drugim zastępcą dyrektora konwiktu księży-studentów w Lublinie[1].

Biskupem został w wyniku niedopatrzenia władz PRL, które – mając możliwość zawetowania nieakceptowanego nominata – nie złożyły sprzeciwu w wyznaczonym terminie[6][7]. 3 grudnia 1965 papież Paweł VI mianował go biskupem diecezjalnym diecezji przemyskiej[2]. Diecezję objął kanonicznie 21 grudnia 1965[1]. 6 lutego 1966 otrzymał święcenia biskupie i odbył ingres do bazyliki katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu[1][8]. Głównym konsekratorem był kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, zaś współkonsekratorami biskupi pomocnicy przemyscy: Wojciech Tomaka i Stanisław Jakiel[1]. Na zawołanie biskupie wybrał słowa „Deus Caritas” (Bóg jest Miłością)[8].

Jako biskup diecezjalny polecił wybudować nowy gmach seminarium. Wprowadził reformę studiów teologicznych. Przyczynił się do reaktywowania w 1975 kapituł kolegiackich w Jarosławiu i Brzozowie[5]. Pomimo braku zezwoleń władz komunistycznych na budowy kościołów[9] i nakładania kar na budowlańców[6] za jego rządów w diecezji przemyskiej wzniesiono 430 świątyń[9]. Ustanowił 220 nowych parafii[9], znacząco powiększył liczbę dekanatów, w 1978 podzielił diecezję na 10 archiprezbiteratów[5]. Wspierał opozycję demokratyczną z Komitetu Obrony Robotników, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej i NSZZ „Solidarność”[2]. Za swoją bezkompromisową postawę wobec PRL, w szczególności za wystąpienia przeciwko zakłamaniu systemu i ateizacji społeczeństwa, był inwigilowany i szykanowany przez władze i służbę bezpieczeństwa[4][9]. Zyskał miano „biskupa niezłomnego”[4]. 2 czerwca 1991, goszcząc papieża Jana Pawła II w Rzeszowie w czasie jego IV podróży apostolskiej do Polski, został wyniesiony do godności arcybiskupa ad personam, zaś 25 marca 1992 ustanowiony metropolitą nowo powstałej metropolii przemyskiej. Paliusz metropolitalny otrzymał 29 czerwca 1992 w bazylice św. Piotra w Rzymie[1]. 17 kwietnia 1993 Jan Paweł II przyjął jego rezygnację z urzędu arcybiskupa metropolity przemyskiego[5].

W ramach prac Episkopatu Polski był członkiem Rady Głównej (1967–1993), przewodniczącym Komisji „Iustitia et Pax” (1970–1972), należał do Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego (1967–1989)[9] oraz Komisji ds. Budowy Kościołów[10]. W 1967 prymas Stefan Wyszyński powołał go[10] do Komisji Wspólnej Episkopatu Polski i Rządu PRL[1]. Nominacja ta została oprotestowana przez stronę rządową i skutkowała wstrzymaniem prac komisji do 1980[10]. W latach 1990–1991 był współprzewodniczącym Komisji Wspólnej Episkopatu Polski i Rządu RP[1]. W 1987 brał udział w Synodzie Biskupów w Rzymie[8].

Konsekrował biskupów pomocniczych przemyskich: Tadeusza Błaszkiewicza (1970), Stefana Moskwę (1984), Edwarda Białogłowskiego (1988) i Edwarda Frankowskiego (1989). Asystował podczas sakr biskupów: Bolesława Pylaka (1966), Jana Nowickiego (1968), Antoniego Adamiuka (1970), Mariana Rechowicza (1974), Józefa Życińskiego (1990), Jana Styrny (1991) i Wacława Świerzawskiego (1992)[11].

Zmarł 29 grudnia 2012 w Przemyślu[2]. 2 stycznia 2013 został pochowany w krypcie archikatedry przemyskiej[12].

Stryj polityka Antoniego Tokarczuka[13].

Odznaczenia, wyróżnienia, upamiętnienie

edytuj

3 maja 2006 został odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego[14]. W latach 2007–2009 był członkiem kapituły tego orderu[15]. 13 marca 2018 prezydent RP Andrzej Duda odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Wolności i Solidarności[16].

Tytuł doktora honoris causa nadały mu Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie (1991)[10] oraz Uniwersytet Rzeszowski (2009)[17]. W 2006 miało miejsce uroczyste odnowienie jego doktoratu na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim[18].

Nadano mu honorowe obywatelstwo: Przemyśla (1993)[19], Rzeszowa (1994)[20], Stalowej Woli (1994)[21], Jarosławia (1995)[22], Jasła (1998)[23], gminy Dydnia (1999)[24] i Łańcuta (2006)[25].

Otrzymał Krzyż Obrońcy Lwowa (1981), Honorową Odznakę Żołnierza AK Korpusu „Jodła” (1981), Krzyż Obrony Lwowa 1939–1944 (1987), Odznakę Obszaru Lwowskiego AK[1], odznakę honorową „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”[26]. Został wyróżniony Nagrodą Fundacji im. Janiny Ławruk za ratowanie cerkwi greckokatolickich (1979)[10], medalem PTTK „za pomoc i współpracę” (1990)[27], dwukrotnie Medalem im. Franciszka Kotuli – za wkład prac w ratowanie i rozwój zabytków kultury sakralnej Podkarpacia (1991)[28] i za wsparcie dla twórców i badaczy kultury regionu rzeszowskiego (1994)[10]. Ponadto uhonorowano go Nagrodą im. Włodzimierza Pietrzaka[1], Nagrodą im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego (1996), medalem Polonia Mater Nostra Est (2003)[10], nagrodą „Świadek Historii” (2012)[29]. Przyznano mu honorowe członkostwo: NSZZ „Solidarność” (1995)[30], Związku Sybiraków[31] i Towarzystwa Pomocy im. Brata Alberta[1]. Otrzymał tytuł Małopolanina Roku 1997[1].

W 2006 otwarto w Sandomierzu Centrum Badań nad Myślą i Dziełem abp. Tokarczuka[32]. W 2008 jego imię nadano Technikum nr 8 w Przemyślu[33], a w 2010 Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Końskiem (gmina Dydnia)[34]. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zdecydował o ustanowieniu roku 2018 Rokiem Arcybiskupa Ignacego Tokarczuka[35].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t K.R. Prokop: Biskupi Kościoła katolickiego w III Rzeczpospolitej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1998, s. 149–151. ISBN 83-7052-900-3.
  2. ↑ a b c d e f Nie żyje abp Ignacy Tokarczuk. ekai.pl (arch.), 2012-12-29. [dostęp 2021-06-13].
  3. ↑ a b M. Krzysztofiński: Rodem spod Zbaraża. gosc.pl, 2012-03-09. [dostęp 2012-12-29].
  4. ↑ a b c d Rocznica święceń kapłańskich abp. Ignacego Tokarczuka – „biskupa niezłomnego”. ekai.pl (arch.), 2012-06-21. [dostęp 2021-06-13].
  5. ↑ a b c d e H. Borcz: Odważnie bronił Kościoła i Narodu. naszdziennik.pl, 2012-12-29. [dostęp 2012-12-29].
  6. ↑ a b Niezłomny i wierny. ekai.pl (arch.), 2012-08-02. [dostęp 2021-06-13].
  7. ↑ P. Chmielowiec. Twardy przeciwnik PRL. „Nasz Dziennik”. Nr 44 (2757), 21 lutego 2007. ISSN 1429-4834. [dostęp 2012-12-30]. 
  8. ↑ a b c G. Polak: Kto jest kim w Kościele. Warszawa: Katolicka Agencja Informacyjna, 1999, s. 379–380. ISBN 83-911554-0-4.
  9. ↑ a b c d e To niezwykły człowiek i wybitny biskup. ekai.pl (arch.), 2012-06-24. [dostęp 2021-06-13].
  10. ↑ a b c d e f g Zmarł abp Ignacy Tokarczuk. ipn.gov.pl (arch.). [dostęp 2016-11-11].
  11. ↑ Ignacy Tokarczuk. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2012-12-29]. (ang.).
  12. ↑ Pogrzeb abp. Ignacego Tokarczuka. ekai.pl (arch.), 2013-01-02. [dostęp 2021-06-13].
  13. ↑ M. Kowalski: Tokarczuk: ZOMO-wcy mieli ostrą broń, śmierć zajrzała w oczy. bydgoszcz.wyborcza.pl, 2016-03-03. [dostęp 2016-08-25].
  14. ↑ M.P. z 2006 r. nr 46, poz. 481. [dostęp 2016-05-27].
  15. ↑ Abp Ignacy Tokarczuk nie jest już członkiem Kapituły Orderu Orła Białego. prezydent.pl, 2009-02-05. [dostęp 2024-09-27].
  16. ↑ M.P. z 2018 r. poz. 563 – pkt 11. [dostęp 2020-11-09].
  17. ↑ Abp Ignacy Tokarczuk doktorem honoris causa Uniwersytetu Rzeszowskiego. info.wiara.pl, 2009-06-16. [dostęp 2010-07-31].
  18. ↑ Stalowa Wola: abp Tokarczuk odnowił swój doktorat. ekai.pl (arch.), 2006-04-19. [dostęp 2021-06-13].
  19. ↑ Ks. Arcybiskup Ignacy Tokarczuk. przemysl.pl, 2007-05-15. [dostęp 2015-12-26].
  20. ↑ Tytuły honorowych obywateli wręczone. rzeszowska24.pl (arch.), 2012-10-07. [dostęp 2021-06-13].
  21. ↑ Honorowi Obywatele Miasta Stalowa Wola. bip.stalowawola.pl. [dostęp 2012-12-29].
  22. ↑ Honorowi Obywatele Miasta Jarosławia. miastojaroslaw.pl. [dostęp 2021-12-31].
  23. ↑ Nie żyje arcybiskup Ignacy Tokarczuk Honorowy Obywatel Miasta Jasła. jaslo4u.pl, 2012-12-29. [dostęp 2012-12-29].
  24. ↑ Ks. Abp Ignacy Tokarczuk. gminadydnia.pl. [dostęp 2023-04-30].
  25. ↑ Abp Tokarczuk honorowym obywatelem. info.wiara.pl, 2006-09-07. [dostęp 2012-12-29].
  26. ↑ Odznaka Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-12-15].
  27. ↑ Nasze małe ojczyzny. Ogólnopolska sesja muzealna PTTK w Brzozowie. „Nowiny”. Nr 239 (12839), s. 3, 1990-11-20. [dostęp 2017-09-17]. 
  28. ↑ Laureaci nagród im. Franciszka Kotuli. „Nowiny”. Nr 61 (12925), s. 3, 1991-03-27. [dostęp 2017-09-18]. 
  29. ↑ Wręczenie nagrody honorowej „Świadek Historii” Jego Ekscelencji abp. Ignacemu Tokarczukowi – Przemyśl, 3 września 2012. ipn.gov.pl (arch.). [dostęp 2016-11-11].
  30. ↑ A. Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 137–138.
  31. ↑ M. Augustyniuk: Abp Ignacy Tokarczuk (1918–2012). kul.pl. [dostęp 2016-05-27].
  32. ↑ Sandomierz: otwarto Centrum Badań nad Myślą i Dziełem abp. Tokarczuka. ekai.pl (arch.), 2006-01-07. [dostęp 2021-06-13].
  33. ↑ Rocznica nadania imienia abpa Ignacego Tokarczuka Technikum nr 8 w Przemyślu. ckziu1przemysl.pl. [dostęp 2023-04-30].
  34. ↑ J.F. Adamski: Mocarz prawdy – rzecz o arcybiskupie Ignacym Tokarczuku. gminadydnia.pl. [dostęp 2023-04-30].
  35. ↑ M.P. z 2017 r. poz. 641. [dostęp 2017-06-29].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ignacy_Tokarczuk&oldid=75357248”
  NODES