Inessa Armand
Inessa Fiodorowna Armand, właściwie Elisabeth-Inès Stéphane d’Herbenville (ur. 8 maja 1874 w Paryżu, zm. 24 września 1920 w Nalczyku) – rosyjska komunistka pochodzenia francuskiego, kochanka Włodzimierza Lenina[1][2].
 Inessa Armand, 1916 | |
| Imię i nazwisko urodzenia |
Elisabeth-Inès Stéphane d’Herbenville |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość |
francuska |
| Rodzice |
Théodore d’Herbenville |
| Małżeństwo |
Aleksander Armand |
Życiorys
edytujUrodziła się jako córka Théodore’a Pécheux d’Herbenville, śpiewaka operowego, i Nathalie z domu Wild, teatralnej aktorki komediowej. Ojciec jej umarł gdy miała 5 lat – została wzięta na wychowanie przez ciotkę mieszkającą w Moskwie.
W wieku lat 19 poślubiła Aleksandra Armanda[3], syna bogatego rosyjskiego przedsiębiorcy z branży tekstylnej. Miała z nim czworo dzieci[3]. Otworzyli razem szkołę dla chłopskich dzieci[3]. Przyłączyła się także do grupy charytatywnej pomagającej pozbawionym środków do życia kobietom z Moskwy.
W 1902 opuściła męża i wyszła za jego młodszego brata Władimira, z którym miała kolejne dziecko[4].
W 1903 wstąpiła w szeregi nielegalnej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji[3]. Armand rozpowszechniała nielegalne materiały propagandowe i po aresztowaniu w czerwcu 1907, została skazana na dwuletnie zesłanie na Syberię.
W 1909 po powrocie z zesłania Armand opuściła Rosję i osiadła w Paryżu[5], gdzie poznała Lenina i innych bolszewików przebywających na emigracji. W 1911 została sekretarzem Komitetu Organizacji Zagranicznych SdPRR utworzonej w celu koordynacji działań wszystkich grup bolszewickich działających w Europie Zachodniej.
Armand powróciła do Rosji w lipcu 1912, aby pomóc w organizacji bolszewickiej kampanii wyborczej do Dumy[5]. Dwa miesiące później została aresztowana i uwięziona na okres sześciu miesięcy[5]. Po uwolnieniu w sierpniu 1913, wyjechała do Galicji do Lenina i Nadieżdy Krupskiej. W tym okresie rozpoczęła także redagowanie bolszewickiej gazety przeznaczonej dla pracujących kobiet pt. Robotnica[5].
Armand była zirytowana, gdy wielu socjalistów w Europie nie sprzeciwiło się, a nawet przyczyniło się poprzez głosowania za kredytami wojennymi dla swych narodowych rządów, do wybuchu I wojny światowej. Razem z Leninem prowadziła propagandę wśród wojsk sprzymierzonych nakłaniającą żołnierzy do zwrócenia swojej broni przeciwko swoim oficerom i rozpoczęcia rewolucji socjalistycznej. W marcu 1915, Armand pojechała do Szwajcarii, gdzie zorganizowała antywojenną Międzynarodową Konferencję Kobiet Socjalistycznych[5].
Gdy 2 marca 1917 car Mikołaj II abdykował przekazując władzę w kraju Rządowi Tymczasowemu, bolszewicy, którzy przebywali na wygnaniu, robili wszystko, by móc powrócić do kraju i współtworzyć przyszłość kraju. Niemieckie Ministerstwo Spraw Zagranicznych, mające nadzieję, że ich obecność w Rosji może przyczynić się do osłabienia państwa carów i przeniesienia wojny na front wschodni, przygotował dla Armand, Włodzimierza Lenina i 26 innych rewolucjonistów specjalnie zaplombowany pociąg celem wysłania go do Piotrogrodu.
Po rewolucji październikowej Armand pełniła funkcję członka komitetu wykonawczego moskiewskiej Rady Delegatów Robotniczych. Była zagorzałym krytykiem decyzji rządu radzieckiego o podpisaniu traktatu pokojowego w Brześciu Litewskim. Po powrocie do Piotrogrodu, została dyrektorem Żenotdiełu[6], organizacji powołanej do pilnowania równości płci w Partii Komunistycznej i w radzieckich związkach zawodowych. Przewodniczyła także Pierwszej Międzynarodowej Konferencji Kobiet Komunistycznych w 1920[6]. Wkrótce potem zaraziła się cholerą i umarła w wieku 46 lat[6].
Inessa Armand została sportretowana w filmach Lenin w Paryżu, Le Train i All My Lenins.
Filmografia
edytuj- 1981: Lenin w Paryżu: Claude Jade w roli Inessy Armand
- 1990: The Train: Dominique Sanda w roli Inessy Armand
Przypisy
edytuj- ↑ Pod wpływem lektury Czernyszewskiego zerwała z mężem i przyłączyła się do bolszewików. Lenina i jego żonę poznała w Paryżu w 1910 roku. Niebawem została tolerowaną przez Krupską kochanką Lenina, a jednocześnie jego gorliwą wyznawczynią. Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska, Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1, s. 306.
- ↑ В Париже, на похоронах дочери и зятя Маркса, встретилась с Лениным, который потряс ее своими речами. Арманд стала любовницей Ленина и поселилась в его квартире. Инесса Арманд na portalu hrono.ru.
- ↑ a b c d Helen Rappaport: Encyclopedia of Women Social Reformers. T. 1: A-L. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2001, s. 23. ISBN 978-1-57607-101-4. (ang.).
- ↑ Francisca de Haan, Krasimira Daskalova, Anna Loutfi, Biographical Dictionary of Women’s Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries, Central European University Press, 2006, ISBN 978-963-7326-39-4 [dostęp 2020-02-26] (ang.).
- ↑ a b c d e Helen Rappaport: Encyclopedia of Women Social Reformers. T. 1: A-L. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2001, s. 24. ISBN 978-1-57607-101-4. (ang.).
- ↑ a b c Helen Rappaport: Encyclopedia of Women Social Reformers. T. 1: A-L. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2001, s. 25. ISBN 978-1-57607-101-4. (ang.).
Bibliografia, linki
edytuj- Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska, Warszawa 1994; Wyd. PWN, ISBN 83-01-11521-1.
- Инесса Арманд na portalu hrono.ru
- Jean Freville, Z rodu entuzjastów, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
- Mateusz Zimmerman, Erotyczny trójkąt w łóżku wodza [online], Onet.pl, 8 września 2011 [zarchiwizowane z adresu 2011-10-29].