Józef Gałuszka

Józef Gałuszka
	; Portret Józefa Aleksandra Gałuszki autorstwa Leona Wyczółkowskiego, 1925
Pełne imię i nazwisko	Józef Aleksander Gałuszka
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1893 ; Szczurowa
Data i miejsce śmierci	6 września 1939 ; pod Annopolem
Miejsce spoczynku	Cmentarz Salwatorski
Zawód, zajęcie	poeta, publicysta, pisarz, redaktor
Małżeństwo	Edyta Mertlik
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Józef Aleksander Gałuszka (ur. 17 marca 1893 w Szczurowej, zm. 6 września 1939 pod Annopolem) – polski poeta, publicysta, pisarz, redaktor „Gazety Literackiej” (w latach 1931–1934).

Zarys biograficzny

Józef Gałuszka

Portret Józefa Gałuszki z 1919.

Józef Aleksander Gałuszka z żoną Edytą nad Morskim Okiem (29 czerwca 1930).

Józef Aleksander Gałuszka, czerwiec 1938.

Jego matką była Salomea Michalska^[1], a ojcem Aleksander Gałuszka^[1], pracujący jako rzeźbiarz w dworku rodu Kępińskich. Józef Gałuszka studiował na wydziale filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego^[1]. Walczył w I wojnie światowej po stronie Austrii (w latach 1914–1918) na froncie włoskim i rosyjskim^[1] oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. 17 września 1929 roku poślubił malarkę i literatkę Edytę Mertlik^[1].

W 1933 został laureatem nagrody literackiej miasta Krakowa. Popularny w czasach międzywojennych^[2]; Stanisław Ignacy Witkiewicz namalował jego portret, a Bolesław Wallek-Walewski pisał muzykę do jego wierszy.

Popełnił samobójstwo^[2] 6 września 1939 roku^[3], prawdopodobnie w obliczu tragedii narodowej. Jego grób znajduje się w Krakowie na Cmentarzu Salwatorskim, sektor SC13-1-9^[4].

Poglądy

Józef Gałuszka często pisał i publikował teksty uważane za antysemickie^[2]^[5] (np. na łamach Gazety Literackiej i Myśli Narodowej). Gałuszka należał do grona najbardziej aktywnych krytyków^[6] Juliana Tuwima^[7], który był żydowskiego pochodzenia. Julian Tuwim kilkukrotnie odpowiedział wprost Gałuszce ostrymi artykułami^[8] i wydaje się, że kilku wierszach odniósł się do podobnych krytyków (więc być może także do Gałuszki)^[9]. Gałuszka z tego powodu na łamach „Gazety Literackiej” zamieścił swój artykuł pt. O sparszywieniu obyczajów, w którym zaatakował Tuwima^[10].

Ordery i odznaczenia

Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1938 „za zasługi na polu literatury”^[11]

Niektóre tomiki poezji

1919 – Promień i grom
1922 – Uśmiechy Boga^[12]
1925 – Gwiazda komandorii
1927 – Ludzie bez twarzy

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 192 .
↑ ^a ^b ^c Nie jesteśmy już razem, przyjaciele..., [w:] JanJ. Parandowski JanJ., Wspomnienia i sylwety, wyd. II, Wrocław 1969, s. 41–44, Cytat: [...] Przeczytałem list i odłożyłem go z uczuciem zawodu. Nasze poglądy często były tak różne! Swoim dałeś więcej uporu, niż były warte, pozwalałeś się prowadzić rękom, które nie były godne twojego uścisku. Przeżuwałem ten twój list jak gorzkie źdźbło trawy wyrwane w niewesołej zadumie. A potem poszukałem twojej poezji. [...] Częściej lekceważony niż chwalony, skazany na uznanie u ludzi, z których nie byłeś dumny, [...] Kiedy dowiedziałem się, że podniosłeś na siebie rękę [...] co otwierała się do miłości, zaciskała w bólu i wreszcie zastygła w śmierci, zobaczyłem cię po raz pierwszy jak zagmatwany krajobraz w błyskawicy. [...] Szukałeś siebie w słowach, a odnajdujesz w tym, czego ci najbardziej potrzeba – w roślinach [...] Oddałeś swoje ciało na pokarm ziemi, w której, jak mi kiedyś mówiłeś, słodko umierać... .
↑ Barbara Tyszkiewicz: Gałuszka Józef (1893-1939). W: Jadwiga Czachowska (red.), Alicja Szałagan (red.): Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 3. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 22. ISBN 83-02-05636-7.
↑ Grobonet 2.6 – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2019-12-16] .
↑ 10 twarzy Tuwima [online], culture.pl [dostęp 2020-06-12] .
↑ O „sparszywieniu”. Odpowiedź p. Tuwimowi, „Gazeta Literacka”, III (6), Kraków: Dom Literatów Polskich w Krakowie, 1 marca 1932, s. 93–94, Cytat: Cała twórczość p. Tuwima jest dla mnie w najwyższym stopniu wstrętna. [...] I obojętne czy p. Tuwim pisze w żargonie żydowskim czy nie, czy spędził młodość w ghetto, czy też nie. Niezależnie od tego uważałem p. Tuwima zawsze w dziedzinie poezji za miernotę, czemu stale dawałem i daję wyraz. .
↑ Praktyki dyskursu antysemickiego a słowo Juliana Tuwima, [w:] PawełP. Kuciński PawełP., Julian Tuwim – tradycja, recepcja, perspektywy badawcze, Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Julian Tuwim. Tradycja – recepcja – perspektywy badawcze”, 17–19 czerwca 2013, 2017, s. 235–261, ISBN 978-83-86064-47-02, ISSN 2450-1913 .
↑ JulianJ. Tuwim JulianJ., O Gałuszkach, „Wiadomości Literackie”, IX (7), 14 lutego 1932, s. 5, Cytat: Ataki nieprzytomnej wściekłości w stosunku do mnie nawiedzają p. redaktora Gałuszkę co kilka lat. W r. 1923 zamieścił p. Gałuszka w „Myśli Narodowej” (nr. 45) odpowiedź na mój wiersz Do generałów [...] A jak już sobie z własnej łepetyny dodał, że to mowa o polskich generałach, to wio! na całego! .
↑ JulianJ. Tuwim JulianJ., Absztyfikanci Grubej Berty, 1937 [dostęp 2020-06-12], Cytat: Item aryjskie rzeczoznawce, wypierdy germańskiego ducha (gdy swoją krew i waszą sprawdzę, wierzcie mi – jedna będzie jucha). Karne pętaki i szturmowcy, zuchy z Makabi czy z Owupe, i rekordziści, i sportowcy, całujcie mnie wszyscy w dupę. .
↑ JózefJ. Gałuszka JózefJ., O sparszywieniu obyczajów [wersja cyfrowa cytowanego artykułu], „„Gazeta Literacka” 1932 nr 6, s. 93–94”, polona.pl [dostęp 2020-02-10] .
↑ M.P. z 1938 r. nr 259, poz. 611.
↑ Uśmiechy Boga [wersja cyfrowa], polona.pl.

Bibliografia

K. Czachowski, Gałuszka Józef, PSB, t. 7, 1948–1958, s. 259–260
R. Bergel, Współczesny Kraków literacki, t. 1, Kraków 1924, s. 36–45
Z. Grabowski, Poeci krakowscy, „Świat”, 1934, nr 2;
Z. Grabowski, Poezja pod Wawelem, „Tygodnik Ilustrowany”, 1935, nr 4
Piotr Biliński, Pochowani na Salwatorze – Józef Aleksander Gałuszka (1893-1939). tygodniksalwatorski.icm.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-14)]. – biografia pisarza
Józef Gałuszka – zbiór prac Józefa Gałuszki

Linki zewnętrzne

Gałuszka Józef Aleksander – notka biograficzna
Małgorzata Domagalska, Pod lipą czarnoleską musi być czysto.... tygielkultury.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-19)]. – esej
Publikacje Józefa Gałuszki w bibliotece Polona

[kto192-1] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 192 .

[:0-2] Nie jesteśmy już razem, przyjaciele..., [w:] JanJ. Parandowski JanJ., Wspomnienia i sylwety, wyd. II, Wrocław 1969, s. 41–44, Cytat: [...] Przeczytałem list i odłożyłem go z uczuciem zawodu. Nasze poglądy często były tak różne! Swoim dałeś więcej uporu, niż były warte, pozwalałeś się prowadzić rękom, które nie były godne twojego uścisku. Przeżuwałem ten twój list jak gorzkie źdźbło trawy wyrwane w niewesołej zadumie. A potem poszukałem twojej poezji. [...] Częściej lekceważony niż chwalony, skazany na uznanie u ludzi, z których nie byłeś dumny, [...] Kiedy dowiedziałem się, że podniosłeś na siebie rękę [...] co otwierała się do miłości, zaciskała w bólu i wreszcie zastygła w śmierci, zobaczyłem cię po raz pierwszy jak zagmatwany krajobraz w błyskawicy. [...] Szukałeś siebie w słowach, a odnajdujesz w tym, czego ci najbardziej potrzeba – w roślinach [...] Oddałeś swoje ciało na pokarm ziemi, w której, jak mi kiedyś mówiłeś, słodko umierać... .

[3] Barbara Tyszkiewicz: Gałuszka Józef (1893-1939). W: Jadwiga Czachowska (red.), Alicja Szałagan (red.): Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 3. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 22. ISBN 83-02-05636-7.

[4] Grobonet 2.6 – wyszukiwarka osób pochowanych – Cmentarz parafialny Kraków Salwator [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2019-12-16] .

[5] 10 twarzy Tuwima [online], culture.pl [dostęp 2020-06-12] .

[6] O „sparszywieniu”. Odpowiedź p. Tuwimowi, „Gazeta Literacka”, III (6), Kraków: Dom Literatów Polskich w Krakowie, 1 marca 1932, s. 93–94, Cytat: Cała twórczość p. Tuwima jest dla mnie w najwyższym stopniu wstrętna. [...] I obojętne czy p. Tuwim pisze w żargonie żydowskim czy nie, czy spędził młodość w ghetto, czy też nie. Niezależnie od tego uważałem p. Tuwima zawsze w dziedzinie poezji za miernotę, czemu stale dawałem i daję wyraz. .

[7] Praktyki dyskursu antysemickiego a słowo Juliana Tuwima, [w:] PawełP. Kuciński PawełP., Julian Tuwim – tradycja, recepcja, perspektywy badawcze, Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Julian Tuwim. Tradycja – recepcja – perspektywy badawcze”, 17–19 czerwca 2013, 2017, s. 235–261, ISBN 978-83-86064-47-02, ISSN 2450-1913 .

[8] JulianJ. Tuwim JulianJ., O Gałuszkach, „Wiadomości Literackie”, IX (7), 14 lutego 1932, s. 5, Cytat: Ataki nieprzytomnej wściekłości w stosunku do mnie nawiedzają p. redaktora Gałuszkę co kilka lat. W r. 1923 zamieścił p. Gałuszka w „Myśli Narodowej” (nr. 45) odpowiedź na mój wiersz Do generałów [...] A jak już sobie z własnej łepetyny dodał, że to mowa o polskich generałach, to wio! na całego! .

[9] JulianJ. Tuwim JulianJ., Absztyfikanci Grubej Berty, 1937 [dostęp 2020-06-12], Cytat: Item aryjskie rzeczoznawce, wypierdy germańskiego ducha (gdy swoją krew i waszą sprawdzę, wierzcie mi – jedna będzie jucha). Karne pętaki i szturmowcy, zuchy z Makabi czy z Owupe, i rekordziści, i sportowcy, całujcie mnie wszyscy w dupę. .

[10] JózefJ. Gałuszka JózefJ., O sparszywieniu obyczajów [wersja cyfrowa cytowanego artykułu], „„Gazeta Literacka” 1932 nr 6, s. 93–94”, polona.pl [dostęp 2020-02-10] .

[11] M.P. z 1938 r. nr 259, poz. 611.

[12] Uśmiechy Boga [wersja cyfrowa], polona.pl.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]