Jagiełła

wieś w województwie podkarpackim

Jagiełławieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Tryńcza[5][4].

Jagiełła
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny pw. św. Jadwigi Królowej
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przeworski

Gmina

Tryńcza

Liczba ludności (2021)

1152[2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-203[3]

Tablice rejestracyjne

RPZ

SIMC

0612051[4]

Położenie na mapie gminy Tryńcza
Mapa konturowa gminy Tryńcza, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Jagiełła”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Jagiełła”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Jagiełła”
Położenie na mapie powiatu przeworskiego
Mapa konturowa powiatu przeworskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Jagiełła”
Ziemia50°05′46″N 22°34′03″E/50,096111 22,567500[1]
Kopiec Jagiełły z 1910
Kapliczka „Boża Męka”
Budynek starej szkoły
Szkoła podstawowa im. Władysława Jagiełły
Kapliczka Świętego Krzyża i Matki Bożej Częstochowskiej

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jadwigi Królowej.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Integralne części wsi

edytuj
Integralne części wsi Jagiełła[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0612068 Drzystki część wsi
0612074 Gwizdów część wsi
0612080 Koło Szkoły część wsi
0612105 Kubraki część wsi
0612134 Niechciałka przysiółek
0612111 Podlas część wsi
0612128 Załuże część wsi

Historia

edytuj

Początki wsi są datowane na XV wiek. W 1450 roku wieś stała się własnością Bożogrobców w Przeworsku. Początki są związane z pobliską Ujezną, o której wzmiankują regestra poborowe, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej w 1515 roku[6].

W 1589 roku wspólnie z Ujezną jest wzmiankowana Zawada (południowa część obecnej Jagiełły)[7], w której było 7 łanów kmiecych, 5 zagrodników na roli, 5 komorników z bydłem, 5 komorników bez bydła i 1 rzemieślnik. Na północnym terenie była Wola Podsamska (Wola Gorliczyńska)[8].

W 1628 roku południowa część obecnej Jagiełły była wzmiankowana wspólnie z Ujezną jako Zawada vel Wieznia (wieś posiadała 7 łanów kmiecych)[9]. W 1651 roku wieś była wzmiankowana wspólnie z Ujezną jako Zawoda et Uiezna. W 1658 roku wzmiankowano Zawada seu Wiezna.

W latach 1662 i 1674 na północnej części tych terenów była wzmiankowana Wola Podsamska, która posiadała 34 domów[10].

W 1660 i 1668 roku wieś wzmiankowana jako Wólka JagiellowaKopia działu A. D. 1660 ... Jaśnie Pani Marszałkowej na wieczność mocto pure et irrevocabili: Donationis puszczają to jest Wieś Żupełną Tryńczą z folwarkiem Ubies z Folwarkiem alias Wola Żalechowska seu Poszenska, także Wolki Ogryszewska, Jagiellowa, Pryczowa, Ubieszyn i inne tamże poczynione Nowe Osady...[11].

W 1762 roku według wzmianki w aktach właściciela Klucza Trynieckiego Pawła Benoe mieszkańcami gromady Jagiełła byli: Walek Botwina, Grzegorz Dzieża, Tomek Dzieża, Błazek Drzystek, Jędrzej Drzystek, Tomek Drzystek, Antoni Gardziel, Jan Gardziel, Maciek Gardziel, Michał Gardziel, Bartek Jagiełła, Kazimierz Jagiełła, Stach Jagiełła, Wojtek Jagiełła, Jan Kądziera, Tomek Kłapa, Józef Kornafel, Walenty Kornafel, Jan Kot, Jędrzej Kowal, Krzysztof Kowal, Maciek Kowal, Walenty Kula, Anna Liska, Kuba Malek, Jan Majcher, Michał Majcher, Walek Majcher, Franek Matyja, Kuba Mierzwa, Marcin Mierzwa, Stanisław Piżon, Wojciech Polak, Wojtek Oziębły, Błazek Pruchnicki, Kazimierz Pruchnicki, Piotr Pruchnicki, Wawrzek Pruchnicki, Błazek Rud, Franek Siwik, Franek Stąpel, Franek Stąpel drugi, Krzysztof Stąpel, Litwa Wdowa, Matuszowa Wątrobicha, Sobkowa Wątrobicha, Jasiek Wiecheć, Maciek Wawro, Sobek Wawro, Błazek Żugaj, Wojtek Żugaj[12].

W 1713 roku wzmiankowano Wola Posańska alias Gorzyce et Jagieła alias Wola Gorliczyńska (łac. Wola Posańska zwana też Gorzyce i Jagieła zwana też Wola Gorliczyńska)[13]. W 1716 roku, w wyniku sprzedaży Zawada i Ujezna stały się własnością Lubomirskich z Przeworska i od tego czasu pojawiła się w użyciu nazwa wsi Jagiełła, na upamiętnienie wizyty króla na tych terenach. Księgi gromadzkie wsi Tryńcza podają, że w 1723 roku wójtem Jagieły był Stanisław Jagieła[14].

W 1816 roku wieś przeszła na własność Potockich. W 1855 roku jako właściciel występują Antoni Kellerman i spadkobiercy hr. Miera[15], a własność tabularna stanowiła 522 morgi (w tym 81 morgi roli, 60 morgi łąk i 374 morgi lasu). Od 1880 roku jako właściciel występuje Maria Drohojowska z Kellermanów[16]. W latach 1905 i 1918 jako właściciel Jagiełły wzmiankowany jest Konwent PP Franciszkanek we Lwowie (Klasztor SS Franciszkanek Adoracji Najświętszej Marii Panny we Lwowie), w Jagielle było 1028 mieszkańców, a posiadłość tabularna stanowiła 298 ha (w tym 45 ha roli i 216 ha lasu)[17]. Po 1905 roku czasowo właścicielem Jagiełły była Irena z Kellermanów Lityńska[18].

W 1849 roku według dokumentów katastralnych ewidencji gruntów, wzmiankowano nazwiska mieszkańców Jagiełły. Numery domów były rozmieszczone chaotycznie bez uporządkowania. W 1849 roku mieszkańcami Jagiełły byli: Józef Dzieża, Jakub Botwina, Kazimierz Lasek, Tomasz Lasek, Marcin Gargas, Jan Kornafel, Antoni Turek, Tomasz Turek, Halina Korniakt, Jędrzej Kubecki, Bartłomiej Krupa, Michał Dziobek, Antoni Pruchnicki, Jan Gargas, Wawrzyniec Przon, Antoni Malec, Michał Węglarz, Wawrzyniec Węglarz, Agnieszka Dżyń, Michał Kisiel, Wawrzyniec Krupa, Mateusz Krupa, Wawrzyniec Dryś, Sebastian Dryś, Józef Portas, Błażej Kula, Michał Sznaj, Wojciech Mielech, Antoni Mielech, Jakub Śliwa, Marcin Fleszar, Sebastian Kulpa, Jakub Kulpa, Katarzyna Drzystek, Wawrzyniec Gargas, Mateusz Gargas, Marcin Jagieła, Jakub Gliniak, Marcin Majcher, Kazimierz Kulpa, Agnieszka Kornafel, Szymon Jagieła, Jakub Matyja, Bartłomiej Matyja, Józef Matyja, Marcin Jagieła, Kazimierz Jagieła, Kazimierz Jagieła, Wojciech Jagieła, Jędrzej Sznaj, Walenty Kulpa, Tomasz Sznaj, Wojciech Kulpa, Jędrzej Kulpa, Mateusz Sznaj, Walenty Kulpa, Jakub Kulpa, Walenty Majcher, Wojciech Botwina, Wojciech Marek, Michał Botwina, Jan Pruchnicki, Jan Kornafel, Jędrzej Drzystek, Jakub Pruchnicki, Marcin Kut, Jakub Pruchnicki, Wawrzyniec Kornafel, Błażej Pruchnicki, Józef Rzemyk, Wojciech Kut, Sebastian Małek, Franciszek Sznaj, Jędrzej Gardziel, Machał Gardziel, Marcin Pruchnicki, Jędrzej Małek, Michał Śliwa, Antoni Hanejko, Wdowa Kornafel, Zofia Oziębły, Wojciech Torynowicz, Jakub Rzemyk, Jan Kubrak, Rajna Kubrak, Marcin Kubrak, Szymon Jagielik, Mateusz Botwina, Krzysztof Siwik, Wawrzyniec Oziębły, Wawrzyniec Przon, Sebastian Kowal, Michał Kisiel, Jan Jamroży, Antoni Kulpa, Kazimierz Kulpa, Tomasz Pruchnicki, Wojciech Pruchnicki, Bartłomiej Kut, Kazimierz Drzystek, Kazimierz Gardziel, żyd Hersech Nufsen, Wojciech Wawro, Józef Flak, Tomasz Oziębły, Tomasz Kulpa, Marcin Pruchnicki, Kazimierz Drzystek, żyd Srul Nafsen, Józef Botwina, Walenty Drzystek, Mateusz Pyza, Bartłomiej Gardziel, Wawrzyniec Gardziel, Walenty Rojek, Józef Rojek, Mateusz Pruchnicki, Michał Pruchnicki, Walenty Wawro, Katarzyna Wawro, Jędrzej Kasper, Kazimierz Wawro, Wojciech Jagielik, Piotr Wawro, Sebastian Kowal, Stanisław Kowal, Machał Rojek, Jan Wawro, Wojciech Kowal, Jakub Kowal, Wojciech Kowal, Wawrzyniec Końca, Kazimierz Dudek, Michał Mierzwa, Marcin Kędziora, Mateusz Kędziora, Bartłomiej Kędziora, Marcin Jagielik, Bartłomiej Wątroba, Tomasz matyja, Wawrzyniec Kuszaj, Jakub Kuszaj, zyd Aron Pfeifet, wojciech Dudek, Wdowa Kraszy, Jan Końca, Jan Turek[19].

W 1910 roku, w 500 letnią rocznicę bitwy pod Grunwaldem, mieszkańcy usypali kopiec Jagiełły[20].

W 1921 roku w Jagielle było 182 domy (w tym w Niechciałce 62 domy). W 1934 roku Jagiełła weszła w skład Gminy zbiorowej Tryńcza. W latach 1954–1972 wchodziła w skład Gromady Gorzyce. Od 1973 roku ponownie należy do Gminy Tryńcza.

10 września 2023 roku na cmentarzu wojennym ofiar hitleryzmu w Jagielle-Niechciałkach, prezydent RP Andrzej Duda wraz z małżonką złożył wieniec przed pomnikiem Żydów zamordowanych w Markowej[21]. Modlili się także: prefekt watykańskiej Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych kard. Marcello Semeraro, metropolita łódzki kard. Grzegorz Ryś oraz naczelny Rabin Polski Michael Schudrich. W uroczystości uczestniczyli m.in. ministrowie z Kancelarii Prezydenta, przedstawiciele IPN, władz regionalnych i lokalnych, mieszkańcy okolicznych miejscowości[22][23].

Kościół

edytuj

W 1957 roku podjęto decyzję o budowie kościoła, ale z powodu sytuacji politycznej nie udało się tego zamiaru zrealizować. Dopiero po kolejnych staraniach uzyskano w 1981 roku pozwolenie na budowę. Początkowo odprawiano msze święte w zaadaptowanym budynku starej remizy strażackiej. Kościół murowany zbudowano w latach 1981–1982, a 7 listopada 1982 roku odbyło się poświęcenie kościoła pw. św. Jadwigi Królowej, którego dokonał bp Ignacy Tokarczuk. W 1983 roku została erygowana parafia w Jagielle, a 9 listopada 2008 roku odbyła się konsekracja kościoła, której dokonał abp Józef Michalik[24].

Oświata

edytuj

W latach 1882–1893 istniała niezreorganizowana szkoła 1-klasowa. W 1903 roku decyzją c. k. Rady szkolnej krajowej utworzono 1-klasową szkołę ludową. W 1964 roku wybudowano nowy budynek szkolny. 12 kwietnia 1996 roku wmurowano tablicę pamiątkową pamięci kierownika Józefa Łańcuckiego, który w 1940 roku zginął w Charkowie. 14 października 2010 roku szkoła otrzymała imię króla Władysława Jagiełły[25].

Atrakcje turystyczne

edytuj
  • Kopiec Jagiełły – usypany w 1910 roku, w 500-lecie bitwy pod Grunwaldem z 1410 roku, ku czci króla Władysława Jagiełły.
  • Cmentarz ofiar hitleryzmu 1939-1945) – znajdujący się w lesie w Małej Jagielle (Niechciałkach). Spoczywa na nim 6500 jeńców radzieckich z pobliskiego, przejściowego obozu koncentracyjnego w Wólce Pełkińskiej. W Październiku 1947 roku na cmentarzu tym pochowano szczątki ośmiu Żydów wcześniej ekshumowanych z Markowej, którzy podczas Zbrodni w Markowej zostali rozstrzelani 24 marca 1944 roku w domu Ulmów.
  • Kapliczka na uschniętym drzewie tzw. „Boża męka” – znajdująca się w lesie przy drodze do Gniewczyny Łańcuckiej.
  • Obszary leśne.

Duchowni pochodzący z miejscowości

edytuj

Jagiełła jest wsią wyróżniającą się z powodu bardzo licznych powołań, ponieważ wyszło aż 15 duchownych, co jest zjawiskiem niezwykle rzadko spotykanym.

Duchowni pochodzący z Jagiełły (parafia św. Mateusza w Gniewczynie Łańcuckiej):

  • ks. Jan Matyja (1930 – Jagiełła).
  • o. Martynian Wojciech Darzycki bernardyn (1943 – Jagiełła).
  • ks. Andrzej Piasecki (1949 – Jagiełła).
  • ks. prał. Stanisław Turek (1960 – Jagiełła).
  • ks. prał. Bolesław Pilek (1961 – Jagiełła).
  • o. Józef Darzycki benedyktyn-misjonarz (1974 – Jagiełła).
  • o. Jan Pilek webista (1979 – Jagiełła).
  • ks. Edward Sznaj (1982 – Jagiełła).

Duchowni pochodzący z Jagiełły (parafia św. Jadwigi Królowej w Jagielle):

  • ks. Marian Jagieła (1985 – Jagiełła).

Duchowni pochodzący z Małej Jagiełły (parafia św. Stanisława Biskupa w Wólce Pełkińskiej):

  • ks. prał. Franciszek Woś (1941 – Mała Jagiełła)[26].
  • ks. Michał Woś (1943 – Mała Jagiełła).
  • ks. Józef Joniec (1982 – Mała Jagiełła).
  • ks. Ryszard Kusy, marianin-misjonarz (1996 – Mała Jagiełła).
  • ks. Józef Gwóźdź, werbista-misjonarz (2003 – Mała Jagiełła).
  • ks. Jacek Pusztuk (2005 – Mała Jagiełła).

Sport i rekreacja

edytuj

W Jagielle działa klub sportowy piłki nożnej Zorza Jagiełła. Został on utworzony w 1968 roku. „Zorza” gra obecnie w A-klasie grupy przeworskiej[27][28].

Tabela rozgrywek ligowych: „Zorza Jagiełła” (1992–2024)
Sezon Pozycja Liga Pkt Mecze Bramki Awanse
Spadki
zwy. rem. por. zdob. stra.
1991/1992 10 Klasa B - grupa przeworska 5
1992/1993
1993/1994 4 Klasa B - grupa przeworska 15
1994/1995 4 Klasa B - grupa przeworska 18
1995/1996 1 Klasa B - grupa jarosławsko-przeworska 43 awans do Kl. A
1996/1997 5 Klasa A - grupa III przeworska 32 10 2 10 58 42
1997/1998 5 Klasa A - grupa III przeworska (podgrupa A) 6
1998/1999 9 Klasa A - grupa przeworska 53
1999/2000
2000/2001 6 Klasa B - grupa przeworska 32 10 2 8 43 39
2001/2002 10 Klasa B - grupa przeworska 22 5 7 10 38 49
2002/2003 5 Klasa B - grupa przeworska 41 13 2 7 59 32
2003/2004 4 Klasa B - grupa przeworska 38 12 2 6 67 55
2004/2005 6 Klasa B - grupa przeworska 31 9 4 9 45 56
2005/2006 5 Klasa B - grupa przeworska 33 10 3 9 50 35
2006/2007 5 Klasa B - grupa przeworska 31 10 1 9 49 42
2007/2008 3 Klasa B - grupa przeworska 46 15 1 6 62 23
2008/2009 2 Klasa B - grupa przeworska 40 13 1 6 69 32 awans do Kl. A
2009/2010 11 Klasa A - grupa przeworska 27 8 3 15 41 51
2010/2011 8 Klasa A - grupa przeworska 33 9 6 11 36 48
2011/2012 9 Klasa A - grupa przeworska 30 9 3 14 35 53
2012/2013 2 Klasa A - grupa przeworska 51 16 3 7 62 41
2013/2014 5 Klasa A - grupa przeworska 43 13 4 9 64 49
2014/2015 7 Klasa A - grupa przeworska 35 9 8 9 45 58
2015/2016 5 Klasa A - grupa przeworska 37 11 4 11 37 36
2016/2017 9 Klasa A - grupa przeworska 33 9 6 11 61 59
2017/2018 10 Klasa A - grupa przeworska 28 8 4 14 48 71
2018/2019 12 Klasa A - grupa przeworska 21 6 3 17 40 86 spadek do Kl. B
2019/2020 1 Klasa B - grupa przeworska 33 11 0 1 63 10 awans do Kl. A
2020/2021 13 Klasa A - grupa przeworska 18 5 3 18 32 102
2021/2022 12 Klasa A - grupa przeworska 19 5 4 17 36 70
2022/2023 4 Klasa A - grupa przeworska 40 12 4 10 62 57
2023/2024 12 Klasa A - grupa przeworska 18 6 0 20 28 107
Źródło: Życie Przemyskie (1992–2001), 90minut.pl (2002–2024)

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 43166
  2. Wieś Jagiełła w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-10-25], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 362 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona Warszawa. 1902. (s. 136) [dostęp 2017-10-15]
    [Cytat:Vyezna. lan. 8, tab. vect. gr. 6.]
  7. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona Warszawa. 1902. (s. 6) [dostęp 2017-10-15]
    [Cytat:Zawada vel Więzna, lan 7¼, hrt. c. agr. 5, inq. c. pec. 5, inq. paup. 5, art. 1.]
  8. Historia Jagiełły.
  9. Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe. Tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 1997. ISBN 83-87288-55-1 (s. 176)
    [Cytat:Zawada vel Wieznia: de laneis 7 per gr 30; de 1 quarta agri gr 7/9; hortulani in agris residentes 5 per gr 6; inquilini pecora habentes 5 per gr 8; inquilini pauperes 5 per gr 2; artifices 2 per gr 4; a caldeari vini cremati gr 12; a propinatione eiusdem gr 6.........11/5/9[10/23/9]].
  10. Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe. Tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000. ISBN 83-87288-55-1 (s. 48)
    [Cytat:Wola Podsamska: a personis subditorum n[umer]o 34, facit summa [fl.]..........34/0].
  11. Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy. Oddział rękopisów. III. Archiwum Jabłonowskich z Bursztyna - zespół (fond) 145. Część I. 92. Akta dóbr Mieczyszczów i Tryńcza oraz akta procesowe Pawła Benoego (page=372)
  12. Pretensje od gromad Klucza Trynieckiego spisane 1762 (page= 38–42) [dostęp 2022-11-23]
  13. Józef Półćwiartek. Rewizja generalna ziemi przemyskiej części zasańskiej (lewobrzeżnej) z 1713 r. „Prace Humanistyczne” (Rzeszowskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk). R. VII: 1975, seria I, nr 7, s. 43–62.
  14. Księgi Sądowe wiejskie. T. 2/ wydawca Bolesław Ulanowski Księgi gromadzkie wsi Tryńcza 1577–1746 (s. 131)
  15. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicji i Lodomerii jako też w Wielkim Księstwie Krakowskim i Księstwie Bukowińskim. 1855. pbc.rzeszow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-15)]. (s. 69) (dostęp 2017-1015).
  16. Prof. Tadeusz Piłat Skorowidz Dóbr Tabularnych w Galicji z Wielkim Ks. Krakowskim. 1890 Lwów. (s. 70) (dostęp 2017-10-15).
  17. Skorowidz Dóbr Tabularnych w Galicji z W. Ks. Krakowskim. 1905 (s. 50) (dostęp 2017-10-15).
  18. Skorowidz Dóbr Tabularnych w Galicji z W. Ks. Krakowskim. Dodatek (s. 5) (dostęp 2017-10-15).
  19. Oryginalny Bau Parzellen Protocoll der Gemeinde Jagieła. Oryginalny Grund Parzellen Protocoll der Gemeinde Jagieła [online], Archiwum Państwowe w Przemyślu. (www.szukajwarchiwach.gov.pl) [dostęp 2024-08-18] (niem.).
  20. Album niepodległej – Kopiec grunwaldzki w Jagielle.
  21. Para prezydencka odwiedziła cmentarz ofiar hitleryzmu w miejscowości Jagiełła-Niechciałki (zdjęcia) [online], radio.rzeszow.pl [dostęp 2023-09-10].
  22. Para prezydencka złożyła wieniec przed pomnikiem Żydów zamordowanych w Markowej [online], dzieje.pl [dostęp 2023-09-10].
  23. W Jagielle-Niechciałkach odbyła się modlitwa za Żydów, którzy zginęli z Ulmami [online], www.ekai.pl [dostęp 2023-09-11].
  24. Między Sanem a Wisłokiem. Biuletyn Informacyjny Gminy Tryńcza. 1(27) 2009 (s. 20) (dostęp 2017-10-11).
  25. Jagiełło w Jagielle. [dostęp 2018-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-19)].
  26. Biografia ks. Franciszka Wosia.
  27. Futbolowo.pl Zorza Jagiełła – O klubie.
  28. O klubie – Ludowy Klub Sportowy Zorza Jagiełła.

Linki zewnętrzne

edytuj
  NODES
mac 6
multimedia 1
os 33
web 1