Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny

Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny
Ямало-Ненецкий автономный округ
	Okręg Autonomiczny
	; Nieńcy – rdzenna ludność okręgu
Herb	Flaga
	Hymn: Гимн Ямало-Ненецкого автономного округа;
Państwo	Rosja
Obwód	tiumeński
Siedziba	Salechard
Kod ISO 3166-2	RU-YAN
Gubernator	Dmitrij Artiuchow
Powierzchnia	769 250 km²
Populacja (2021); • liczba ludności	; 547 111
• gęstość	0,71 os./km²
Tablice rejestracyjne	89
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny (ros. Ямало-Ненецкий автономный округ) – jednostka podziału administracyjnego w obrębie Federacji Rosyjskiej.

Położenie

Okręg położony jest w strefie arktycznej Niziny Zachodniosyberyjskiej na Skrajnej Północy o powierzchni 769 tys. km², tj. obszar ca 2,4 raza większy od terytorium Polski. Najdalej na południe wysunięty skrawek okręgu oddalony jest na południe od północnego kręgu polarnego o 800 km. Ponad połowa terytorium leży za kręgiem polarnym. W skład terytorium okręgu wchodzi Półwysep Jamalski.

Od wschodu graniczy z Krajem Krasnojarskim, od południa z Chanty-Mansyjskim Okręgiem Autonomicznym – Jugrą, od zachodu z Republiką Komi i Nienieckim Okręgiem Autonomicznym, a od północy oblewają go wody Morza Karskiego.

Powierzchnia

Rzeźba terenu

Na terenie Okręgu występują dwa zasadnicze rodzaje rzeźby terenu: równiny i góry. Równiny w 90% leżą na wysokości poniżej 100 m n.p.m.

Górska część Okręgu zajmuje niezbyt szeroki pas wzdłuż Uralu Polarnego. Średnia wysokość masywów górskich w tym rejonie to 600–800 m. Sam Ural Polarny wznosi się na wysokość 1200–1300 m. Najwyższymi szczytami Jamalsko-Nienieckiego OA są góra Paj-Er – 1499 m n.p.m., oraz góra Kołokolnia – 1305 m n.p.m.

Klimat

Teren Okręgu leży w trzech strefach klimatycznych: polarnej, subpolarnej i umiarkowanej chłodnej. Miejscowy klimat charakteryzuje się dużymi zmianami temperatury i innych warunków pogodowych na przestrzeni roku, długą, chłodną i surową zimą z silnymi burzami śnieżnymi i zamieciami.

Najniższa zanotowana temperatura to –56 °C. Lato jest krótkie, średnio trwa ok. 50 dni.

Strefa klimatu polarnego obejmuje wyspy na Morzu Karskim oraz północną część Półwyspu Jamał i Półwyspu Gydańskiego. Tu właśnie najbardziej widoczne są cechy klimatu Okręgu: zima jest bardzo długa i ciężka, a burze śnieżne i zamiecie – najsilniejsze. Także tu notuje się najniższe temperatury (absolutne minimum –56 °C).

W okresie zimowym grubość pokrywy śnieżnej nie przekracza 40 cm. Wiosna pojawia się późno. Temperatury nocą nie spadają poniżej 0 °C jedynie w lipcu. Często występuje wysoki poziom zachmurzenia. Jesienią do pochmurnej pogody dołączają silne wiatry.

Temperatura zwykle spada na stałe poniżej zera już we wrześniu, czasami jednak zdarzają się cieplejsze lata i wówczas w czasie dnia przyjmuje ona wartości dodatnie jeszcze w październiku, a wody zamarzają dopiero w listopadzie.

Subpolarna strefa klimatyczna zajmuje położone bardziej na południe części półwyspów Jamał i Gydańskiego. Lato (albo raczej ciepła pora roku, bez przymrozków) w tym rejonie trwa dłużej, do 68 dni. Opady głównie w ciepłej porze roku, w formie deszczu.

Południowa część regionu, położona na Nizinie Zachodniosyberyjskiej leży strefie klimatów umiarkowanych chłodnych, skrajnie kontynentalnych. Średnia temperatury są wyższe. Pokrywa śniegowa osiąga grubość 60–80 cm. i zalega od połowy października do połowy maja. Lato dość ciepłe i wilgotne. Okres bez przymrozków wynosi ok. 100 dni.

Ludność

Narodowości

Zdecydowaną większość ludności Jamalsko-Nienieckiego OA stanowią Rosjanie (59,2%). Ponadto na terenie Okręgu mieszkają:

Ukraińcy (17,2%)
Tatarzy (5,3%)
Białorusini (2,8%)
Baszkirzy (1,4%)
Komiacy (1,2%)
Mołdawianie (1,1%)
pozostała ludność napływowa (5,7%)

Rdzenni mieszkańcy Okręgu stanowią 6,1% populacji i są to:

Nieńcy (4,2%)
Chantowie (1,5%)
Selkupowie (0,4%)

Gęstość zaludnienia

Średnia gęstość zaludnienia w Jamalsko-Nienieckim OA wynosi 0,7 os./km² W praktyce istnieją duże rozbieżności pomiędzy różnymi częściami kraju. W miastach i w ich pobliżu jest to kilkadziesiąt, a nawet ponad kilkaset osób na km², zaś na pozostałych obszarach pozamiejskich 1 osoba przypada na kilkadziesiąt km².

Miasta

Nojabr´sk

Nowy Urengoj

Stolicą Okręgu jest miasto Salechard. Największymi miastami na terenie Autonomii są Nowy Urengoj i Nojabr´sk.

Ludność miejska stanowi 82,8% populacji okręgu.

Najważniejsze miasta i osiedla (stan na 1 stycznia 2005)

Miasto	Nazwa rosyjska	Liczba mieszkańców
Nowy Urengoj	Новый Уренгой	109 108
Nojabr´sk	Ноябрьск	106 860
Nadym	Надым	49 248
Salechard	Салехард	38 343
Murawlenko	Муравленко	36 812
Łabytnangi	Лабытнанги	27 402
Gubkinskij	Губкинский	21 591
Tarko-Sale	Тарко-Сале	19 529
Pangody	Пангоды	10 972
Urengoj	Уренгой	9450
Charp	Харп	7153
Tazowskij	Тазовский	6410
Zapoliarnyj	Заполярный	1008

Podział administracyjny

Z obszaru Jamalsko-Nienieckiego OA – wyodrębnione są tereny większości dużych miast. Obejmują one obszar samego miasta, czasem również kilku miejscowości położonych w pobliżu. Okręgów takich jest 7. Pozostała powierzchnia Okręgu podzielona jest na 7 rejonów.

Okręgi miejskie

Okręg miejski	Nazwa rosyjska	liczba mieszkańców
Salechard		38 531
Gubkinski		21 591
Labytnangi		34 905
Murawlenko		36 812
Nadym		49 248
Nojabr´sk		106 860
Nowy Urengoj		109 108

Rejony

Pozamiejska powierzchnia Jamalsko-Nienieckiego OA podzielona jest na 7 rejonów.

Rejon	Nazwa rosyjska	Liczba mieszkańców	W tym: miasto	W tym: wieś	Siedziba władz
Jamalski	Ямальский район	15 478	---	15 478	Jar-Sale
Krasnosielkupski	Красноселькупский район	6264	---	6264	Krasnosielkup
Nadymski	Надымский район	21 088	11 980	9108	Nadym
Priuralski	Приуральский район	7996	---	7996	Aksarka
Purowski	Пуровский район	49 196	28 979	20 217	Tarko-Sale
Szurymkarski	Шурышкарский район	9718	---	9718	Muży
Tazowski	Тазовский район	16 571	6410	10 161	Tazowskij

Władze

Organem prawodawczym jest miejscowy parlament – Duma Państwowa Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego (ros. Государственная Дума Ямало-Ненецкого автономного округа), złożona z 21 członków. Stanowione przez ten organ prawa dotyczą spraw lokalnych i nie mogą być sprzeczne z ustawodawstwem ogólnorosyjskim.

Głową Okręgu jest gubernator. Obecnie, od 1994 funkcję tę sprawuje Jurij. W. Niejołow.

Języki urzędowe

Zasadniczym językiem urzędowym Okręgu jest, podobnie jak w całej Rosji język rosyjski. Na terenie Jamalsko-Nienieckiego OA specjalny status posiadają języki autochtonicznych narodów: nieniecki, chantyjski i selkupski, jednak w praktyce ich znaczenie jest symboliczne, jako że zaledwie nieco ponad połowa spośród 8760 zamieszkujących kraj Chantów i ok. 35% spośród ok. 2500 Selkupów żyjących w OA zna język ojczysty. Znajomość języka nienieckiego jest większa z racji większej liczebności tego narodu, ale także i on powoli traci znaczenie, gdyż spośród ponad 22 000 Nieńców ojczystym językiem posługuje się zaledwie 66%.

Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w Jamalsko-Nienieckim Okręgu Autonomicznym mają oznaczenie 89 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Zobacz też

autochtoniczne ludy Okręgu: Nieńcy, Selkupowie, Chantowie
główne miasta Okręgu: Salechard, Nowy Urengoj, Nojabr´sk, Nadym.

Przypisy

↑ Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04] .

Linki zewnętrzne

Strona internetowa Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego. adm.yanao.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-12)]. (ros.)

[1] Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04] .

[1]