Jan Hoppe
Jan Władysław Hoppe (ur. 27 grudnia 1902 w Skierniewicach, zm. 18 lutego 1969 w Warszawie)[1][2][3][a] – polski dziennikarz i działacz społeczny, współzałożyciel grupy „Jutro Pracy", poseł, komendant podziemnej organizacji Warszawianka, wiceprzewodniczący podziemnej formacji ideologicznej Unia, wiceprezes Zarządu Głównego Stronnictwa Pracy.
 Jan Hoppe około 1935 | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 grudnia 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 lutego 1969 |
| Poseł na Sejm IV kadencji (II RP) | |
| Okres |
od 1935 |
| Przynależność polityczna | |
Życiorys
edytujBył synem Franciszka (maszynisty kolejowego) i Antoniny z domu Mikuczewskiej. Członek tajnego skautingu. W 1915 wraz z rodzicami ewakuowany do Moskwy. Uczył się w Szkole Realnej Komitetu Polskiego, którą założył Władysław Giżycki, a w 1918 przeniesionej do Warszawy (późniejsze Gimnazjum W. Giżyckiego). Otrzymał tam świadectwo dojrzałości i ukończył studia w WWP[5]. W czasie nauki w gimnazjum kontynuował działalność w ZHP. W 11 Warszawskiej Drużynie Harcerzy, im. Tadeusza Kościuszki był przybocznym, a od września 1921 do lutego 1922 drużynowym[6]. W 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej służył ochotniczo w Wojsku Polskim. Należał w czasie studiów do Organizacji Młodzieży Narodowej. Był aktywny w ruchu pracowniczym na początku jako wiceprzewodniczący warszawskiej Rady Okręgowej Związku Zawodowego Pracowników Umysłowych, a później sekretarzem w utworzonej w 1925 Centralnej Organizacji Związków Zawodowych Pracowników Umysłowych. Redaktor „Pracownika”[7] od 1928 oraz prezes Związku Pracowników Zakładów Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych i sekretarzem działającej od 1930 RN Straży Przedniej[6]. Był blisko związany z Adamem Skwarczyńskim i później z Walerym Sławkiem, a nawet przez pewien czas był jego sekretarzem. W 1927 po powołaniu BBWR pełnił funkcję kierownika referatu społecznego w jego Sekretariacie Generalnym. Był w 1930 członkiem Naczelnego Pracowniczego Komitetu Wyborczego, który popierał listy wyborcze BBWR. W grupie radykalnych narodowych piłsudczyków stał się szybko jednym z czołowych działaczy grupy „Jutra Pracy”, która była skupiona wokół pisma o tej samej nazwie, a wydawanego od 1930 i, którego był współredaktorem. Zajmowała się ta grupa początkowo problematyką związkową, a rozpoczęła działalność polityczną po śmierci Józefa Piłsudskiego[6].
Po 1935 jej 15 posłów tworzyło[8] w zasadzie jedyne (wewnątrzsanacyjne) ugrupowanie opozycyjne w Sejmie. Hoppe w okręgu wyborczym nr 3 (Warszawa–Wola) został wybrany posłem i był sekretarzem Prezydium Sejmu, a w Sejmie zasiadał do 1938. Po utworzenia w 1937 Obozu Zjednoczenia Narodowego był sekretarzem jej sektora miejskiego,, na którego czele stał Stefan Starzyński[6]. Otrzymał propozycję objęcia przewodnictwa Klubu Parlamentarnego OZN, ale jej nie przyjął. Wybrany w skład RN OZN wiosną 1938, ale po kilku dniach zerwał z tym obozem i zbliżył się do opozycyjnego Stronnictwa Pracy. Był jednocześnie prezesem Towarzystwa Przyjaciół Woli, a także współorganizator i następnie prezes Towarzystwa Przyjaciół Warszawy[6][b]. W wyborach parlamentarnych w listopadzie 1938 bez powodzenia kandydował do Sejmu RP V kadencji[13].
Mieszkał początkowo w czasie okupacji niemieckiej u Henryka Pawłowicza[c] przy ul. Kredytowej 4[6]. Zatrudniony był formalnie w Miejskim Biurze Dzielnicowym Warszawa–Północ, którym kierował Cyprian Odorkiewicz. Aż do czasu aresztowania w marcu 1945 używał dokumentów na nazwisko Jan Chmielewski. W konspiracji był w październiku 1939 obok H. Pawłowicza, C. Odorkiewicza i Bronisława Chajęckiego współorganizatorem i następnie komendantem głównym „Warszawianki”. W połowie 1940 po policzeniu „Warszawianki”, „Nowej Polski” i „Grunwaldu” został wiceprezesem nowo powstałej „Unii”[d]. Towarzyszył płk. Stanisławowi Edwardowi Grodzkiemu w rozmowach z AK, które w marcu 1942 zakończyły się scaleniem Organizacji Wojskowej „Unii”[14]. Uczestniczył z Jerzym Braunem w rozmowach połączeniowych z SP, zakończonych włączeniem „Unii” do SP w lutym 1943[e]i wówczas został wiceprezesem SP. Kierował także po Stefanie Kaczorowskim Komisją Prasowo-Propagandową i był redaktorem organów prasowych SP: „Reformy” i „Narodu”. Inicjator powstania niezależnego Instytutu Wydawniczego pod dyrekcją Wiktora Goliana, który skupował dzieła literackie tworzone w czasie okupacji (m.in. pamiętników Stefana Jaracza i powieści Poli Gojawiczyńskiej)[14].
W czasie powstania warszawskiego był redaktorem „Kuriera Stołecznego”, który stanowił powstańczą kontynuację pism „Reforma”, „Naród” i „Polska odrodzona”, a wydawanego od 9 sierpnia w Podobwodzie Sródmieście–Północ i od września do 2 października 1944 w Podobwodzie Sródmieście–Południe. Współpracował także z pismem redagowanym przez Stanisława Wąsowicza „Barykada Powiśla”[14]. Wydostał się z Warszawy po kapitulacji oddziałów powstańczych i kontynuował swoją działalność w SP. 6 lub 8 marca 1945 został aresztowany podczas spotkania z Aleksandrem Zwierzyńskim ze Stronnictwa Narodowego i został wywieziony do ZSRR. W listopadzie 1947 powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie, a później w Miedzeszynie[14]. Pracował wówczas w „Tygodniku Handlowym”. Nie był już czynny w życiu politycznym, ponieważ był ciężko chory, a zaangażował się jedynie w akcji samopomocowej, którą prowadziło nielegalne SP. 18 lutego 1949 został aresztowany i skazany 6 kwietnia 1951 w procesie kierownictwa tajnego SP toczącym się przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie na karę dożywotniego więzienia[14]. W 1956 zwolniony i postanowieniem Prokuratury Wojewódzkiej dla m.st. Warszawy z 7 lipca 1958 zrehabilitowany. Będąc ciężko chory przeżył cztery zawały serca. Dla ratowania zdrowia i życia od 1962 musiał corocznie wyjeżdżać na zimowe miesiące do Włoch, ale w 1967 i 1968 odmówiono mu zgody na kolejne wyjazdy. Zmarł w Warszawie 18 lutego 1969[14]. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B24-11-12)[15].
Uwagi
edytuj- ↑ Encyklopedia PWN podaje datę śmierci 8 lutego 1969[4].
- ↑ Informacje podane przez A. Kunerta o udziale Jana Hoppego w tworzeniu i pełnieniu funkcji prezesa Towarzystwa Przyjaciół Warszawy nie znajdują potwierdzenia w publikacjach opisujących tę organizację[9][10][11][12].
- ↑ Ówczesny dyrektor Zarządu Miejskiego
- ↑ Prezesem był Jerzy Braun
- ↑ Umowę połączeniową podpisał nazwiskiem Jan Chmielewski
Przypisy
edytuj- ↑ Hoppe Jan Władysław 1902-1969 [online], bs.sejm.gov.pl [dostęp 2019-02-12].
- ↑ Jan Władysław Hoppe, [w:] Powstańcze biogramy [online], Muzeum Powstania Warszawskiego [dostęp 2019-02-12].
- ↑ Rafał Łętocha, Pro societas. Jan Hoppe – polityk, społecznik, człowiek idei [online], nowyobywatel.pl [dostęp 2019-02-12].
- ↑ Hoppe Jan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-02-12].
- ↑ Podawana czasem informacja, że uzyskał dyplom magistra praw na UW nie jest prawdziwa
- ↑ a b c d e f Kunert 1987 ↓, s. 66.
- ↑ Organ Polskiej Konfederacji Pracowników Umysłowych
- ↑ Wobec bojkotu wyborów przez opozycję
- ↑ Historia TPW [online], Towarzystwo Przyjaciół Warszawy [dostęp 2020-08-11].
- ↑ Prezesi i prezesi honorowi Towarzystwa Przyjaciół Warszawy [online], Towarzystwo Przyjaciół Warszawy [dostęp 2020-08-11].
- ↑ Beata Michalec, Przeszłość dla przyszłości - Towarzystwo Przyjaciół Warszawy, [w:] Radosław Lolo, Krzysztof Łukawski (red.), Przeszłość i tożsamość Mazowsza w świetle badań naukowych i działalności społecznej. Studia i materiały, Pułtusk 2017, s. 235–264, ISBN 978-83-7549-305-4 [dostęp 2020-08-11].
- ↑ Agnieszka Skórska-Jarmusz (red.), 50 lat Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, „Kronika Warszawy”, 1 (148), 2013, s. 5–93, ISSN 0137-3099 [dostęp 2020-08-11].
- ↑ Wybory do Sejmu. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 307B, s. 2, 8 listopada 1938.
- ↑ a b c d e f Kunert 1987 ↓, s. 67.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-25].
Bibliografia
edytuj- Jacek Czajowski, Jacek M. Majchrowski: Sylwetki polityków drugiej Rzeczypospolitej. Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 1987. ISBN 83-7006-170-2.
- Jan Hoppe: Wspomnienia, przyczynki, refleksje. Londyn: Odnowa, 1972, s. 395. ISBN 9500340-8-8.
- Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 66–67. ISBN 83-211-0758-3.