Jan Przerębski (ok. 1519–1562)
Jan Przerębski herbu Nowina (ur. ok. 1519 roku, zm. 12 stycznia 1562 roku w Łowiczu) – od 1551 podkanclerzy koronny, sekretarz wielki koronny od 1550 roku[1], sekretarz królewski, nominat na biskupstwo chełmskie (którego nigdy nie objął), od 1559 arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski[2], prepozyt kapituły kolegiackiej w Wieluniu w 1557 roku[3].
| Prymas Polski i Litwy | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data urodzenia |
ok. 1519 | |
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku |
bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Łowiczu | |
| Arcybiskup gnieźnieński i Prymas Polski | ||
| Okres sprawowania |
1559–1562 | |
| Biskup chełmiński | ||
| Okres sprawowania |
1557–1558 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Sakra biskupia |
1557 | |
Życiorys
edytujSyn kasztelana sieradzkiego Jakuba Przerębskiego[4]. Jego wujami byli Stanisław i Samuel Maciejowscy. Studiował najpierw w Krakowie, a później w Padwie. W roku 1534 był proboszczem w kościele św. Jadwigi w Krakowie. Do roku 1554 był plebanem w Konarach (w ziemi czerskiej, niedaleko Warki). W latach 1551–1558 był sekretarzem króla Zygmunta II Augusta i podkanclerzym koronnym (dzięki protekcji swojego wuja). W 1557 został biskupem chełmskim, którym był do 1558. W 1558 został arcybiskupem gnieźnieńskim, a w roku 1559 został prymasem Polski. Zmarł nieoczekiwanie 12 stycznia 1562 w Łowiczu. Został pochowany w kolegiacie łowickiej.
Był posłem Zygmunta I Starego na sejmik województwa krakowskiego w Proszowicach[5].
1548 – po śmierci Zygmunta Starego został wysłany, do Wilna, do Zygmunta Augusta by przedstawił w imieniu panów przebywających na dworze krakowskim sprawę zwołania sejmu potwierdzającego prawa i przywileje szlacheckie.
1553 – w Wiedniu razem z Mikołajem Czarnym Radziwiłłem uzgadniał umowę przedślubną z Katarzyną Habsburżanką. Pertraktacje trwały długo bo Król Zygmunt August zawierając polityczne małżeństwo stawiał wiele warunków.
1556 – będąc podkanclerzym odmówił opieczętowania listów przejezdnych dla Bony – był przeciwny jej wyjazdowi z kraju.
1559 – posłował do Wiednia w sprawie pieniędzy i ruchomości po królowej Bonie, zagarniętych przez dwór hiszpański, kiedy to Filip II obłudnie zgodził się na rozjemstwo prowadzone przez cesarza Ferdynanda I.
XI.1559 r. – został wysłany przez Zygmunta Augusta do Wiednia z propozycją ugody między cesarzem a władcą Siedmiogrodu Janem Zápolyą. Po objęciu rządów arcybiskupich zwołał synody, na których przeprowadził uchwały zmierzające do podniesienia oświaty. Aby skuteczniej walczyć z protestantyzmem polecał zakładanie seminariów oraz troskę o szkoły parafialne i kolegiackie. “Pragnął ożywić gorliwość duchowieństwa, pobudzić czujność przeciw nowinkom religijnym”. W swojej działalności szczególnie wiele miejsca poświęcał sprawom szerzącej się wówczas reformacji. W 1561 r. przewodził synodowi biskupiemu w Warszawie, który rozpatrywał projekt reformy Kościoła w Polsce.
W Skierniewicach założył szkołę, której absolwenci mogli kontynuować naukę w Akademii Krakowskiej. Do jej prowadzenia sprowadził z Akademii Krakowskiej Benedykta Herbesta – wspaniałego mówcę znającego doskonale grekę i łacinę. Herbest przebywał w Skierniewicach w latach 1559–1560. Zamierzał również powołać szkołę wyższą w Gnieźnie.
Pochowany w kolegiacie Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja w Łowiczu[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 146.
- ↑ Poczet Arcybiskupów. Jan Przerębski. [dostęp 2014-04-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-31)].
- ↑ Sławomir Zabraniak, Z dziejów kapituły kolegiackiej w Wieluniu (XV w. – 1766 r.): prałaci, w: Rocznik Wieluński 12, 2012 s. 22.
- ↑ Wielka Genealogia Minakowskiego – M.J. Minakowski [online], wielcy.pl [dostęp 2024-05-27].
- ↑ Andrzej Wyczański, Posłowie Zygmunta I na sejmiki, w: Władza i społeczeństwo XVI i XVII w., Warszawa 1989, s. 195.
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop, Nekropolie biskupie w nowożytnej Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.), Kraków-Warszawa 2020, s. 136.
Bibliografia
edytuj- Marceli Kosman, Między tronem a ołtarzem, Poznań, 2000, ISBN 83-7272-017-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- Przerębski Jan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-06-24].
- Jan Przerębski. prymaspolski.pl. [dostęp 2023-06-24].
- Joannes Przerembski episcopus nominatus Chelmensis Stanislao Hosio, Wilno 05.10.1557. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2023-06-24].