Janusz Aleksander Sanguszko
Janusz Aleksander Sanguszko herbu Pogoń Litewska (ur. 5 maja 1712 w Lewartowie, zm. 14 września 1775 w Dubnie) – generał major piechoty wojsk koronnych od 1746 roku, miecznik wielki litewski od 1735 roku, marszałek nadworny litewski w latach 1750–1760, VIII i ostatni ordynat Ostrogski, starosta czerkaski i winnicki[1].
| |
 Pogoń Litewska | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Żona | |
| Odznaczenia | |
| |
Syn Pawła Karola, marszałka wielkiego litewskiego, brat: Janusza Modesta, starosty krzemienieckiego, Józefa Paulina, marszałka wielkiego litewskiego i Hieronima Janusza, generała. Jego dziadkiem był Józef Karol Lubomirski, marszałek wielki koronny. Od 1733 r. właściciel Klimontowa. Za życia hulaka i utracjusz, dokonał w 1753 r. tzw. „transakcji kolbuszowskiej”, tj. podziału ordynacji ostrogskiej pomiędzy kilka domów magnackich oraz szlachtę, co stało się powodem wielkiego skandalu polityczno-dyplomatycznego i wpłynęło wydatnie na kształtowanie się wewnętrznych stosunków w Rzeczypospolitej.
Jest jedną z niewielu znanych osób homoseksualnych w dawnej historii Polski[2]. W 1731 poślubił wprawdzie Konstancję Denhoff, jednak opuścił ją kilka tygodni później, a po śmierci swojego ojca w 1751 r. wystąpił o unieważnienie małżeństwa, co jednak nie nastąpiło[3].
Utrzymywał kontakty z mężczyznami. Miał romans ze swoim sekretarzem Kazimierzem Chylińskim, który zakończył się w 1748 interwencją ojca i wtrąceniem Chylińskiego do więzienia pod zarzutem oszustw[4]. Innemu kochankowi, Karolowi Szydłowskiemu podarował miasto Koźmin i siedemnaście wsi[5]. Pod wpływem gróźb ojca ograniczył te kontakty i nie afiszował się z nimi, ale po jego śmieci powrócił do dawnego, jawnego życia z licznymi faworytami.
Był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku z województwa witebskiego[6].
Został odznaczony Orderem Orła Białego 11 sierpnia 1736 r. w Dreźnie.
Przypisy
edytuj- ↑ Tomasz Ciesielski, Generałowie wojska koronnego w latach 1717–1763, w: Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, Zabrze 2011, s. 468.
- ↑ nina.gov.pl: Janusz Aleksander Sanguszko. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-01-03].
- ↑ nina.gov.pl: Konstancja Kolumba Sanguszkowa. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2017-01-03].
- ↑ Jarosław Pietrzak, „Cokolwiek serca i afektu Pańskiego mieć dla siebie upraszam”. Dzieje romansu księcia Janusza Aleksandra Sanguszki z jego sekretarzem Kazimierzem Chylińskim, „Klio”, 27 (4), 2013, s. 3–32, DOI: 10.12775/KLIO.2013.049, ISSN 1643-8191 [dostęp 2019-11-21] (pol.).
- ↑ Piotr Oczko, Dlaczego nie chcę pisać o staropolskich samcołożnikach? Przyczynek do „archeologii” gay studies w Polsce, „Teksty Drugie”, 2008 (5), s. 39–40.
- ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąc Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 88.