Wikipedia

Jerzy Putrament

polski pisarz

Jerzy Putrament, ps. „Jerzy Pleśkiewicz” (ur. 1 listopada?/14 listopada 1910 w Mińsku, zm. 23 czerwca 1986 w Warszawie[1]) – polski pisarz, poeta, publicysta, poseł na Sejm PRL I kadencji i II kadencji z ramienia PZPR, członek egzekutywy POP PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich[2], członek Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska[3], Obozu Wielkiej Polski[4]. W latach 1947–1950 ambasador RP we Francji. Budowniczy Polski Ludowej.

Jerzy Putrament
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1910
Mińsk

Data i miejsce śmierci

23 czerwca 1986
Warszawa

Ambasador RP we Francji
Okres

od 1947
do 1950

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Stanisław Skrzeszewski

Następca

Stanisław Gajewski

Poseł I kadencji Sejmu PRL
Okres

od 20 listopada 1952
do 20 listopada 1956

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poseł II kadencji Sejmu PRL
Okres

od 20 lutego 1957
do 20 lutego 1961

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal im. Ludwika WaryńskiegoKawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny 1939–1945 z brązową palmą (Francja)
Order Przyjaźni Narodów Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Odznaka Nagrody Państwowej Odznaka Nagrody Państwowej Odznaka Nagrody Państwowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Barbara Drapińska i ambasador Jerzy Putrament podczas premiery filmu „Ostatni etap” w Paryżu
Grób Jerzego Putramenta na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (23 lipca 2008)

Życiorys

edytuj

Wychował się w polskiej rodzinie (jego ojcem był Władysław Putrament, oficer wojskowy, matką Maria z pochodzenia Rosjanka)[potrzebny przypis] o tradycjach patriotycznych, wyznania prawosławnego.

W 1930 rozpoczął studia na polonistyce na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, ukończył je w 1934[5][6]. W czasie studiów początkowo był korporantem Filomatii Vilnensis[7] i członkiem Młodzieży Wszechpolskiej oraz wiceprezesem tej organizacji[8] w połowie lat trzydziestych dokonał wolty politycznej, przechodząc na pozycje komunisty-internacjonalisty[9].

Członek grupy literacko-artystycznej Żagary. Debiut poetycki w 1932. Na przełomie lat 1933/1934 opublikował (pod pseudonimem Jerzy Pleśkiewicz) przekłady utworów Bunina. Opisany w Zniewolonym umyśle (Czesław Miłosz) jako Gamma. W 1937 wraz z kolegami został oskarżony o prowadzenie propagandy komunistycznej na łamach czasopisma „Poprostu”, wskutek czego wydawnictwo zostało zamknięte.

Po wybuchu wojny znalazł się we Lwowie, gdzie działał w kolaboracyjnym Związku Pisarzy. Po prowokacji NKWD i aresztowaniu grupy pisarzy polskich (m.in. Wata, Broniewskiego, Sterna, Peipera, Parnickiego) w styczniu 1940 zaczął organizować serwilistyczny list potępiający aresztowanych. Inicjatywa ta spełzła na niczym, utrącona przez Wandę Wasilewską. Ze wspomnień Michała Borwicza, późniejszego współpracownika paryskiej „Kultury”, można wnioskować, że Putrament wtedy został zwerbowany przez NKWD. W wierszu Nasza ojczyzna napisał m.in.: I wie każdy – od starca do dziecka – że najbardziej potężna na świecie jest ojczyzna nasza radziecka, a my wierne jesteśmy jej dzieci[10]. 17 września 1940 przyjęto go do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy[11]. Po zaatakowaniu ZSRR przez Niemcy hitlerowskie ewakuował się do Moskwy, gdzie spędził okres aż do wyzwolenia Wilna w lipcu 1944. Współtwórca Związku Patriotów Polskich i 1 Armii Wojska Polskiego, oficer oświatowo-polityczny I Dywizji im. T. Kościuszki[12]. Do Lublina wkroczył w stopniu majora[13].

W 1944 Putrament został wysłany przez gen. Zygmunta Berlinga do Wilna, by namawiać członków AK do wstępowania do 1 Armii. Wykonywał też inne misje w imieniu Związku Patriotów Polskich.

Po wojnie był w latach 1947–1950 ambasadorem RP w Paryżu. Następnie pracował w Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich (w latach 1950–1953 sekretarz generalny, 1955–1956 oraz 1959–1980 wiceprezes), gdzie w okresie stalinowskim sprawował faktyczną władzę. Działał w Polskim Komitecie Obrońców Pokoju[11]. 22 listopada 1950 w Warszawie na II Kongresie Obrońców Pokoju został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju[14].

19 października 1956 roku, w dniu rozpoczęcia obrad VIII Plenum KC PZPR, opublikował w „Trybunie Ludu” artykuł Sedno sprawy, w którym krytykował stalinowski model socjalizmu i wypowiadał się za utworzeniem samorządnych rad robotniczych. Na artykuł ten gwałtownie i krytycznie zareagował organ KPZR „Prawda” w artykule Antysocjalistyczne wystąpienia w prasie polskiej[15].

W latach 1954–1957 i 1963–1973 był prezesem Polskiego Związku Szachowego, a w latach 1955–1968 kierownikiem literackim zespołu filmowego „Start”. W latach pięćdziesiątych związany z „frakcją” puławian[16].

W latach 1966–1971 był współredaktorem „Miesięcznika Literackiego”, a następnie redaktorem naczelnym ukazującego się w latach 1972–1981 warszawskiego tygodnika literacko-społecznego „Literatura”. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki[17].

Oprócz krytyczno-propagandowej powieści Wrzesień opisującej klęskę 1939 roku, za najgłośniejszy utwór literacki Putramenta uchodzi jego późna powieść światopoglądowa Bołdyn, zekranizowana w 1982 przez Czesława i Ewę Petelskich.

W latach 1944–1948 członek PPR, a od 1948 – PZPR. Był zastępcą członka (1948–1964) oraz członkiem (1964–1981) Komitetu Centralnego PZPR. W kwietniu 1971 został powołany w skład Komisji Zjazdowej do przygotowania VI Zjazdu PZPR, który odbył się w grudniu 1971[18]. W latach 1952–1961 poseł na Sejm PRL I i II kadencji z ramienia PZPR. W 1981 był członkiem tzw. Komisji Grabskiego powołanej przez Komitet Centralny PZPR w celu ustalenia odpowiedzialności osobistej członków ekipy Edwarda Gierka[19]. Aż do śmierci zasiadał także w Radzie Naczelnej ZBoWiD. W 1983 wybrany w skład Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Pochowany z honorami wojskowymi 27 czerwca 1986 w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A31-tuje-10)[20]. W pogrzebie wzięli udział przedstawiciele władz PRL: członkowie Biura Politycznego KC PZPR Józef Czyrek i Jan Główczyk, sekretarz KC PZPR Waldemar Świrgoń, wicepremier Zbigniew Gertych, przewodniczący Rady Krajowej PRON Jan Dobraczyński, kierownik Wydziału Kultury KC PZPR Witold Nawrocki, minister kultury i sztuki Kazimierz Żygulski, prezes Związku Literatów Polskich Halina Auderska[21].

Życie prywatne

edytuj

Żonaty z Anastazją (Nataszą) Putrament (1922–1998)[20]. Ich syn Konstanty(inne języki) (1949–2006) był operatorem, później dziennikarzem, pisarzem i wydawcą, prezesem agencji PR[22].

Twórczość[23]

edytuj

Poezja

  • 1934 – Wczoraj powrót
  • 1937 – Droga leśna
  • 1944 – Wojna i wiosna
  • 1951 – Wiersze wybrane

Proza

Ordery i odznaczenia

edytuj

Nagrody

edytuj

Ekranizacje

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Jerzego Putramenta.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ „Szachy” nr 7/1986, II strona okładki.
  2. ↑ Dariusz Jarosz, Działalność Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich w latach 1949–1953 (w świetle akt własnych), „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, 5 (1), s. 5–45 [dostęp 2019-01-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-13]. [zob. s. 9].
  3. ↑ TVP Historia. Jerzy Putrament. 19 kwietnia 2009.
  4. ↑ Czesław Miłosz wspominał, że Jerzy Putrament w czasie studiów w Wilnie związał się z endecją: „On [Putrament] przyjechał z Lidy na uniwersytet i właściwie mówiąc, kiedy ja wstąpiłem na uniwersytet, to już chyba ta nasza organizacja [PET] wtedy przestała działać, przestaliśmy się zbierać, a Putrament przyjechał i z początku należał do Obozu Wielkiej Polski, do nacjonalistów”. „Recogito” wrzesień–październik 2004.
  5. ↑ Emil Pasierski Miłosz i Putrament. Żywoty równoległe, wyd. WAB, Warszawa 2011, s. 16
  6. ↑ Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Tom szósty. N-P, wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s. 528-530
  7. ↑ K! Filomatia Vilnensis, archiwumkorporacyjne.pl [dostęp 2019-07-19].
  8. ↑ „Putrament był wiceprezesem endeckiego Związku Młodzieży Wszechpolskiej”, [w:] Marek Zaleski. Przygoda drugiej awangardy. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich. Ossolineum. 1984. s. 84.
  9. ↑ „Jerzy Putrament, dynamiczny młodzieniec, robiący polityczną woltę z laską (...) z mieczykiem obwie-polskim na zielonej wstążecce w klapie marynarki i z deklem korporackim na głowie, aż po kontakty z partią komunistyczną...”, [w:] Poezja. Dialogi o Żagarach i opisanie Miłosza. Wydawnictwo Współczesne RSW „Prasa”. s. 16.
  10. ↑ Orła zamienili na sierp i młot. Zdradę nazwali przyjaźnią. Polscy literaci, artyści po 17 września 1939 [online], tygodnik.tvp.pl [dostęp 2020-09-17] (pol.).
  11. ↑ a b Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Lawina i kamienie: pisarze wobec komunizmu. Warszawa, 2006.
  12. ↑ Jerzy Putrament (1910–1986) [online], dzieje.pl [dostęp 2019-07-17].
  13. ↑ Errata do biografii: Jerzy Putrament (reż. Andrzej Gajewski, 1TVP, 2008).
  14. ↑ „Trybuna Robotnicza” z 1950, nr 324, s. 3 [dostęp 2016-08-03].
  15. ↑ Henryk Korotyński „Trzy czwarte prawdy”, Państwowy Instytut Wydawniczy 1987, ISBN 83-06-01361-1, s. 201.
  16. ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 61–62. ISBN 83-7066-208-0.
  17. ↑ Dziennik Polski, r. XXV, nr 169 (7905), s. 3.
  18. ↑ „Dziennik Łódzki”, nr 90 (7062), 17 kwietnia 1971, s. 1.
  19. ↑ „Dziennik Łódzki”, nr 86 (9837), 1–3 maja 1981, s. 2.
  20. ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
  21. ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 150 (13.921), 28–29 czerwca 1986, s. 2.
  22. ↑ Konstanty Putrament [online], FilmPolski [dostęp 2020-05-12] (pol.).
  23. ↑ Jerzy Putrament [online], lubimyczytac.pl [dostęp 2019-07-17].
  24. ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze, „Dziennik Polski”, 1974, nr 172, s. 3.
  25. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lipca 1952 r. w sprawie nadania orderu "Sztandar Pracy" (M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1054) „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie kultury i sztuki”.
  26. ↑ Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 19 listopada 1946 r. o nadaniu odznaczeń za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą, oraz za gorliwą pracę i sumienne wypełnianie obowiązków służbowych (M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 258) „za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą, oraz za gorliwą pracę i sumienne wykonywanie obowiązków służbowych”.
  27. ↑ Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 19 lipca 1946 r. o odznaczeniach pracowników Ministerstwa Spraw Zagranicznych na placówkach zagranicznych (M.P. z 1947 r. nr 16, poz. 35) „za zasługi na polu ogólno-państwowej pracy”.
  28. ↑ Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
  29. ↑ Lista osób odznaczonych "Medalem 10-lecia Polski Ludowej" (M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400) „na wniosek Ministra Kultury i Sztuki”.
  30. ↑ „Życie Partii”, styczeń–marzec 1987, s. 55.
  31. ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 3, 1967, s. 390.
  32. ↑ a b Ryszard Sudziński: Emigracja polska wobec problemów przebudowy i sowietyzacji kraju po drugiej wojnie światowej. Poznań: 2007, s. 159.
  33. ↑ Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.
  34. ↑ Dziennik Polski, rok IX, nr 173 (2948), s. 7.
  35. ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-30]. 
  36. ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 315.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Putrament&oldid=75039821”
  NODES
INTERN 2