Wikipedia

Jodie Foster

amerykańska aktorka

Jodie Foster, właśc. Alicia Christian Foster (ur. 19 listopada 1962 w Los Angeles) – amerykańska aktorka, reżyserka i producentka filmowa, zdobywczyni dwóch Oscarów i wielu nominacji do nagród aktorskich (Złoty Glob, David di Donatello, British Academy of Film and Television Arts Award i inne).

Jodie Foster
Ilustracja
Jodie Foster (2010)
Imię i nazwisko

Alicia Christian Foster

Data i miejsce urodzenia

19 listopada 1962
Los Angeles

Zawód

aktorka, producent filmowy, reżyser

Współmałżonek

Alexandra Hedison (od 2014)

Lata aktywności

od 1969

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Zadebiutowała na ekranie w wieku trzech lat, uczestnicząc w reklamach preparatów do opalania Coppertone. Później grała jako dziecko w filmach i serialach telewizyjnych, takich jak Papierowy księżyc, Napoleon i Samantha, Bugsy Malone oraz Bonanza. Pierwszą poważną rolę zagrała w wieku 14 lat w filmie Taksówkarz (1976) i otrzymała za nią nominację do Oscara. Pierwszego Oscara dla najlepszej aktorki otrzymała w 1989 za rolę Sarah Tobias w filmie Oskarżeni (1988), drugiego – w tej samej kategorii – w 1992 za rolę Clarice Starling w filmie Milczenie owiec (1991). Inne znane filmy, w których zagrała Foster, to m.in. Alicja już tu nie mieszka (1974), Hotel New Hampshire (1984), Nell (1994), Maverick (1994), Kontakt (1997), Anna i król (1999), Plan doskonały (2006), Odważna (2008).

Jako reżyserka wyreżyserowała filmy pełnometrażowe Tate-mały geniusz (1991), Wakacje w domu (1995) i Podwójne życie (2011). Jako producentka założyła w 1992 wytwórnię filmową Egg Pictures.

Kariera

edytuj

Dzieciństwo

edytuj

Karierę aktorską rozpoczęła od występu w kampanii reklamowej firmy Coppertone. Mając trzy lata, zagrała w filmie reklamującym preparaty do opalania. W ciągu następnych pięciu lat zagrała w ok. 40 reklamach firmy. W 1968 po raz pierwszy wystąpiła w telewizji – w serialu komediowym Mayberry RFD, w którym jedną z głównych ról odgrywał jej starszy brat, Buddy. Zagrała w ponad 20 serialach, w tym w Ulicy Sezamkowej i Bonanzie.

W 1970 (w wieku ośmiu lat) zaliczyła debiut w filmie telewizyjnym Menace on the Mountain (reż. Vincent McEveety), odgrywając rolę siostry chłopca, który po wyjeździe ojca na wojnę musi utrzymać rodzinę. Debiut kinowy Foster nastąpił dwa lata później, w filmie wyprodukowanym przez wytwórnię Walta Disneya, Napoleon and Samantha (reż. Bernard McEveety). Zagrała w nim tytułową Samanthę, przyjaciółkę 11-letniego chłopca (Napoleona), który opiekuje się cyrkowym lwem, a po śmierci dziadka – tresera wyrusza w poszukiwaniu rodziny, by nie zostać odesłanym do sierocińca. W kolejnych latach wystąpiła jeszcze w kilku innych filmach Disneya przeznaczonych dla młodej widowni, m.in. One Little Indian (1973, reż. Bernard McEveety), Freaky Friday (1976, reż. Gary Nelson) i Candleshoe (1977, reż. Norman Tokar).

W 1974 po raz pierwszy spotkała się na planie z reżyserem Martinem Scorsese, grając jedną z drugoplanowych ról w filmie Alice Doesn't Live Here Anymore (Alicja już tu nie mieszka). W 1976 zagrała u boku Roberta De Niro nastoletnią prostytutkę Iris w jednym z najsłynniejszych amerykańskich filmów Scorsese Taksówkarz. Za tę rolę nominowana została do Oscara w kategorii najlepsza aktorka drugoplanowa. W tym samym roku wcieliła się w rolę Tallulah w musicalu wyreżyserowanym przez Alana Parkera Bugsy Malone, wystąpiła również w filmie Freaky Friday (Zakręcony piątek jako nastolatka Annabel Andrews, która zamienia się w swoją matkę – nominacja do nagrody Złotego Globu). Również w 1976 wystąpiła w thrillerze Dziewczynka, która mieszka na końcu drogi (reż. Nicolas Gessner), za który otrzymała nagrodę Saturna, przyznawaną przez Amerykańską Akademię Filmów Science Fiction, Fantasy i Horrów (Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films).

Nastoletnią karierę Foster kończą filmy Candleshoe, Foxes i Carny oraz dwie produkcje europejskie: francuska Moi, Fleur Bleue oraz włoska Il Casotto.

Dorosłość

edytuj
 
Jodie Foster, 1989

W przeciwieństwie do wielu dzieci – gwiazd Hollywood, takich jak Shirley Temple, Tatum O’Neal czy Macaulay Culkin – Foster nie tylko udało się pozostać w show-biznesie, ale też odnieść w nim kolejne sukcesy. Początki dorosłej kariery nie były jednak łatwe: filmy realizowane po 1980 nie spotkały się z uznaniem ani krytyków, ani widzów (finansową klapę poniosły kolejno The Hotel New Hampshire[1], Five Corners[2], i Stealing Home[3].). Przełomem okazała się dopiero rola w filmie Oskarżeni (The Accused, 1988, reż. Jonathan Kaplan), w którym Foster zagrała rolę młodej kobiety – ofiary zbiorowego gwałtu, która walczy o sądowe ukaranie winnych. Za występ w tym filmie aktorka uhonorowana została dwiema nagrodami dla najlepszej aktorki: Oscarem i Złotym Globem.

W 1990 rozpoczęła debiutem reżyserskim Tate – mały geniusz, w którym odegrała również rolę matki niezwykle uzdolnionego chłopca. Otrzymała też drugiego Oscara i drugi Złoty Glob dla najlepszej aktorki za główną rolę w filmie Milczenie owiec, w którym zagrała agentkę FBI usiłującą uzyskać od psychopatycznego Hannibala Lectera (Anthony Hopkins) pomoc w znalezieniu i aresztowaniu seryjnego mordercy Buffalo Billa.

W 1992 po raz kolejny w swojej karierze zagrała rolę prostytutki (Cienie we mgle – Shadows And Fog, reż. Woody Allen). Rok później można było oglądać ją na ekranach kin u boku Richarda Gere'a jako Laurel Sommersby. Film Sommersby to remake francuskiej produkcji Le Retour De Martin Guerre[4]. Główny bohater, Jack Sommersby, wraca do domu po wojnie secesyjnej. Żona i znajomi nie są jednak pewni, czy to prawdziwy Jack.

Podróżą w przeszłość była również komedia Maverick, nakręcona w 1994. Akcja filmu dzieje się na Dzikim Zachodzie w XIX wieku. Foster gra rolę drobnej złodziejki i pokerzystki Annabell Branford, która – podobnie jak drugi główny bohater Maverick (Mel Gibson), usiłuje zebrać pieniądze, które pozwoliłyby jej wziąć udział w turnieju pokerowym.

W 1992 założyła własną wytwórnię filmową Egg Pictures. Wytwórnia wyprodukowała kilka niskobudżetowych filmów, w tym: Wakacje w domu (Home for the Holidays, 1995, reż. Jodie Foster), Ministranci (The Dangerous Lives of Altar Boys, 2002, reż. Peter Care) oraz Nell (1994, reż. Michael Apted). Ta ostatnia produkcja przyniosła Foster, odtwórczyni głównej roli, kolejne nominacje do Oscara i nagrody Złotego Globu. Bohaterką dramatu jest Nell Kellty, młoda dziewczyna wychowana przez matkę w odosobnieniu. Nell nie jest w stanie komunikować się z otoczeniem, ponieważ zna tylko język, który sama wymyśliła. Naukowcy podejmują próbę porozumienia się z nią i odkrycia jej przeszłości.

Kolejne produkcje, w których Foster odegrała główne role, to: Kontakt (Contact, 1997, reż. Robert Zemeckis, luźna adaptacja bestsellerowej powieści Carla Sagana, opowiadającej o odebraniu pierwszej w dziejach wiadomości od pozaziemskiej cywilizacji); Anna i król (Anna and the King, 1999, reż. Andy Tennant, opowieść o romansie angielskiej nauczycielki Anny Leonowens z XIX-wiecznym władcą Tajlandii, królem Mongkutem); Azyl (Panic Room, 2002, reż. David Fincher, thriller, bohaterkami są matka i nastoletnia córka, które kupują mieszkanie z pomieszczeniem, gdzie można schować się przed włamywaczami. Okazuje się jednak, że w azylu ukryto również pieniądze); Plan lotu (Flightplan, 2005, reż. Robert Schwentke, Kyle Pratt leci wraz z córką do Nowego Jorku. W trakcie lotu dziewczynka znika. Zdesperowana matka zaczyna poszukiwania, choć załoga twierdzi, że dziecka nigdy na pokładzie nie było) oraz Odważna (The Brave One, 2007, reż. Neil Jordan, kolejny film sensacyjny w karierze Jodie Foster, tym razem gra w nim kobietę, która szuka zemsty za śmiertelne pobicie narzeczonego).

Drugoplanowe role Foster zagrała w filmach Bardzo długie zaręczyny (Un long dimanche de fiançailles, 2004, reż. Jean-Pierre Jeuneta) oraz Plan doskonały (Inside Man, 2006, reż. Spike Lee).

Kolejnym filmem Foster jest kino familijne Wyspa Nim (Nim's Island, 2008, reż. Jennifer Flackett i Mark Levin). Tym razem aktorka wcieliła się w rolę ekscentrycznej autorki powieści przygodowych, która rusza na pomoc ojcu największej fanki swoich książek – tytułowej Nim.

Życie prywatne

edytuj

Urodziła się w Los Angeles, jako córka Evelyn Foster (nazywanej Brandy) oraz Luciusa Fishera Fostera III – wysokiej rangi pilota wojskowego i weterana bitwy o Anglię, który po przejściu w stan spoczynku zajął się sprzedażą nieruchomości. Rodzice aktorki rozwiedli się, zanim przyszła na świat. Późniejsze kontakty Foster z ojcem ograniczyły się do kilku spotkań w całym życiu. Przemożny wpływ na wychowanie aktorki miała natomiast matka[5]. Ma dwie starsze siostry i starszego brata (Lucinda Foster, ur. 1954, zwana przez rodzinę Cindy; Constance „Connie” Foster, ur. 1955 oraz Lucius Fisher „Buddy” Foster IV, ur. 1957). Buddy Foster, podobnie jak Jodie, był w dzieciństwie gwiazdą telewizyjną i filmową, jednak zrezygnował z kariery aktorskiej, jednocześnie opuszczając dom w wieku 15 lat. Do dziś pozostaje w konflikcie z Jodie. Powodem napiętych relacji jest między innymi napisana przez niego w 1997 roku i nieautoryzowana przez aktorkę biografia Foster Child[6].

Jako nastolatka ukończyła z wyróżnieniem prywatne Liceum Francuskie (Lycée Français de Los Angeles) i do dziś płynnie mówi po francusku[7] (jak również po niemiecku). Jest absolwentką Uniwersytetu Yale (kierunek literatura, ukończony z wyróżnieniem w 1985 roku). W trakcie studiów niezrównoważony psychicznie John Hinckley Jr., chcąc zaimponować aktorce[8], postrzelił Ronalda Reagana (rany odniesione w czasie tego zamachu prawdopodobnie przyczyniły się do wielu chorób prezydenta, szczególnie w późniejszych latach). Zamach Johna Hinckleya był dla Foster traumatycznym przeżyciem: ze względu na zamieszanie wokół jej osoby oraz proces zamachowca przerwała na jeden rok naukę, później przez wiele lat odmawiała jakichkolwiek wypowiedzi na temat zdarzenia. John Hinckley został uniewinniony ze względu na niepoczytalność i osadzony w zakładzie psychiatrycznym[9].

Ma dwóch synów: Charlesa Bernarda Fostera (ur. 1998) i Kita Bernarda Fostera (ur. 2001). Aktorka nigdy nie ujawniła, kto jest ojcem dzieci ani w jaki sposób zostały poczęte[10]. Media spekulują, że Foster poddała się sztucznemu zapłodnieniu, a dawcą nasienia był jej długoletni przyjaciel, gej Randy Stone[11].

W grudniu 2007, odbierając nagrodę za sukces, jaki odniosła w show-biznesie („Kobieta w show-biznesie” – Women in Entertainment), wygłosiła mowę, w której zwróciła się do producentki filmowej Cydney Bernard „moja piękna Cydney” i podziękowała za bycie przy niej podczas porażek i sukcesów[12]. Media zinterpretowały tę wypowiedź jako ujawnienie przez Foster jej homoseksualizmu[13][14]. Wiadomo, że Foster i Bernard poznały się w 1992 podczas pracy przy filmie Sommersby. Nigdy nie pokazywały się razem podczas premier filmowych ani ceremonii wręczania nagród, ale wielokrotnie widziano je na ulicy razem z synami aktorki. Wiadomo też, że mieszkały razem.

W maju 2008 prasa bulwarowa zamieściła informacje o rozstaniu Foster i Bernard oraz nawiązaniu przez tę pierwszą bliskiej znajomości z poznaną podczas zdjęć do filmu Odważna scenarzystką Cindy Mort[15].

Orientacja seksualna artystki jest precyzowana jako homoseksualna[16], co publicznie potwierdziła podczas rozdania Złotych Globów w 2013 roku[17]. W kwietniu 2014 Jodie poślubiła swoją partnerkę Alexandrę Hedison, 44-letnią fotografkę i byłą dziewczynę Ellen DeGeneres[18].

Jest ateistką, ale „darzy głębokim szacunkiem wszystkie religie i spędza wiele czasu, studiując święte teksty czy to religii Wschodu czy Zachodu”[19].

Filmografia

edytuj
Rok Tytuł Uwagi
1969 Mayberry, R.F.D. serial telewizyjny, jeden odcinek
Ulica Sezamkowa (Sesame Street) serial telewizyjny, jeden odcinek
The Courtship Of Eddie's Father serial telewizyjny, jeden odcinek
Gunsmoke serial telewizyjny, jeden odcinek
Julia serial telewizyjny, jeden odcinek
1970 Menace on the Mountain film telewizyjny
Daniel Boone serial telewizyjny, dwa odcinki
Nanny And The Professor serial telewizyjny, jeden odcinek
The Courtship Of Eddie's Father serial telewizyjny, jeden odcinek
Mayberry RFD serial telewizyjny, jeden odcinek
Adam-12 serial telewizyjny, jeden odcinek
1971 Gunsmoke serial telewizyjny, jeden odcinek
The Courtship Of Eddie's Father serial telewizyjny, jeden odcinek
My Three Sons serial telewizyjny, jeden odcinek
1972 The Amazing Chan And The Chan Clan dubbing
Napoleon and Samantha debiut kinowy
The Paul Lynde Show serial telewizyjny, jeden odcinek
Kansas City Bomber
Ironside serial telewizyjny, jeden odcinek
Bonanza serial telewizyjny, jeden odcinek
My Sister Hank pilot serialu telewizyjnego
My Three Sons serial telewizyjny, jeden odcinek
Gunsmoke serial telewizyjny, jeden odcinek
Ghost Story serial telewizyjny, jeden odcinek
1973 Tom Sawyer
Alexander film telewizyjny
The Partridge Family serial telewizyjny, jeden odcinek
Kung Fu serial telewizyjny, jeden odcinek
The New Perry Mason serial telewizyjny, jeden odcinek
Love Story serial telewizyjny, jeden odcinek
Przygody rodziny Addamsów (The Addams Family) dubbing (Pugsley Addams)
Bob & Carol & Ted & Alice serial telewizyjny
Rookie Of The Year film telewizyjny
One Little Indian
1974 Alicja już tu nie mieszka (Alice Doesn't Live Here Anymore)
Smile, Jenny, You're Dead film telewizyjny
Paper Moon serial telewizyjny
1975 The Secret Life of T.K. Dearing film telewizyjny
Medical Centre serial telewizyjny, jeden odcinek
1976 Taksówkarz (Taxi Driver)
Bugsy Malone
Freaky Friday
The Little Girl Who Lives Down the Lane
Echoes of a Summer
Saturday Night Live serial telewizyjny, jeden odcinek
1977 Candleshoe
Il Casotto
Moi, fleur bleue
1980 Foxes
Carny
1982 O’Hara’s Wife
1983 Svengali film telewizyjny
1984 Le Sang des autres
The Hotel New Hampshire
1986 Mesmerized
1987 Siesta
Five Corners
1988 Stealing Home
Oskarżeni (The Accused)
1990 Catchfire inny tytuł: Backtrack
1991 Tate-mały geniusz (Little Man Tate)
Milczenie owiec (The Silence of the Lambs)
1992 Shadows and Fog
1993 Sommersby
1994 Nell
Maverick
All About Bette film telewizyjny
1997 Kontakt (Contact)
Z Archiwum X (The X-Files)
1999 Anna i król (Anna and the King)
2002 Azyl (Panic Room)
Ministranci (The Dangerous Lives of Altar Boys)
2004 Bardzo długie zaręczyny (Un long dimanche de fiançailles)
2005 Plan lotu (Flightplan)
2006 Plan doskonały (Inside Man)
2007 Odważna (The Brave One)
2008 Wyspa Nim (Nim's Island)
2011 Rzeź (Carnage)
Podwójne życie (The Beaver)
2013 Elizjum (Elysium)
2018 Hotel Artemis (Hotel Artemis)
2021 Mauretańczyk (The Mauritanian)
2023 Nyad
2024 Detektyw (True Detective) serial, 4 sezon, rola tytułowa

Nominacje do nagród

edytuj
Rok Nagroda Kategoria Przyznana? Film
1976 BAFTA najlepsza aktorka drugoplanowa, najlepszy debiut tak Bugsy Malone
1977 Złote Globy najlepsza aktorka w komedii lub musicalu nie Freaky Friday
Oscary najlepsza aktorka drugoplanowa Taksówkarz
1978 Saturn najlepsza aktorka tak Dziewczynka, która mieszka na końcu drogi
1989 Oscary najlepsza aktorka pierwszoplanowa tak Oskarżeni
1991 Oscary najlepsza aktorka pierwszoplanowa tak Milczenie owiec
1991 Stowarzyszenie Nowojorskich Krytyków Filmowych najlepsza aktorka tak Milczenie owiec
1992 Saturn najlepsza aktorka nie Milczenie owiec
1995 Nagrody Stowarzyszenia Aktorów Filmowych najlepsza aktorka tak Nell
Oscary najlepsza aktorka pierwszoplanowa nie
1997 Złote Globy najlepsza aktorka dramatyczna nie Kontakt
1998 Saturn najlepsza aktorka tak Kontakt
2003 Saturn najlepsza aktorka nie Azyl
2006 Saturn najlepsza aktorka nie Plan lotu
2008 Złote Globy najlepsza aktorka dramatyczna nie Odważna
People’s Choice Award ulubiona aktorka

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Box Office Mojo – The Hotel New Hampshire data dostępu 12 września 2008 r.
  2. ↑ Box Office Mojo – Five Corners data dostępu 12 września 2008 r.
  3. ↑ Box Office Mojo – Stealing Home data dostępu 12 września 2008 r.
  4. ↑ Jodie Foster Biography. tiscali.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-21)]. data dostępu 12 września 2008 r.
  5. ↑ I have a longing to connect data dostępu 13 września 2008 r.
  6. ↑ After an eclectic career, Jodie Foster is moving toward the mainstream data dostępu 13 września 2008 r.
  7. ↑ Video Jodie Foster La Rencontre pt 1 – Jodie, Foster, Laurent, Weil, Rencontre – Dailymotion Share Your Videos data dostępu 13 września 2008 r.
  8. ↑ John Hinckley's Letter to Jodie Foster Written Immediately Before Assassination. law.umkc.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-19)]. data dostępu 13 września 2008 r.
  9. ↑ The John Hinckley Trial. law.umkc.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-02)]. data dostępu 13 września 2008 r.
  10. ↑ Jodie Foster's other starring role data dostępu 13 września 2008 r.
  11. ↑ Is the man who inspired Jodie Foster to 'come out' the secret father of her two children? data dostępu 13 września 2008 r.
  12. ↑ CNN Video, Jodie Foster thanks 'beautiful Cydney' data dostępu 13 września 2008 r.
  13. ↑ Andrzej Mężyński, Jodie Foster: Jestem lesbijką [online], Dziennik.pl, 13 grudnia 2007 [dostęp 2008-09-13] [zarchiwizowane z adresu 2007-12-13].
  14. ↑ Jodie Foster comes out with emotional tribute to her girlfriend of 14 years data dostępu 13 września 2008 r.
  15. ↑ Jodie Foster splits for new girlfriend data dostępu 13 września 2008 r.
  16. ↑ Jodie Foster w bazie Notable Names Database (ang.)
  17. ↑ Jodie Foster at Golden Globe Awards: 'I Did My Coming Out[dostęp 20 stycznia 2013]
  18. ↑ Jodie Foster poślubiła byłą dziewczynę Ellen DeGeneres[dostęp 23 kwietnia 2014]
  19. ↑ Q and A with Jodie Foster. jodiefoster.nu. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-10)]. [dostęp 13 września 2008]

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jodie_Foster&oldid=75294095”
  NODES
Bugs 5
INTERN 2