Kajetan Ignacy Sołtyk
Kajetan Ignacy Sołtyk herbu Sołtyk (ur. 12 listopada 1715 w Chwałowicach, zm. 30 lipca 1788 w Kielcach) – książę siewierski, biskup koadiutor kijowski w latach 1749–1756, biskup kijowski w latach 1756–1759, biskup krakowski w latach 1758–1788, przeciwnik równouprawnienia innowierców[2].
| Biskup | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data urodzenia |
12 listopada 1715 | |
| Data śmierci |
30 lipca 1788 | |
| Biskup krakowski | ||
| Okres sprawowania |
1758–1788 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
3 sierpnia 1738 | |
| Nominacja biskupia |
22 września 1749 | |
| Sakra biskupia |
9 listopada 1749 | |
| Odznaczenia | ||
 
| ||
| Data konsekracji |
9 listopada 1749 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Konsekrator | |||||||||
| Współkonsekratorzy |
Franciszek Kanigowski | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| książę siewierski | |
| Okres |
od 1758 |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Miejsce urodzenia | |
| Miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Konstancja z Drzewickich herbu Ciołek |
| Rodzeństwo | |
Życiorys
edytujBył synem kasztelana lubelskiego Józefa Franciszka Sołtyka i Konstancji z Drzewickich herbu Ciołek, córki wojewody lubelskiego Aleksandra Drzewickiego[3]. Jego braćmi byli Tomasz (zm. 1773), wojewoda łęczycki, Maciej (zm. 1780), kasztelan warszawski i Feliks (zm. 1780), pułkownik Kawalerii Narodowej. Był blisko spokrewniony z Potockimi. Protegowany prymasa Teodora Potockiego, z którego poręki otrzymał kanonię łowicką i łęczycką. Odbył studia teologiczne w Rzymie. Po śmierci Władysława Rychłowskiego, od 22 października 1736 kanonik gnieźnieński. Po śmierci prymasa Potockiego przeniósł się na dwór kardynała Lipskiego, biskupa krakowskiego, od którego otrzymał kanonię przy katedrze wawelskiej. W 1740 kapituła gnieźnieńska wybrała go wiceprezydentem Trybunału Koronnego. W 1749 biskup Samuel Jan Ożga nadał mu koadiutorię biskupstwa kijowskiego. W 1756 objął tę diecezję kresową, ale już w 1759 został przeniesiony na biskupstwo krakowskie. Sakrę biskupią przyjął 9 listopada 1749 w kościele św. Jana w Toruniu z rąk Wojciecha Stanisława Leskiego. W latach 1758–1759 pełnił funkcję opata komendatoryjnego miechowskiego[4].
Założył pierwsze seminarium duchowne w diecezji kijowskiej. Budowniczy pałacu biskupiego w Żytomierzu.
Był stronnikiem dynastii Wettynów, zbliżonym do obozu politycznego Henryka Brühla i Jerzego Augusta Mniszcha. Za panowania Augusta III Sasa był członkiem frakcji dworskiej tzw. „kamaryli”[5]. Po sejmie 1754 roku zasugerował dyplomacie rosyjskiemu Heinrichowi Grossowi, że nowa partia dworska nie będzie przeciwdziałać interesom rosyjskim w Rzeczypospolitej. Nie spotkał się jednak z zaufaniem[6].
W 1753 roku, będąc koadiutorem kijowskim, wszczął proces w Żytomierzu przeciw 33 Żydom o rzekomy mord rytualny dziecka chrześcijańskiego. Oskarżeni byli torturowani, a 13 z nich skazano na męki i śmierć[7].
Był zaciekłym wrogiem Czartoryskich, w czasie ostatniego bezkrólewia przewodniczył oponentom kandydatury Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostrzegał posła rosyjskiego Hermana Karla von Keyserlinga przed zamysłami reformatorskimi Familii. Po elekcji pozornie pojednał się z królem. W 1764 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[8].
W liście na sejmiki poselskie przed sejmem w 1766 roku zachęcał wyborców, by w instrukcjach dla swoich posłów zalecali zachowanie przywilejów panującej religii katolickiej, rozwiązanie konfederacji generalnej, dbali o powiększenie liczby wojska Rzeczypospolitej, nie zawierali żadnych traktatów zaczepno-obronnych z państwami ościennymi i żądali opuszczenia terytorium państwa przez wojska rosyjskie[9].
Na sejmie repninowskim 1767 nie uznał dyktatu posła rosyjskiego Nikołaja Repnina w sprawie narzucenia Polsce tzw. traktatu gwarancyjnego, który dawałby prawno-formalną podstawę do ingerencji Rosji w wewnętrzne sprawy Polski, za co 14 października 1767 roku wraz z trzema innymi senatorami (hetmanem polnym koronnym Wacławem Rzewuskim, jego synem, posłem podolskim Sewerynem Rzewuskim oraz biskupem kijowskim Józefem Załuskim) został na rozkaz Repnina podczas trwania sejmu uwięziony i wywieziony do Kaługi, skąd powrócił dopiero w 1773. Czyn ten stał się jedną z przyczyn katalizujących zawiązanie przez szlachtę konfederacji w Barze (konfederacja barska). Repnin ogłosił, że uwięził ich za obrazę majestatu Katarzyny II. Porwany Sołtyk zdołał jeszcze wydać manifest, w którym wzywał do modlitw o całość wiary i utrzymanie wolności narodowych.
Wróciwszy w 1773 r., entuzjastycznie witany przez naród, próbował organizować opór przeciw uznaniu pierwszego rozbioru. Rychło popadł w melancholię, potem obłęd i wdał się w gorące spory z kapitułą krakowską, które spowodowały odsunięcie go od obowiązków biskupich. Przeciwny reformie Uniwersytetu Krakowskiego nie uznawał nominacji Hugona Kołłątaja na kanonika katedry krakowskiej, w 1781 roku ekskomunikował go i pozbawił beneficjów[10]. W 1782 Stanisław August Poniatowski i Rada Nieustająca ubezwłasnowolnili biskupa, ogłaszając, iż postradał on zmysły. Wywołało to kontrowersje na sejmie w tym roku.
W 1757 został kawalerem Orderu Orła Białego[11][12]. W 1779 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[13][14].
Monografię apologetyczną Kajetana Sołtyka napisał Kazimierz Rudnicki (1906)[15], bardziej krytycznie potraktowali jego charakter Władysław Konopczyński[16] i Adam Skałkowski[17].
Przypisy
edytuj- ↑ Krzysztof R. Prokop, Wiadomości do biografii biskupów oraz opatów i ksień z ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów z osiemnastowiecznej prasy warszawskiej doby saskiej i stanisławowskiej (1729-1795), w: Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, t. 86, 2006, s. 319.
- ↑ Marek Borucki, Jak w dawnej Polsce królów obierano. Warszawa 1976, s. 193.
- ↑ Żychliński 1895 ↓, s. 159.
- ↑ Portret biskupa Kajetana Sołtyka. muzea.malopolska.pl. [dostęp 2023-09-04].
- ↑ Henryk Schmitt: Dzieje panowania Stanisława Augusta, t. I, Lwów 1886, s. 104.. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2012-01-30].
- ↑ T. Szwaciński, Władysław Konopczyński o szpiegu pruskim Lambercie. Pytania o orientację zagraniczną Jerzego Augusta Mniszcha. [w:] Władysław Konopczyński jako badacz dziejów XVIII wieku, red. Z. Zielińska, W. Kriegseisen, Warszawa 2014, s. 103.
- ↑ Richard Butterwick, Polska rewolucja a Kościół katolicki 1788–1792, Kraków 2012, s. 69.
- ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 169.
- ↑ Aleksander Kraushar: Książę Repnin i Polska w pierwszem czteroleciu panowania Stanisława Augusta (1764-1768). Wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa, 1900, T. 1, s. 122. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2012-01-30].
- ↑ Richard Butterwick, Polska rewolucja a Kościół katolicki 1788–1792, Kraków 2012, s. 219–220.
- ↑ Marta Męclewska: Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008. Warszawa: Zamek Królewski, 2008, s. 189. ISBN 83-7022-178-5.
- ↑ Stanisław Łoza, Order Orła Białego, Warszawa 1939, s. 89.
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński: Order Św. Stanisława. Warszawa: Cinderella Books, 2006, s. 186. ISBN 83-7339-036-7.
- ↑ Stanisław Łoza, Kawalerowie Orderu Świętego Stanisława 1765–1813, Warszawa 1925, s. 94.
- ↑ Biskup Kajetan Sotyk, 1715–1788 Kraków 1906.
- ↑ Władysław Konopczyński Liberum veto: studyum porównawczo-historyczne Kraków 1918 cz.3, rozdział 4, s. 410–427.
- ↑ Adam Skałkowski O cześć imienia polskiego Lwów 1908, s. 43–118.
Bibliografia
edytuj- ''Kajetan Sołtyk'' [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2012-01-30] (ang.).
- Piotr Biliński. Żywoty sławnych Biskupów Krakowskich. Kajetan Sołtyk herbu własnego. „Tygodnik Salwatorski”, 16 lipca 2000.
- Maciej Dęboróg-Bylczyński, Sławków: gród biskupów krakowskich, w: „Wiadomości Monarchistyczne”, 2007, nr 1, s. 31–32
Linki zewnętrzne
edytuj- Kajetan Ignacy Sołtyk h. własnego Internetowy Polski Słownik Biograficzny
- Pisma Kajetana Ignacego Sołtyka w serwisie Polona.pl