Kalevipoeg
Kalevipoeg (pol. Syn Kaleva[1][2]) – estoński epos narodowy autorstwa Friedricha Reinholda Kreutzwalda[3], opublikowany w 1861 roku[4]. Prace nad stworzeniem narodowego eposu zapoczątkował Friedrich Robert Faehlmann (Fählmann)[5], jeden z założycieli Estońskiego Towarzystwa Naukowego[6].
 Jedna z ilustracji eposu autorstwa Oskara Kallisa (1914) | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1857–1861 |
| Wydawca | |
Charakterystyka ogólna
edytujEpos wywodzi się z tradycji estońskich. Poemat składa się z artystycznie przetworzonych sag i pieśni ludowych opisujących historię tytułowego bohatera i jego rodziny[3]. Dzieli się na dwadzieścia pieśni[6] i liczy ponad 19 000 wersów[7] (dokładnie 19 047[6]). Epos był jednym z czynników inspirujących estońskie odrodzenie narodowe[8].
Powinowactwa
edytujKalevipoeg jest bliski fińskiej Kalevali[8][9][10], ponieważ opiera się na wspólnym folklorze i dawnej mitologii ugrofińskiej[11]. Bohater po życiu pełnym przygód staje się strażnikiem piekieł. Jego powrót do ojczyzny ma być początkiem nowej epoki[1].
Forma
edytujPod względem formalnym wersyfikacja eposu charakteryzuje się hybrydalnym połączeniem tradycyjnych ludowych sposobów wierszowania i wpływów obcych, zwłaszcza niemieckich[12]. Metrum utworu (ośmiozgłoskowiec trocheiczny, bez rymu, ale z aliteracją) przejęte jest z Kalevali[13].
Wpływ
edytujKalevipoeg mieści się w szerszym nurcie estońskiego odrodzenia narodowego II połowy XIX wieku[9]. Kalevipoeg, obok Kalevali, stał się wzorem dla łotewskiego eposu Lāčplēsis[14][15].
Tłumaczenia
edytujEstoński epos został przetłumaczony na następujące języki: angielski, czeski, fiński, francuski, litewski, łotewski, niemiecki, rosyjski, węgierski i włoski[16]. Fragmenty poematu przełożył na język polski z wersji niemieckiej i opublikował w chełmskiej Kamenie[1] Zenon Waśniewski (1891–1945)[17]. Urywek Kalevipoegu w tłumaczeniu Kazimiery Zawistowicz znajduje się w drugim tomie wydawnictwa Panteon wielkich twórców poezji i prozy: antologja literatury powszechnej[18]. Przekład kilku krótkich fragmentów eposu, opartych na tłumaczeniu rosyjskim, w ramach artykułu opublikowanego w roku 1984 w roczniku etnograficznym „Lud”, zawarł Mieczysław Trojan[19]. Początek inwokacji utworu przetłumaczył z wersji niemieckiej i opublikował w artykule pt. „Geneza i znaczenie estońskiego eposu Kalevipoeg" Juliusz Siemiątkowski na portalu Przegląd Bałtycki[20].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Sergiusz Kułakowski. Estoński epos ludowy. „Kamena”. 6 (16), s. 111, Luty 1935. (pol.).
- ↑ Marcin Czerwień: Proza historyczna Jaana Krossa: Filozofia pisarstwa, metoda twórcza, estońskość. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013, s. 29. ISBN 978-83-233-3567-2.
- ↑ a b Literature / Kalevipoeg. tvtropes.org. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
- ↑ F. Reinhold Kreutzwald, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-07-10] (ang.).
- ↑ Aleksander Madyda: [rec.: Bogusław Bednarek, Epos europejski]. bazhum.muzhp.pl. s. 266. [dostęp 2018-07-10]. (pol.).
- ↑ a b c Peter Hajdu: Narody i języki uralskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 274-275.
- ↑ Kalevipoeg, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-07-10] (ang.).
- ↑ a b Kalevipoeg, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-11-16].
- ↑ a b Katarzyna Kamińska. Początki prasy w Estonii. „Zeszyty Prasoznawcze”. 3–4 (175–176), s. 116, 2003. ISSN 0555-0025. (pol.).
- ↑ Jan Lewandowski, Jesteśmy Estończykami, będziemy Europejczykami [online], studylibpl.com [dostęp 2021-02-03] (ang.).
- ↑ Archibald Henry Sayce: Introduction to the science of language. 1880, s. 198.
- ↑ Victor Terras: Poetic Form and Language Structure in Estonian Poetry. lituanus.org, 1970. [dostęp 2018-07-10]. (ang.).
- ↑ Cornelius Hasselblatt: Kalevipoeg Studies: The Creation and Reception of an Epic Finnish Literature. Helsinki: Finnish Literature Society, 2016, s. 34. ISBN 978-952-222-745-4. [dostęp 2018-07-10].
- ↑ Lāčplēsis, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-07-10].
- ↑ Andrejs Pumpurs: Laczplesis, czyli Ten, co rozdarł niedźwiedzia (Łotewski gardzina). Epos narodowy Łotyszów, przełożył Jerzy Litwiniuk. rys.netarteria.pl, 2006. [dostęp 2018-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-10)]. (pol.).
- ↑ Stefan Pastuszewski: Tasowanie pomników w Dorpacie. akant.org, 2016. [dostęp 2018-07-10]. (pol.).
- ↑ Zenon Waśniewski (1891–1945). teatrnn.pl. [dostęp 2018-07-10]. (pol.).
- ↑ Panteon wielkich twórców poezji i prozy: antologja literatury powszechnej pod redakcją Stanisława Lama. T. 2. Warszawa: Ksiegarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, s. 547.
- ↑ Mieczysław Trojan. Kalevipoeg – estoński epos ludowy. „Lud”, t. 68, s. 139, 1984. ISSN 0076-1435 (pol.).
- ↑ Juliusz Siemiątkowski, Geneza i znaczenie estońskiego eposu Kalevipoeg [online], 15 marca 2022 [dostęp 2022-03-21] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- The Hero of Esthonia by W. F. Kirby, in two volumes, London, 1895
- Fr. R. Kreutzwald: Kalevipoeg. kalevipoeg.info. [dostęp 2018-07-10]. (est.).
- Juri Talvet: Kalevipoeg, a Great European Epic. www2.lingue.unibo.it. [dostęp 2018-07-10]. (ang.).
- Dagmar Bortlová: Národní eposy Kalevala a Kalevipoeg, dědicové mytologie dvou ugrofinských národů; srovnávací studie. is.muni.cz, 2006. [dostęp 2018-07-10]. (cz.).
- Ivana Michaleková: Komparace vybraných aspektů polského a estonského národního eposu. anzdoc.com. [dostęp 2018-07-10]. (cz.).