Kamieńsk
Kamieńsk – miasto w Polsce, położone w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie miejsko-wiejskiej Kamieńsk, której jest siedzibą, nad rzeką Kamionką. Przez miasto przebiegają dwie spośród głównych arterii komunikacyjnych Polski: autostrada z Gorzyczek do Gdańska i Warszawy oraz linia kolejowa Górny Śląsk – Warszawa, czyli dawna Kolej Warszawsko-Wiedeńska.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kamieński kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1374–1870, 1993 | ||
| Burmistrz |
Jarosław Bąkowicz | ||
| Powierzchnia |
11,99 km² | ||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
44 | ||
| Kod pocztowy |
97-360 | ||
| Tablice rejestracyjne |
ERA | ||
Położenie na mapie gminy Kamieńsk  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||
Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego  | |||
 51°12′16″N 19°29′49″E/51,204444 19,496944
| |||
| TERC (TERYT) |
1012054 | ||
| SIMC |
0541180 | ||
Urząd miejski ul. Wieluńska 5097-360 Kamieńsk | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Kamieńsk leży w historycznej ziemi sieradzkiej[2].
Według danych GUS z 31 grudnia 2023 r. w Kamieńsku mieszkało 2599 osób[1].
Historia
edytuj
W IX/X wieku okolice dzisiejszego Kamieńska zamieszkiwało słowiańskie plemię Łęczyców. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1291 r. i dotyczy wzniesienia w Kamieńsku drewnianego kościoła. W I Rzeczypospolitej, Kamieńsk znajdował się w powiecie radomszczańskim województwa sieradzkiego[3]. W XIV w. Kamieńsk był własnością wojewody sieradzkiego Przybysława z Irządz[2], w 1374 r. uzyskał prawa miejskie. Był wówczas osadą targową, leżącą na szlaku wiodącym z Przedborza do Łasku. Przywilej lokacyjny był później kilkakrotnie potwierdzany przez kolejnych królów Polski. Po II rozbiorze Polski Kamieńsk znalazł się w zaborze pruskim, następnie od 1807 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. w Królestwie Polskim. W 1860 r. w Kamieńsku mieszkało 1098 osób, w tym 546 (ok. 49,7%) Żydów; w mieście znajdowało się 97 domów.
Wielu mieszkańców wzięło czynny udział w powstaniu styczniowym. 23 i 24 czerwca 1863 r. miała miejsce w Kamieńsku bitwa po tym, jak powstańcy wykoleili pociąg z wojskiem rosyjskim i starli się z opuszczającymi skład żołnierzami. W 1870 r. Kamieńsk utracił prawa miejskie na mocy wydanego rok wcześniej ukazu carskiego. W 1904 r. część zabudowań strawił pożar. W latach 1905–1907 miejscowość była areną burzliwych manifestacji, w których ludność domagała się przywrócenia języka polskiego w szkołach i urzędach, a także niszczyła symbole rosyjskie i demolowała państwowe sklepy.
W latach 1919–1923 powstały w Kamieńsku Dom Ludowy, Kółko Rolnicze, Spółdzielnia Spożywców „Spójnia” oraz tworzyło się polskie harcerstwo. Wzniesiono też pomnik Tadeusza Kościuszki. W 1929 r. Kamieńsk liczył 3200 mieszkańców, z czego Żydzi stanowili ⅓.
II wojna światowa
edytuj2 września 1939 r. Kamieńsk został zbombardowany przez Luftwaffe, w gruzach legło całe centrum miejscowości; ocalały jedynie 3 obiekty: szkoła podstawowa, kościół parafialny i pomnik Tadeusza Kościuszki. 3 września 1939 r. Kamieńsk zajęła niemiecka 1 Dywizja Pancerna.
W nocy z 3 na 4 września polski 2 pułk strzelców konnych (Wołyńska Brygada Kawalerii) dokonał wypadu na zgrupowane w miejscowości oddziały niemieckie, wdzierając się do Kamieńska w szyku pieszym, bez wystrzału. Obrzucono granatami ręcznymi pułk strzelców zmotoryzowanych, zadając mu tym znaczne straty, oraz podpalono cysterny z paliwem. Działaniami tymi wprowadzono na kilka godzin zamieszanie w niemieckim oddziale; polski oddział wycofał się bez większych strat (kilku rannych i jeden zaginiony - plut Tomasz Suchodolski, przy stratach niemieckich: liczne straty osobowe, ponadto uszkodzono lub spalono 30 czołgów i 16 samochodów oraz cysterny z benzyną. Atak powstrzymał na cały dzień posuwanie się niemieckiej 1 Dywizji Pancernej[4]. W odwecie Niemcy rozstrzelali 4 września ok. 30 mieszkańców Kamieńska oraz pobliskich wsi. Każdego napotkanego mężczyznę Niemcy zabijali na miejscu albo prowadzili do miejscowej rzeźni, gdzie mordowali ich za pomocą pałki używanej do zabijania zwierząt[5]. Podczas wojny cała ludność żydowska została wymordowana przez okupanta.
17 stycznia 1945 r. do Kamieńska wkroczyły jednostki Armii Czerwonej: 13 Armii i 4 Armii Pancernej (1 Front Ukraiński)[6][7].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego. 31 grudnia 1993 r. Kamieńsk odzyskał prawa miejskie.
Demografia
edytujDane z 31 grudnia 2023[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 2599 | 100 | 1340 | 51,56 | 1259 | 48,44 |
- Piramida wieku mieszkańców Kamieńska w 2014 roku[8].
Ludzie związani z Kamieńskiem
edytujZabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[9]:
- kościół parafialny pw. św. św. Piotra i Pawła, pl. Wolności 10, 1899–1903, nr rej.: 432 z 01.09.1993.
Turystyka
edytujW pobliskiej wsi Ozga znajduje się siedziba Ośrodka Sportu i Rekreacji Góra Kamieńsk administrującego północno-wschodnie zbocze Góry Kamieńskiej z zimowym ośrodkiem narciarskim i letnim parkiem rozrywki. W okolicy znajdują się trzy kilkunastokilometrowe trasy rowerowe[10].
Sport
edytujW miejscowości funkcjonuje klub sportowy LZS Świt Kamieńsk, założony w 1937 roku[11].
- Pełna nazwa: Ludowy Zespół Sportowy Świt Kamieńsk
- Liga: Klasa A, grupa piotrkowska II
- Stadion im. majora Antoniego Maszewskiego
- Rok założenia: 1937
- Barwy: niebiesko-zielone
- Adres: ul. Sportowa 3, 97-360 Kamieńsk
Komunikacja
edytujWzdłuż wschodniej granicy miasta przebiega autostrada A1, natomiast w jego centrum krzyżują się: droga krajowa nr 91 i droga wojewódzka nr 484.
Kamieńsk posiada połączenie kolejowe, autobusowe PKS oraz MPK Radomsko. W mieście znajduje się stacja kolejowa PKP. Miasto posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z Piotrkowem Trybunalskim, Radomskiem, Częstochową, Koluszkami. Do Kamieńska dojeżdża miejska linia autobusowa nr 1 obsługiwana przez MPK Radomsko.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2024-05-15].
- ↑ a b Błażej Śliwiński: Przybysław (Przybko) z Irządz h. Szreniawa. Internetowy Polski Słownik Biograficzny, 1986. [dostęp 2020-08-02].
- ↑ Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, t. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2: Komentarz, indeksy, red. Stanisław Trawkowski, Wydawnictwo Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1998, ISBN 83-86301-75-9, s. 137.
- ↑ Piotr Kilańczyk (Uniw. Łódzki), Atak nocny na Kamieńsk 2. Pułku Strzelców Konnych 3 września 1939 r.; [w:] "Rocznik Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi", 201.., nr ?, ss. ....
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981.
- ↑ Kazimierz Sobczak, Witold Biegański, Irena Bobrowicz-Safianowska, Apolonia Kowalska, Eugeniusz Kozłowski, Marian Laprus, Henryk Michalski, Franciszek Stępniowski, Barbara Warycha, Władysław Ważniewski: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 209. (pol.).
- ↑ Historia Kamieńska na stronie Urzędu Gminy.
- ↑ Kamieńsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ ED: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 grudnia 2012 r. (woj. łódzkie). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-01-07. s. 73. [dostęp 2013-02-28]. (pol.).
- ↑ OSiR Góra Kamieńsk
- ↑ Skarb - Świt Kamieńsk [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-12-31].
Linki zewnętrzne
edytuj- Historia miejscowości w serwisie Wirtualny Sztetl
- LZS Świt Kamieńsk (strona zarchiwizowana 18 maja 2014). swit-kamiensk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-18)].
- Kamieńsk, Kamińsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 775.
- Historia miejscowości od średniowiecza do wybuchu II wojny światowej