Kaplica
Kaplica (łac. cappa, zdrobniale capella; kapliczka) – niewielka chrześcijańska budowla sakralna, wolnostojąca lub połączona z większym obiektem architektonicznym; wydzielone pomieszczenie z ołtarzem lub boczna część kościoła tworząca odrębną całość, w której znajduje się ołtarz.
Pierwsza kaplica i pochodzenie jej nazwy
edytujKaplice wzięły swą nazwę od małego drewnianego kościoła w Tours zwanego Capella, a to od złożonego tam płaszcza św. Marcina (z łac. cappe, po fr. chape)[1]. Kościół ten wzniósł w 1. połowie V wieku w Tours nad grobem św. Marcina jego uczeń i następca, biskup Święty Brykcjusz (zm. ok. 444). Kościół-Capella był celem licznych pielgrzymek i w r. 470 został rozbudowany do bazyliki przez kolejnego biskupa Tours Perpetuusa[2]. Król Chlodwig I po przyjęciu chrztu w r. 496, uczynił płaszcz św. Marcina relikwią królestwa i zabierał ze sobą na wszystkie wyprawy wojenne; w czasie pokoju płaszcz był składany w izbie zwanej Chapelle w pałacu króla w Paryżu pod opieką kapelana[1]. Spopularyzowanie tej nazwy wiąże się w pewnej mierze z wykupem z Wenecji relikwii Chrystusowych w 1239 r. przez Ludwika IX Świętego i wybudowaniem w latach 1241–48 na ich potrzeby w Paryżu świątyni nazwanej Sainte-Chapelle, w której przechowywano też płaszcz św. Marcina. Wówczas płaszcz ponownie przesądził o nazwaniu świątyni chapelle – kaplicą.
Do języka polskiego słowo kaplica zostało zapożyczone nie bezpośrednio ze średniowiecznej łaciny, ale poprzez staroczeskie kaplicě[3]. Sama kaplica dała początek także innym słowom: kapelan[1] (bezpośrednio z łacińskiego capellanus[4]) i kapłan (z łacińskiego capellanus, poprzez czeskie kaplan[3], a także kapela[4] i kapelmistrz (poprzez niemieckie Kapellmeister[4]).
Charakterystyka
edytujW czasach wczesnego chrześcijaństwa kaplice miały dwa poziomy: dolny, w którym przechowywano relikwie, oraz górny, przeznaczony na modlitwę. Kaplice związane są z budownictwem sakralnym każdej cywilizacji. Wznoszono je w czasach pogańskich, w starożytnej Grecji i w Rzymie (np. aedicula) i w różnych wyznaniach.
Ze względu na przeznaczenie i pełnione funkcje, w obrządku rzymskokatolickim rozróżnia się kaplice: kościelne, klasztorne, prywatne (np. pałacowe), szpitalne, szkolne, cmentarne, grobowe (mauzolea) oraz kalwaryjne.
Do najbardziej znanych w historii polskiej kaplic należą: Kaplica Zygmuntowska na Wawelu, kaplica Najświętszej Marii Panny na Jasnej Górze, Ostra Brama w Wilnie, Kaplica Królewska w Gdańsku, Kaplica Boimów we Lwowie.
Kapliczką nazywa się też przydrożne budowle związane najczęściej z twórczością ludową.
Galeria
edytuj-
Kaplica cmentarna w Jaszkowej Dolnej -
Kaplica Zmarłych w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kłodzku -
Kaplica Krzyża Świętego w kościele Imienia Maryi w Bączalu Dolnym -
Kaplica wielowyznaniowa na Stadionie Narodowym w Warszawie -
Kaplica zboru ewangelicznego w Toruniu -
Kaplica na Lotnisku Chopina w Warszawie -
Kaplica domkowa w Marcinowie -
Kaplica Maria Hilf w Diebach w Niemczech -
Kaplica Maria Hilf w Piekarach Śląskich -
Kaplica szpitalna w Strzelinie -
Kaplica cmentarna na cmentarzu komunalnym w Legnicy -
Kaplica Matki Bożej w Jaszkowej Górnej -
-
Kaplica św. Franciszka w Gorzanowie -
-
Kaplica cmentarna w Długopolu Górnym -
Kaplica grobowa Seylerów w Walimiu -
-
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Jan Wierusz Kowalski, Świat mnichów i zakonów, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 132
- ↑ Bazylikę w większości zniszczyli hugenoci w 1562 r., w tym miejscu stoi w Tours od r. 1900 nowa bazylika.
- ↑ a b Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 339.
- ↑ a b c Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 337.
Bibliografia
edytuj- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 67. ISBN 83-85001-89-1.