Kiry
Kiry – część wsi Kościelisko w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, w gminie Kościelisko[3][4].
| część wsi | |
 Kiry | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Część miejscowości | |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-511[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KTT |
| SIMC |
0468536 |
Położenie na mapie gminy Kościelisko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tatrzańskiego  | |
 49°16′39″N 19°51′57″E/49,277500 19,865833[1]
| |
Kiry położone są u wylotu Doliny Kościeliskiej, znane jako punkt wypadowy wycieczek kierowanych do tej doliny Kościeliskiej i w jej okolice[5].
Układ osiedla
edytujNa Kiry składają się trzy polany[5]:
- Kira Leśnicka (położona na zachód od wejścia do doliny)
- Niżnia Kira Miętusia (położona na wschód od wejścia do doliny)
- Wyżnia Kira Miętusia (leżąca w samej Dolinie Kościeliskiej na terenie TPN).
Historia
edytujNazwa Kir pochodzi od gwarowego określenia zakrętu drogi, ścieżki lub rzeki i brzmiącego kira lub kiera. Drugie człony nazw pochodzą od wsi do których należały: Leśnicka od Leśnicy, a Miętusia od Miętustwa. Zachowane dokumenty z 1646 potwierdzają nadanie praw własności Kir przez króla Władysława IV Wazę dla sołtysów Łasiów z położonej na wschodnim Podhalu wsi Leśnicy. Mieli oni tutaj szopy na siano. W połowie XIX w Kirach istniały chatki węglarzy wypalających węgiel drzewny i funkcjonował tartak wodny z gonciarnią. Później przeniesiono tutaj także ze Starych Kościelisk leśniczówkę. Przed II wojną światową w Kirach oprócz tej leśniczówki było jeszcze 10 domostw i nierentowny tartak. W latach 1920–1930 stacjonowała tutaj Kompania Wysokogórska Wojska Polskiego[6].
W latach 1975–1998 Kiry administracyjnie należały do województwa nowosądeckiego.
Jeszcze w XX w. polan używano do przechowywania siana oraz masowego wypasu owiec. Obecnie na polanach leżących poza terenami TPN znajdują się góralskie zabudowania, kaplica Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej (wzniesiona w 1972 r. przez zakon kanoników laterańskich[7]), przystanek PKS i busów, postój dorożek, gospoda Słowińskich (aktualnie pod nazwą Harnaś), kiosk, sklep i parkingi. Głębiej znajduje się poczta, bar Hajduk, ośrodki wczasowe i pensjonaty, a także stadion biathlonowy. Na Wyżniej Miętusiej Kirze prowadzony jest obecnie kulturowy wypas owiec, a w stojącym tu szałasie można kupić oscypki, bundz i żętycę[6].
Przez osiedle biegnie szosa z Zakopanego do Witowa i dalej (Chochołów, Czarny Dunajec).
Szlaki turystyczne
edytuj
– zielony z Pałkówki przez Butorowy Wierch, Budzówkę, Rysiulówkę i Groń do Kir, a dalej dnem Doliny Kościeliskiej do schroniska na Hali Ornak:
- Czas przejścia z Butorowego Wierchu do Kir: 1:25 h, ↑ 1:40 h
- Czas przejścia z Kir do schroniska: 1:40 h, ↓ 1:35 h
- – znakowany zielono szlak z Siwej Polany u wylotu Doliny Chochołowskiej przez Polanę Biały Potok do Kir, a stąd już dalej jako nieoznakowana Droga pod Reglami wzdłuż granicy lasu do Zakopanego.
- Czas przejścia z Siwej Polany do Kir: 50 min w obie strony
- Odległość z Kir do wylotu Doliny Małej Łąki: 3,0 km[8]
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 53392
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 521 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006. ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Kościelisko - Kaplica Matki Bożej Gietrzwałdzkiej - zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2005. ISBN 83-88112-35-X.