Kościół św. Urszuli w Krakowie
Kościół św. Urszuli – XVII-wieczny kościół w Krakowie, na rogu dzisiejszych ulic św. Jana 22 i św. Marka 14. Kościół został zamknięty w 1812 roku, później przerobiony na teatr, następnie kamienicę mieszkalną, później sąd powiatowy, a w 1929 przejęty przez Polską Akademię Umiejętności
| kościół szpitalny bonifratrów | |||||||||||||
 Zarys budynku dawnego kościoła, klasztoru i szpitala bonifratrów na tle współczesnej zabudowy ulicy. | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Adres |
ul. św Jana 22 | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
21 października | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||
 50°03′50,9″N 19°56′20,7″E/50,064139 19,939083
| |||||||||||||
Historia
edytujW 1609 zamożny krakowski mieszczanin Walerian Montelupi sprowadził do Krakowa zakon bonifratrów darując im dom znajdujący się na rogu dzisiejszych ulic św. Jana i św. Marka. W 1610 zakonnicy dokupili sąsiednią kamienicę, a 27 sierpnia 1615 biskup krakowski Piotr Tylicki wydał akt fundacyjny szpitala św. Urszuli wraz z kaplicą (w tym akcie pod wezwaniem św. Jana z Matty)[1]. Fundacja kościoła i szpitala bonifratrów miała być aktem dziękczynnym za wyleczenie w 1608 przez jednego z braci z ciężkiej choroby króla Zygmunta III Wazy[2].
Zbudowany wówczas kościół był budowlą murowaną, jednonawową, wzniesioną na planie prostokąta, sklepioną i krytą dachówką. Główna fasada (prosta, trójosiowa i dwukondygnacjowa) z głównym wejściem znajdowała się od strony ul. św. Marka (drugie wejście prowadziło do kościoła od strony ul. św. Jana)[3][4]. Na dachu wznosiła się sygnaturka. Zachował się do dzisiaj fragment malowideł na ścianie dawnego prezbiterium, co wskazuje, że przynajmniej część kościoła była zdobiona polichromią[4]. Od zachodu przylegał do kościoła klasztor i szpital prowadzony przez bonifratrów[3][5]. Pomieszczenia szpitalne (w tym apteka i laboratorium) znajdowały się na parterze budynku, na piętrze cele klasztorne i biblioteka[5]. W XVII i XVIII wieku bonifratrzy pozyskali też trzy inne przylegające do kompleksu kamienice[6].
W połowie XVII w. znajdowały się w kościele trzy ołtarze[4]. W 1675 biskup krakowski Mikołaj Oborski konsekrował w kościele cztery nowe ołtarze, w tym główny – św. Urszuli[3]. W 1798 w świątyni znajdowało się już sześć ołtarzy[3][4].
W 1812 kościół zamknięto, a bonifratrzy na mocy dekretu księcia warszawskiego Fryderyka Augusta zostali przeniesieni na Kazimierz, do dawnego kościoła trynitarzy pod wezwaniem św. Trójcy[3][7].
Budynki przy ul. św. Jana i św. Marka w 1818 kupił na licytacji kupiec Maciej Knotz, który urządził tam wozownię dla gości zajeżdżających do jego oberży (powstałej w miejscu położonego w pobliżu dawnego klasztoru bernardynów). W 1830 Knotz wydzierżawił budynek Janowi Mieroszewskiemu, dyrektorowi policji Wolnego Miasta Krakowa[8]. Ten dostosował wnętrze kościoła i uruchomił tu teatr (pierwsze przedstawienie miało miejsce 30 grudnia 1830). Mieroszewski już wkrótce odstąpił go Juliuszowi Pfeiferowi. Teatr działał tutaj do 1842, gdy przeniesiony został do budynków, w których obecnie funkcjonuje Stary Teatr[9].
Po zamknięciu teatru dom gruntownie przebudowano w latach 1844–1845 z przeznaczeniem na kamienicę mieszkalną. W 1877 budynek stał się siedzibą szkoły realnej, a w 1896, po kolejnej przebudowie, sądu powiatowego[10]. W 1929 budynek zakupiła Polska Akademia Umiejętności, która przyłączyła go do swojego kompleksu znajdującego się przy ul. Sławkowskiej[11], jednak z zachowaniem odrębności nieruchomości[12].
-
Archanioł Rafał.
Polichromia z dawnego prezbiterium kościoła, znajdująca się w sieni budynku. Prawdopodobnie z 1609 roku -
Tablica pamiątkowa 400-lecia bonifratrów w Polsce, znajdująca się w sieni budynku
Przypisy
edytuj- ↑ Rożek 1983 ↓, s. 107–108.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 226–228.
- ↑ a b c d e Rożek 1983 ↓, s. 108.
- ↑ a b c d Chmiel 1924 ↓, s. 232–238.
- ↑ a b Chmiel 1924 ↓, s. 228–231.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 222–226, 231–232.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 238–239.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 146–147, 238–242.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 239–242.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 242–244.
- ↑ Dybiec, Komorowski 2000 ↓, s. 780–781.
- ↑ Mapa dla architektów i planistów ↓.
Bibliografia
edytuj- J. Dybiec, Waldemar Komorowski: Polska Akademia Umiejętności. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 780–781. ISBN 83-01-13325-2.
- Michał Rożek. Nie istniejące kościoły Krakowa. „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”. R. 33, s. 95–120, 1983.
- Adam Chmiel: Domy krakowskie: Ulica św. Jana. Kraków: 1924, seria: Biblioteka Krakowska. 61–62.
- Referat ds. Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej (MSIP) Wydziału Geodezji Urzędu Miasta Krakowa: Mapa dla architektów i planistów. msip.um.krakow.pl. [dostęp 2019-09-05].
Linki zewnętrzne
edytuj- Grzegorz Bednarczyk: Kościół św. Urszuli (św. Jana Bożego, bonifratrów). [w:] Nieistniejące kościoły Krakowa [on-line]. [dostęp 2018-04-24].