Kościół Islandii

Kościół Islandii (isl.: Þjóðkirkjan), Ewangelicko-Luterański Kościół Islandii, Narodowy Kościół Islandii) – luterańska wspólnota religijna obejmująca większość mieszkańców Islandii, jednocześnie kościół narodowy i kościół państwowy Islandii. Na czele Kościoła stoi biskup Islandii, który rezyduje w Reykjavíku. Obecnie jest nim Agnes M. Sigurðardóttir.

Ewangelicko-Luterański Kościół Islandii

Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo  └ Protestantyzm    └ Luteranizm
Ustrój kościelny	Ustrój episkopalny
Zasięg geograficzny	Islandia
Członkostwo	Światowa Rada Kościołów, Światowa Federacja Luterańska, Konferencja Kościołów Europejskich, Wspólnota Porvoo
Historia Utworzono • wydzielono z 1540 (w ramach Kościoła Danii), od 1874 – niezależny katolicyzm
Dane statystyczne Wierni 186,697 Parafie 295
Strona internetowa

Katedra w Reykjavíku

Historia

Drewniany kościół kryty torfem w Hof

Era przedchrześcijańska

Chrześcijaństwo było obecne od początku ludzkiego osadnictwa w Islandii, co jest faktem wyjątkowym na skalę Europy. Pierwszymi ludźmi, którzy przybyli na wyspę byli celtyccy pustelnicy, szukający miejsca, gdzie będą mogli oddawać cześć Chrystusowi. Później zostali wyparci przez osadników nordyckich. Niektórzy z nich byli chrześcijanami, jednak większość pozostawała poganami, czczącymi starych bogów nordyckich. Kiedy w 930 roku została powołana do życia islandzka republika, oparta została na religii pogańskiej. W II połowie X wieku misjonarze z kontynentalnej części Europy zaczęli szerzyć wśród ludności katolicyzm.

Przyjęcie chrześcijaństwa

Ari Þorgilsson, w jego historycznym opracowaniu Íslendingabók pisze, że naród był głęboko podzielony między wyznawców różnych religii, którzy nie tolerowali się nawzajem. Podczas zgromadzenia ustawodawczego Althing w Þingvellir w 1000 roku kraj znalazł się na skraju wojny domowej. Przywódcy obu grup zdawali sobie sprawę z niebezpieczeństwa i znaleźli rozwiązanie sporu. Wybrali osobę powszechnie szanowaną za swoją mądrość, pogańskiego kapłana i wodza Þorgeira z Ljósavatn, aby zdecydował, którą drogę powinni obrać mieszkańcy. Þorgeir udał się do swojego domu, gdzie medytował. Następnego dnia ponownie zwołał zgromadzenie, aby ogłosić swoją decyzję. Powiedział: „Niech to będzie podstawą naszego prawa, że każdy w tym kraju musi być chrześcijaninem i wierzyć w jednego Boga, Ojca, Syna i Ducha Świętego”. Postanowił również, że pogańskie zwyczaje, takie jak składanie ofiar, wystawianie niemowląt na zimno, czy spożywanie koniny będą tolerowane, o ile będą praktykowane prywatnie. Decyzja została przyjęta przez społeczeństwo, a wielu ludzi zostało później ochrzczonych.

Podczas przyjmowania chrześcijaństwa przez mieszkańców Islandii, wśród ludności pracowali biskupi i księża misjonarze z terenów Niemiec, Anglii i Europy Wschodniej. Pierwszy islandzki biskup, Ísleifur, został konsekrowany w Bremie w 1056 roku. Mianował swoją siedzibą Skálholt. Miejscowość pozostała centrum chrześcijańskiej nauki i duchowości na terenie kraju aż do XVIII wieku. Pomimo wielu zawirowań historycznych, w kościele na Islandii zachowana jest ciągłość. Przez pierwsze pięć wieków był to Kościół rzymskokatolicki. Na początku 1056 roku był częścią prowincji z siedzibą w Bremie, następnie arcybiskupstwa w Lund, a w 1153 roku Islandia weszła pod zwierzchnictwo prowincji Nidaros. Kraj został podzielony na dwie diecezje: Skálholt, utworzoną w 1056 roku i Holar w 1106 roku. Stan ten trwał do 1801 roku, kiedy całe terytorium Islandii weszło pod zwierzchnictwo biskupa z siedzibą w Reykjavíku.

Święci i księgi

Trzech islandzkich duchownych było czczonych jako święci, chociaż żaden z nich nie został oficjalnie kanonizowany. Najbardziej znanym z nich jest Torlak (1133-1193). Kształcił się w Lincoln w Anglii, oraz w Paryżu. Wracając do Islandii Þorlákur został opatem klasztoru Kanoników Regularnych Þykkvibær, szybko zyskując opinię świętego. Jako biskup Skálholt starał się wymusić na Rzymie dekrety dotyczące własności majątku kościelnego i moralności duchowieństwa. W islandzkim kalendarzu liturgicznym znaleźć można dwa dni poświęcone Torlakowi, 20 lipca i 23 grudnia. Pozostali dwaj święci to biskupi Jan Ögmundsson (1106-1121) i Guðmundur Arason (1203-1237).

W XII i XIII wieku miał miejsce wielki rozwój piśmiennictwa islandzkiego, zarówno religijnego, jak i sag. Większość z nich została napisana przez osoby duchowne. Część Biblii została przetłumaczona na język islandzki w XIII wieku.

Reformacja

Reformacja została zapoczątkowana w Islandii w 1540 roku przez władze Królestwa Danii. Klasztory zostały zamknięte, a ich majątek skonfiskowany został na rzecz króla, który stał się głową kościoła. Ciemną plamą jej przebiegu pozostaje egzekucja ostatniego katolickiego biskupa Holaru, Jóna Arasona oraz jego dwóch synów. Większość rzymskokatolickich kapłanów nadal pracowała w swoich parafiach, jednak w obrządku luterańskim. Reformacja wywołała ożywienie działalności literackiej w kraju. Publikacja islandzkiego tłumaczenia Nowego Testamentu w 1540 roku oraz całej Biblii w 1568 stała się kamieniem milowym w historii tego języka i jego ochronie. Dzieło „Pieśni o Męce Pańskiej”, czyli 50 medytacji na krzyżu napisane przez XVII-wiecznego poetę i polityka Hallgrímura Péturssona stało się najważniejszą szkołą modlitwy i mądrości dla wielu pokoleń. Tak samo można powiedzieć o „Postylli” Jóna Vídalina, biskupa Skálholtu. Jego wymowne i charyzmatyczne kazania były czytane w każdym domu. Islandzkie Towarzystwo Biblijne zostało założone w 1815 roku. Jego powstanie było owocem wizyty szkockiego duchownego, Ebenezera Hendersona, który podróżował po kraju, rozpowszechniając Biblię i Nowy Testament. Wiek XIX był czasem narodowego przebudzenia w Islandii i działań w kierunku niezależności politycznej. Wielu duchownych odegrało bardzo ważną rolę w tym ruchu.

Czasy nowożytne

Konstytucja Islandii z 1874 roku zagwarantowała wolność religijną, jednak określa również, że „Kościół Ewangelicko-Luterański jest kościołem narodowym oraz jest chroniony i wspierany przez państwo”. Na przełomie XIX i XX wieku został zreformowany kościelny proces ustawodawczy, powołano rady parafialne, a zbór uzyskał prawo do wyboru swoich księży. W 1912 roku ukazało się tłumaczenie Biblii, zweryfikowane w 1981, natomiast najnowszy przekład pochodzi z 2007 roku. Na początku XX wieku nastąpiła liberalizacja stanowiska kościoła, co przysporzyło wiele sporów teologicznych. Do tego czasu ludność Islandii była przeważnie wiejska, składali się na nią rolnicy i rybacy, którzy prowadzili tradycyjny tryb życia. Kościół był jego częścią, modlitwy i uczęszczanie na nabożeństwa było praktykowane w każdym domu. Współczesne problemy społeczne nie ominęły również kościoła, a społeczeństwo staje się coraz bardziej zsekularyzowane.

Statystyki

Członkowie Kościoła Islandii a całkowita populacja
(stan na 1 stycznia)

Rok	Populacja	Członkowie	%	±
1998	272.381	244.893	89,91	0,00
1999	275.712	246.263	89,32	0,59
2000	279.049	247.420	88,67	0,65
2001	283.361	248.614	87,74	0,93
2002	286.575	249.386	87,02	0,72
2003	288.471	249.645	86,54	0,48
2004	290.570	250.176	86,10	0,44
2005	293.577	250.759	85,42	0,68
2006	299.891	251.909	84,00	1,42
2007	307.672	252.411	82,04	1,96
2008	315.459	252.708	80,11	1,93
2009	319.368	253.069	79,24	0,87
2010	317.630	251.487	79,18	0,06
2011	318.452	247.245	77,64	1,54
2012	319.575	245.456	76,81	0,83
2013	321.857	245.184	76,20	0,61
2014	325,671	244,440	75.06	1.14
2015	329,100	242,743	73.76	1.30
2016	332,529	237,938	71.55	2.21
2017	338,349	236,481	69.89	1.66
2018	348,450	234,215	67.22	2.67
2019	356,991	232,591	65.15	2.07
2020	364,134	231,112	63.47	1.68
2021	368,792	229,669	62.28	1.19
2022	376,248	229,146	60.90	1.38
2023	387,758	227,259	58.61	2.29

Około 58.6% społeczeństwa kraju należy do Kościoła Islandii, a odsetek chrześcijan wynosi 69.6%. Dziewięć na dziesięć dzieci zostaje ochrzczonych w ciągu pierwszego roku życia, 90% młodzieży zostało konfirmowane, a 85% ślubów i 99% pogrzebów odbywa się w kościele. Znacznie mniejszy odsetek wiernych bierze udział w cotygodniowych nabożeństwach, ale te odbywające się w święta przyciągają nierzadko tłumy. Badania statystyczne pokazują, że jedynie 10% dorosłych członków Kościoła uczestniczy w obrzędach religijnych przynajmniej raz w miesiącu. Większość dzieci uczonych jest wieczornej modlitwy w swoich domach. W szkołach podstawowych nauczane są historie biblijne. Krajowe radio transmituje nabożeństwa w każdą niedzielę rano, a także modlitwy dwa razy dziennie. Według badań 51% Islandczyków jest religijnych.

Zobacz też

• Hallgrímskirkja
• Hallgrímur Pétursson
• biskupi Islandii