Kościelisko
Kościelisko – wieś podhalańska w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, siedziba gminy Kościelisko.
| wieś | |
 Kościół św. Kazimierza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
950–1183 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) |
4482[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-511[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KTT |
| SIMC |
0468447 |
Położenie na mapie gminy Kościelisko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tatrzańskiego  | |
 49°17′28″N 19°53′24″E/49,291111 19,890000[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1973–1977 miejscowość była siedzibą gminy Kościelisko-Witów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Opis miejscowości
edytujKościelisko położone jest w Rowie Kościeliskim i na południowych stokach Pogórza Gubałowskiego. Jego zabudowania wkraczają także do dolnej części Doliny Kościeliskiej w Tatrach (Kiry). Jest to duża wieś o charakterze miejscowości wypoczynkowej, składająca się z 21 osiedli (dawnych osad pasterskich, tzw. polan – stąd bierze się potoczna nazwa miejscowości: Polany[4]).
Integralne części wsi Kościelisko: Blachówka, Budzówka, Butorów, Chotarz, Czajki, Górkówka, Gronik, Groń, Karpielówka, Kierpcówka, Kiry, Nędzówka, Pająkówka, Pitoniówka, Rysulówka, Sobiczkowa, Staszelówka, Sywarne, Szeligówka, Wojdyłówka[5][6] oraz nie ujęta w TERYT Antałówka[7]
Liczba ludności: 4482 (2011 r.), powierzchnia: 54 km².
-
-
Widok na Giewont -
Wnętrze kościoła -
-
Historia
edytujPoszczególne osady pasterskie, które weszły później w skład Kościeliska, wzmiankowane były już od roku 1623[8].
Do roku 1867, kiedy to odbyły się pierwsze autonomiczne wybory rad gminnych, Kościelisko tworzyło jedną osadę z Zakopanem. W latach 70. XX w. Kościelisko połączyło się z Witowem, Dzianiszem i Chochołowem, tworząc gminę Kościelisko-Witów. Po kilku latach gmina ta została włączona do Gminy Tatrzańskiej, a z początkiem roku 1994 reaktywowała się jako gmina Kościelisko. Obecnie w jej skład wchodzą trzy wsie podhalańskie: Kościelisko, Witów i Dzianisz.
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Kościelisko”[9].
Po II wojnie światowej klasztory w Kościelisku utworzyły siostry adoratorki[10] i kanonicy laterańscy[11].
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].
- Dyrektorówka w sanatorium Dłuskich;
- kościół pw. św. Kazimierza.
Religia
edytujWe wsi znajduje się drewniany kościół pw. św. Kazimierza. Dzięki zaangażowaniu ks. Kazimierza Kaszelewskiego i hr. Władysława Zamojskiego oraz miejscowych górali został on zbudowany w latach 1910–1914 według projektu Eugeniusza Wesołowskiego. Zdobią go witraże zaprojektowane przez Stefana Matejkę, bratanka Jana Matejki. Początkowo był kaplicą filialną parafii w Zakopanem, ale już w 1918 r. erygowano przy nim samodzielną parafię św. Kazimierza[13][14].
Ludzie związani z Kościeliskiem
edytuj- Jan Krzeptowski (Sabała)
- Stanisław Nędza-Kubiniec
- Andrzej Stopka Nazimek
- Sebastian Karpiel-Bułecka
- Józef Krzeptowski-Jasinek
- Maria Krzeptowska-Jasinek
-
Kościelisko i Pasmo Gubałowskie -
Kościelisko i Tatry Zachodnie.
Ludzie związani z Kościeliskiem
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59414
- ↑ Wieś Kościelisko - podstawowe informacje. polskawliczbach.pl, 2011. [dostęp 2021-12-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 521 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Mieczysław Jasiński, Kościelisko : zarys rozwoju miejscowości do roku 1918, Zakopane 2012, ISBN 978-83-919809-2-7.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XV. Latchorzew: Trawers, 2007, s. 260. ISBN 978-83-60078-04-4.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Adoratorki Krwi Chrystusa – wczoraj i dzisiaj [online], Przewodnik Katolicki [dostęp 2023-08-21] (pol.).
- ↑ Kościelisko - Kaplica Matki Bożej Gietrzwałdzkiej - zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-08-21].
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Magdalena Michniewska, Artur Michniewski, Marta Duda, Sebastian Wypych. Kościoły drewniane Karpat – Polska i Słowacja: przewodnik. Pruszków, 2006, s. 92. ISBN 83-89188-43-9.
- ↑ Arek, Historia [online], Parafia św. Kazimierza Królewicza w Kościelisku, 10 września 2021 [dostęp 2023-08-21] (pol.).