Lista kolonii brytyjskich

Poniższa lista przedstawia brytyjskie kolonie, protektoraty, dominia oraz pozostałe terytoria zależne imperium brytyjskiego.

Mapa przedstawiająca brytyjskie kolonie, protektoraty i dominia przez cały okres istnienia imperium

Wśród terytoriów należących do Wielkiej Brytanii można wyróżnić:

• Zjednoczone Królestwo (od 1801) – Anglia, Walia, Szkocja oraz Irlandia (od 1922 Irlandia Północna).
• Dependencje korony brytyjskiej – Wyspa Man, Jersey i Guernsey (Wyspy Normandzkie). Rząd brytyjski jest odpowiedzialny za ich obronność oraz politykę zagraniczną. Każde z tych terytoriów posiada własne prawo oraz instytucje polityczne.
• Kolonie – były terytoriami, które miały być miejscem trwałego zamieszkania osadników. Korona brytyjska miała nad nimi pełna kontrolę, chociaż nie były częścią Zjednoczonego Królestwa. W koloniach obowiązywało prawo brytyjskie oraz wszelkie uchwały parlamentarne. Przedstawicielem monarchy brytyjskiego zazwyczaj był gubernator mianowany przez rząd w Londynie. Z czasem, w niektórych koloniach utworzono lokalny rząd. Wśród kolonii brytyjskich wyróżnia się trzy rodzaje:
  • Kolonie nadawane konkretnym osobom; XVI–XVII wiek.
  • Kolonie administrowane przez kompanie handlowe (np. Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską); XVIII-XX wiek.
  • Kolonie korony brytyjskiej.
• Protektoraty – były terytoriami posiadającymi własny rząd, znajdującymi się pod zwierzchnictwem Wielkiej Brytanii. Władze brytyjskie odpowiadały m.in. za politykę zagraniczną oraz gospodarczą tych państw. Protektoraty ustanawiano zazwyczaj w celu ograniczenia wpływów innych imperiów kolonialnych oraz chronienia brytyjskich interesów na danym terenie.
• Dominia – są to byłe kolonie lub federacje kolonii, które uzyskały niepodległość, zachowując monarchę brytyjskiego, jako głowę państwa i ściśle współpracując ze Zjednoczonym Królestwem. Formalne potwierdzenie statusu dominiów zapisane jest w Statucie Westminsterskim z 1931 roku.
• Terytoria mandatowe – dawne niemieckie oraz tureckie kolonie i protektoraty, przyznane po I wojnie światowej Wielkiej Brytanii oraz państwom Wspólnoty Narodów, którymi miały zarządzać w imieniu Ligi Narodów z korzyścią dla mieszkańców. Większość z nich w 1946 roku przekształcono w terytoria powiernicze ONZ.

Obecne terytoria zależne

W ciągu 20 lat od uzyskania niepodległości przez Indie w 1947 roku, większość terytoriów zależnych Wielkiej Brytanii uzyskało niepodległość. Aktualnie jedynie czternaście terytoriów na świecie (od 2002 roku znanych jako brytyjskie terytoria zamorskie) pozostaje pod brytyjskim zwierzchnictwem. Większość z nich to małe wyspy z niewielką liczbą ludności.

• Anguilla
• Bermudy
• Brytyjskie Terytorium Antarktyczne
• Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego
• Brytyjskie Wyspy Dziewicze
• Kajmany
• Falklandy (sporne z Argentyną)
• Gibraltar
• Montserrat
• Pitcairn
• Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha
• Georgia Południowa i Sandwich Południowy
• Turks i Caicos
• Akrotiri
• Dhekelia

Brytyjska Wspólnota Narodów

Imperium Brytyjskie w 1897 roku

Większość byłych terytoriów Imperium Brytyjskiego należy do Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, która powstała w 1931 roku wraz z przyjęciem Statutu Westminsterskiego. W szesnastu państwach należących do wspólnoty (w tym w Wielkiej Brytanii) głową państwa jest Karol III.

Irlandia

Po trwającej osiemnaście miesięcy irlandzkiej wojnie o niepodległość w latach 1919–1921, południowa część Irlandii uzyskała niepodległość jako dominium brytyjskie pod nazwą Wolne Państwo Irlandzkie. Ostateczne zerwanie więzów z Wielką Brytanią miało miejsce w 1949 roku, gdy Irlandia została republiką. Natomiast Irlandia Północna nadal należy do Zjednoczonego Królestwa.

Hanower

W latach 1714–1837 na tronie brytyjskim zasiadali elektorzy (z czasem królowie) Hanoweru, państwa w północno-zachodnich Niemczech. Była to jedynie unia personalna, a Hanower nie był uważany za część imperium.

Lista kolonii, protektoratów i dominiów

Lista nie uwzględnia terytoriów okupowanych przez Wielką Brytanię. W nawiasach podano współczesne nazwy terytoriów.

Europa

• Anglia
  • X wiek – utworzenie królestwa
  • 1536 – włączenie Walii
  • 1603–1649 – unia personalna ze Szkocją
  • 1649–1660 – republika
  • 1660–1707 – unia personalna ze Szkocją
  • 1707 – unia ze Szkocją; utworzenie Wielkiej Brytanii
• Wielka Brytania
  • 1707 – utworzona ze zjednoczonej Anglii i Szkocji
  • 1801 – unia z Irlandią; utworzenie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii
• Zjednoczone Królestwo
  • 1801 – utworzone ze zjednoczonej Wielkiej Brytanii i Irlandii
  • 1922 – secesja Wolnego Państwa Irlandzkiego
  • 1927 – zmiana nazwy ze Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii na Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
• Irlandia
  • 1172–1541 – częściowo podbita przez Anglię
  • 1541–1800 – królestwo podporządkowane Anglii
  • 1801 – unia z Wielką Brytanią; utworzenie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii
  • 1922 – utworzenie Wolnego Państwa Irlandzkiego
  • 1937 – zerwanie więzi między Wolnym Państwem Irlandzkim a Wielką Brytanią i zmiana nazwy na Irlandię
  • 1949 – republika; opuszczenie Wspólnoty Narodów
• Irlandia Północna
  • 1921- – prowincja Zjednoczonego Królestwa
• Szkocja
  • IX wiek – utworzenie królestwa
  • 1603–1649 – unia personalna z Anglią
  • 1653–1660 – włączona do republiki
  • 1660–1707 – unia personalna z Anglią
  • 1707 – unia z Anglią; utworzenie Wielkiej Brytanii
  • 1999- – autonomia
• Walia
  • 1282–1301 – podporządkowana Anglii
  • 1301–1536 – księstwo podporządkowane Anglii
  • 1536–1999 – unia z Anglią
  • 1999- – autonomia
• Akrotiri i Dhekelia
  • 1960–1983 – kolonie
  • 1983–2002 – terytoria zależne
  • 2002- – brytyjskie terytoria zamorskie
• Alderney
  • 1204–1279 – lenno
  • 1279–1660 – część baliwatu Guernsey
  • 1660–1825 – lenno
  • 1825 – podporządkowane Guernsey
• Calais
  • 1347–1558 – fort
  • 1558 – zdobyte przez Francję
• Cypr
  • 1878–1914 – administracja brytyjska
  • 1914–1925 – aneksja
  • 1925–1960 – kolonia korony
  • 1960 – niepodległość
• Gibraltar
  • 1713–1830 – garnizon
  • 1830–1983 – kolonia korony
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Guernsey
  • 1204–1279 – lenno
  • 1279- – baliwat (dependencja korony brytyjskiej)
• Jersey
  • 1204–1279 – lenno podporządkowane Guernsey
  • 1279–1487 – baliwat podporządkowany Guernsey
  • 1487- – baliwat (dependencja korony brytyjskiej)
• Wyspa Man
  • 1333–1594 – lenno
  • 1594–1610 – posiadłość korony brytyjskiej
  • 1610–1649 – lenno
  • 1649–1660 – protektorat
  • 1660–1765 – lenno
  • 1765–1827 – posiadłość korony brytyjskiej
  • 1827- – dependencja korony brytyjskiej
• Helgoland
  • 1814–1890 – kolonia
  • 1890 – włączona do Niemiec
• Wyspy Jońskie
  • 1815–1864 – protektorat
  • 1864 – włączone do Grecji
• Malta
  • 1814–1921 – kolonia korony
  • 1921–1933 – samorządna kolonia
  • 1933–1947 – kolonia korony
  • 1947–1964 – samorządna kolonia
  • 1964 – niepodległość
• Minorka
  • 1714–1756 – kolonia
  • 1798–1802 – kolonia
  • 1802 – zwrócona Hiszpanii

Afryka

• Basuto (Lesotho)
  • 1868–1871 – protektorat
  • 1871–1884 – włączone do Kolonii Przylądkowej
  • 1884–1965 – kolonia
  • 1965–1966 – samorządna kolonia
  • 1966 – niepodległość jako Lesotho
• Beczuana (Botswana)
  • 1884–1964 – protektorat
  • 1964–1965 – kolonia
  • 1965–1966 – samorządna kolonia
  • 1966 – niepodległość jako Botswana
• Brytyjska Afryka Zachodnia
• Gambia
  • 1816–1965 – kolonia korony
  • 1965 – niepodległość
• Sierra Leone
  • 1808–1896 – kolonia
  • 1896–1961 – protektorat
  • 1961 – niepodległość
• Złote Wybrzeże (Ghana)
  • 1874–1957 – kolonia
  • 1957 – niepodległość jako Ghana
• Togo Brytyjskie
  • 1916–1945 – terytorium mandatowe Ligi Narodów
  • 1945–1956 – terytorium powiernicze ONZ
  • 1956 – włączone do Złotego Wybrzeża
• Zatoka Beninu
  • 1852–1891 – protektorat
  • 1891 – włączenie do Protektoratu Południowej Nigerii
• Zatoka Biafra
  • 1849–1891 – protektorat
  • 1891 – włączenie do Protektoratu Południowej Nigerii
• Protektorat Lagos
  • 1887–1906 – protektorat
  • 1906 – włączony do Protektoratu Południowej Nigerii
• Kolonia Południowej Nigerii
  • 1906–1913 – kolonia
  • 1913 – zmiana nazwy na Kolonię Nigerii
• Kolonia Nigerii
  • 1913–1954 – kolonia
  • 1954 – połączona z Protektoratem Nigerii w Federację Nigerii
• Protektorat Południowej Nigerii
  • 1891–1913 – protektorat
  • 1914 – połączony z Protektoratem Północnej Nigerii w Protektorat Nigerii
• Protektorat Nigerii
  • 1914–1954 – protektorat
  • 1954 – połączany z Kolonią Nigerii w Federację Nigerii
• Federacja Nigerii (Nigeria)
  • 1954–1960 – federacja autonomiczna utworzona z kolonii i protektoratu Nigerii
  • 1960 – niepodległość
• Dystrykt Nigru
  • 1885–1899 – protektorat zarządzany przez Królewską Kompanię Nigru
  • 1900 – włączony do Północnej Nigerii
• Delta Nigru
  • 1886–1899 – protektorat zarządzany przez Królewską Kompanię Nigru
  • 1900 – włączony do Południowej Nigerii
• Protektorat Północnej Nigerii
  • 1900–1913 – protektorat
  • 1914 – połączona z Protektoratem Południowej Nigerii w Protektorat Nigerii
• Kamerun Brytyjski
  • 1919–1946 – terytorium mandatowe Ligi Narodów
  • 1946–1961 – terytorium powiernicze ONZ
  • 1961 – część północna włączona do Nigerii, południowa do Kamerunu
• Brytyjska Afryka Wschodnia (Kenia)
  • 1888–1895 terytorium dzierżawione przez Brytyjską Imperialną Kompanię Wschodnioafrykańską od sułtana Zanzibaru
  • 1895–1920 – protektorat
  • 1920 – podzielona na kolonię i protektorat Kenii
• Kenia
  • 1920–1963 – kolonia/protektorat
  • 1963 – niepodległość
• Uganda
  • 1893–1905 – protektorat
  • 1905–1962 – kolonia
  • 1962 – niepodległość
• Tanganika (Tanzania)
  • 1922–1946 – terytorium mandatowe Ligi Narodów
  • 1946–1961 – terytorium powiernicze ONZ
  • 1961 – niepodległość
  • 1964 – połączenie z Zanzibarem w Tanzanię
• Zanzibar
  • 1890–1963 – protektorat
  • 1963 – niepodległość
  • 1964 – połączenie z Tanganiką w Tanzanię
• Somali Brytyjskie (Somaliland)
  • 1884–1960 – protektorat
  • 1960 – niepodległość
• Cyrenajka i Trypolitania (Libia)
  • 1942–1946 – administracja brytyjska
  • 1946–1951 – terytorium powiernicze ONZ
  • 1951 – niepodległość
• Egipt
  • 1882–1914 – kontrola brytyjska
  • 1914–1922 – protektorat
  • 1922 – niepodległość
• Kanał Sueski
  • 1882–1956 – kontrola brytyjska
  • 1956 – przekazany Egiptowi
• Sudan Anglo-Egipski (Sudan)
  • 1899–1956 – kondominium brytyjsko-egipskie
  • 1956 – niepodległość jako Sudan
• Brytyjska Afryka Centralna
  • 1891–1907 – protektorat
  • 1907 – przemianowana na Niasę
• Niasa (Malawi)
  • 1907–1964 – protektorat
  • 1953–1963 – część Federacji Rodezji i Niasy
  • 1964 – niepodległość jako Malawi
• Matabele
  • 1888–1894 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1894 – zjednoczone z Maszona w Zambezję Południową
• Maszona
  • 1889–1894 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1894 – zjednoczone z Matabele w Zambezję Południową
• Zambezja Południowa
  • 1894–1895 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1895 – zjednoczona z Zambezją Północną w Rodezję
• Zambezja Północna
• Rodezja
  • 1895–1901 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1901 – przemianowana na Rodezję Południową
• Rodezja Południowa
  • 1901–1923 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1923–1953 – samorządna kolonia
  • 1953–1963 – część Federacji Rodezji i Niasy
  • 1964 – przemianowana na Rodezję
• Rodezja Północno-Zachodnia
  • 1891–1911 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1911 – połączona z Rodezją Północno-Wschodnią w Rodezję Północną
• Rodezja Północno-Wschodnia
  • 1891–1911 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1911 – połączona z Rodezją Północno-Zachodnią w Rodezję Północną
• Rodezja Północna (Zambia)
  • 1911–1924 – protektorat zarządzany przez Brytyjską Kompanię Południowoafrykańską
  • 1924–1953 – samorządna kolonia
  • 1953–1963 – część Federacji Rodezji i Niasy
  • 1964 – niepodległość jako Zambia
• Rodezja
  • 1964–1965 – kolonia korony
  • 1965–1970 – jednostronne ogłoszenie niepodległości, z Elżbietą II jako głową państwa (nieuznawana na arenie międzynarodowej)
  • 1970–1979 – republika (nieuznawana na arenie międzynarodowej)
  • 1979 – powrót do administracji brytyjskiej; zmiana nazwy na Zimbabwe-Rodezja
• Zimbabwe-Rodezja (Zimbabwe)
  • 1979–1980 – kolonia
  • 1980 – niepodległość jako Zimbabwe
• Kolonia Przylądkowa
  • 1806–1910 – kolonia
  • 1910 – włączenie do Związku Południowej Afryki
• Kolonia Rzeki Oranje
  • 1900–1910 – kolonia
  • 1910 – włączenie do Związku Południowej Afryki
• Natal
  • 1856–1910 – kolonia
  • 1910 – włączenie do Związku Południowej Afryki
• Transwal
  • 1877–1881 – kolonia
  • 1881–1900 – niepodległość jako Republika Południowoafrykańska
  • 1900–1906 – kolonia
  • 1906–1910 – samorządna kolonia
  • 1910 – włączenie do Związku Południowej Afryki
• Związek Południowej Afryki (Republika Południowej Afryki)
  • 1910–1961 – dominium
  • 1961 – przekształcone w Republikę Południowej Afryki
• Suazi
  • 1893–1902 – protektorat zarządzany przez Transwal
  • 1902–1967 – protektorat
  • 1967–1968 – autonomia
  • 1968 – niepodległość
• Walvis Bay
  • 1878–1884 – protektorat
  • 1884 – włączony do Kolonii Przylądkowej
• Afryka Południowo-Zachodnia (Namibia)
  • 1920–1945 – terytorium mandatowe Ligi Narodów (administracja ZPA)
  • 1945–1949 – terytorium powiernicze ONZ (administracja ZPA)
  • 1949 – aneksja przez Związek Południowej Afryki
  • 1990 – niepodległość jako Namibia
• Zululand
  • 1887–1897 – kolonia korony
  • 1897 – włączony do Natalu

Ameryka Północna

• Dominium Kanady (Kanada)
  • 1867 – utworzone z prowincji Kanada, Nowy Brunszwik i Nowa Szkocja
  • 1867- – dominium
• Prowincja Kanada
  • 1841 – utworzenie z Dolnej i Górnej Kanady
  • 1841–1867 – kolonia
  • 1867 – włączona do Dominium Kanady
• Quebec
  • 1763–1791 – kolonia
  • 1791 – podzielony na Górną i Dolną Kanadę
• Dolna Kanada
  • 1791–1841 – kolonia
  • 1841 – połączona z Górną Kanadą w Prowincję Kanady
• Górna Kanada
  • 1791–1841 – kolonia
  • 1841 – połączona z Dolną Kanadą w Prowincję Kanady
• Nowa Szkocja
  • 1621–1632 – kolonia szkocka
  • 1713–1848 – kolonia
  • 1848–1867 – samorządna kolonia
  • 1867 – włączona do Dominium Kanady
• Cape Breton
  • 1784–1820 – kolonia wydzielona z Nowej Szkocji
  • 1820 – ponowne włączenie do Nowej Szkocji
• Nowy Brunszwik
  • 1784 – wydzielony z Nowej Szkocji
  • 1784–1867 – kolonia
  • 1867 – włączony do Dominium Kanady
• Wyspa Księcia Edwarda
  • 1769 – wydzielona z Nowej Szkocji
  • 1769–1873 – kolonia
  • 1873 – włączona do Dominium Kanady
• Nowa Fundlandia
  • 1497–1583 – roszczenia angielskie
  • 1583–1818 – kolonia
  • 1818–1907 – kolonia korony
  • 1907–1934 – dominium
  • 1934–1949 – kolonia korony
  • 1949 – włączenie do Kanady
• Labrador
  • 1763–1774 – część Nowej Fundlandii
  • 1774–1809 – część Quebecu
  • 1809 – włączony do Nowej Fundlandii
• Terytoria Północno-Zachodnie
  • 1859–1870 – kolonia
  • 1870 – włączone do Kanady jako prowincja Terytoria Północno-Zachodnie
• Ziemia Ruperta
  • 1670–1870 – własność Kompanii Zatoki Hudsona
  • 1870 – włączona do Dominium Kanady
• Kolumbia Brytyjska
  • 1851–1871 – kolonia korony
  • 1871 – włączona do Dominium Kanady
• Terytorium Stikine
  • 1862–1863 – kolonia
  • 1863 – włączone do Kolumbii Brytyjskiej
• Vancouver
  • 1849–1866 – kolonia korony
  • 1866 – połączenie z Kolumbią Brytyjską
• Trzynaście kolonii (Stany Zjednoczone)
• Dominium Nowej Anglii
• New Hampshire (New Hampshire, USA)
  • 1691–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• New Plymouth
  • 1620–1691 – kolonia
  • 1691 – włączone do Massachusetts Bay
• Massachusetts Bay (Massachusetts, USA)
  • 1691–1776 – kolonia korony
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Rhode Island i Plantacje Providence (Rhode Island, USA)
  • 1636–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• New Haven
  • 1637–1662 – kolonia
  • 1662 – włączenie do Connecticut
• Connecticut (Connecticut, USA)
  • 1636–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Nowy Jork (Nowy Jork, USA)
  • 1664–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• New Jersey (New Jersey, USA)
  • 1664–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Pensylwania (Pensylwania, USA)
  • 1681–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Delaware (Delaware, USA)
  • 1703–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Maryland (Maryland, USA)
  • 1632–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Wirginia (Wirginia, USA)
  • 1607–1624 – kolonia
  • 1624–1776 – kolonia korony
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Karolina
  • 1586–1663 – osada
  • 1663–1712 – kolonia
  • 1712 – podział na Karolinę Południową i Północną
• Karolina Północna (Karolina Północna, USA)
  • 1712–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Karolina Południowa (Karolina Południowa, USA)
  • 1712–1776 – kolonia
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Georgia (Georgia, USA)
  • 1732–1755 – kolonia
  • 1755–1776 – kolonia korony
  • 1776 – ogłoszenie niepodległości jako część Stanów Zjednoczonych
• Floryda Zachodnia
  • 1763–1781 – kolonia
  • 1781 – zwrócona Hiszpanii
• Floryda Wschodnia (Floryda, USA)
  • 1763–1783 – kolonia
  • 1783 – zwrócona Hiszpanii

Ameryka Środkowa i Karaiby

• Anguilla
  • 1650–1696 – część kolonii Saint Kitts
  • 1696–1956 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1956–1967 – część kolonii Saint Christopher-Nevis-Anguilla
  • 1967–1969 – jednostronne ogłoszenie niepodległości
  • 1969–1980 – część kolonii Saint Christopher-Nevis-Anguilla
  • 1980–1983 – samorządna kolonia
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Antigua
  • 1632–1671 – kolonia
  • 1671–1816 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1816–1833 – część kolonii Antigua-Barbuda-Montserrat
  • 1833–1860 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1860 – połączona z Barbudą w Antiguę i Barbudę
• Barbuda
  • 1628–1632 – kolonia
  • 1632–1671 – dependencja Antigui
  • 1671–1816 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1816–1833 – część kolonii Antigua-Barbuda-Montserrat
  • 1833–1860 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1860 – połączona z Antiguą w Antiguę i Barbudę
• Antigua-Barbuda-Montserrat
  • 1816–1833 – kolonia
  • 1833 – rozwiązana
• Antigua i Barbuda
  • 1860–1956 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1956–1958 – kolonia
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1967 – kolonia
  • 1967–1981 – państwo stowarzyszone
  • 1981 – niepodległość
• Bahamy
  • 1670–1684 – kolonia
  • 1718–1964 – kolonia korony
  • 1964–1969 – samorządna kolonia
  • 1969–1973 – wspólnota
  • 1973 – niepodległość
• Barbados
  • 1624–1627 – roszczenia angielskie
  • 1627–1652 – kolonia
  • 1652–1663 – kolonia
  • 1663–1833 – kolonia korony
  • 1833–1885 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1885–1958 – kolonia
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1966 – kolonia
  • 1966 – niepodległość
• Wyspy Bahia
  • 1643–1780 – kolonia korony
  • 1780–1860 – kolonia korony podporządkowana Jamajce
  • 1860 – odstąpione Hondurasowi
• Honduras Brytyjski
  • 1665–1840 – osada
  • 1840–1862 – kolonia
  • 1862–1954 – kolonia korony
  • 1954–1964 – autonomia
  • 1964–1973 – samorządna kolonia
  • 1973 – zmiana nazwy na Belize
• Belize
  • 1973–1981 – samorządna kolonia
  • 1981 – niepodległość
• Brytyjskie Wyspy Dziewicze
  • 1672–1713 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1713–1871 – część koronna kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1871–1960 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1960–1967 – kolonia
  • 1967–1983 – autonomia
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Kajmany
  • 1670–1958 – część kolonii Jamajka
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1983 – kolonia korony
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Dominika
  • 1784–1871 – kolonia
  • 1871–1939 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1940–1958 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1967 – kolonia
  • 1967–1978 – państwo stowarzyszone
  • 1978 – niepodległość
• Grenada
  • 1763–1802 – część kolonii Wyspy Południowokaraibskie
  • 1802–1833 – kolonia
  • 1833–1958 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1967 – kolonia
  • 1967–1974 – państwo stowarzyszone
  • 1974 – niepodległość
• Jamajka
  • 1670–1953 – kolonia
  • 1953–1958 – samorządna kolonia
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962 – niepodległość
• Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1671–1816 – kolonia
  • 1833–1871 – kolonia
  • 1871–1956 – kolonia federalna
  • 1956–1960 – terytorium
  • 1960 – rozwiązane
• Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1833–1956 – kolonia
  • 1956–1960 – terytorium
  • 1960 – rozwiązane
• Montserrat
  • 1632–1667 – część kolonii Antigua
  • 1668–1816 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1816–1833 – część kolonii Antigua-Barbuda-Montserrat
  • 1833–1956 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1956–1958 – kolonia
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1967 – kolonia
  • 1967–1983 – państwo stowarzyszone
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Wybrzeże Moskitów
  • 1668–1861 – protektorat
  • 1861 – włączone do Nikaragui
• Nevis
  • 1628–1671 – kolonia
  • 1671–1882 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1882 – połączone z Saint Kitts w Saint Kitts i Nevis
• Saint Kitts
  • 1623–1666 – kolonia
  • 1671–1882 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1882 – połączone z Nevis w Saint Kitts i Nevis
• Saint Kitts i Nevis
  • 1882–1958 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Podwietrzne
  • 1958–1962 – część Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1980 – część kolonii Saint Christopher-Nevis-Anguilla
  • 1980–1983 – państwo stowarzyszone
  • 1983 – niepodległość
• Saint Lucia
  • 1605–1640 – osada
  • 1640 – opuszczona
  • 1803–1838 – kolonia
  • 1838–1958 – część koronna kolonii Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1967 – kolonia korony
  • 1967–1979 – państwo stowarzyszone
  • 1979 – niepodległość
• Saint Vincent i Grenadyny
  • 1627–1636 – roszczenia brytyjskie
  • 1672 – roszczenia brytyjskie
  • 1763–1776 – kolonia
  • 1776–1833 – kolonia korony
  • 1833–1958 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1969 – kolonia
  • 1969–1979 – państwo stowarzyszone
  • 1979 – niepodległość
• Wyspy Południowokaraibskie
  • 1763–1802 – kolonia
  • 1802 – rozwiązane
• Trynidad
  • 1802–1888 – kolonia
  • 1889 – połączony z Tobago w Trynidad i Tobago
• Tobago
  • 1762–1764 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1764–1781 – kolonia
  • 1803–1833 – kolonia korony
  • 1833–1888 – część kolonii Brytyjskie Wyspy Zawietrzne
  • 1889 – połączone z Trynidadem w Trynidad i Tobago
• Trynidad i Tobago
  • 1889–1958 – kolonia
  • 1958–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962 – niepodległość
• Tortuga
  • 1631–1635 – kolonia
  • 1635 – zdobyta przez Francję
• Turks i Caicos
  • 1799–1848 – część kolonii Bahamy
  • 1848–1874 – kolonia
  • 1874–1959 – część kolonii Jamajka
  • 1959–1962 – prowincja Federacji Indii Zachodnich
  • 1962–1983 – kolonia korony
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Federacja Indii Zachodnich
  • 1958–1962 – federacja kolonii
  • 1962 – rozwiązana

Ameryka Południowa

• Berbice
  • 1814–1831 – kolonia
  • 1831 – zjednoczone z Demerara-Essequibo w Gujanę Brytyjską
• Demerara-Essequibo
  • 1814–1831 – kolonia
  • 1831 – połączona z Berbice w Gujanę Brytyjską
• Gujana Brytyjska (Gujana)
  • 1831–1961 – kolonia
  • 1961–1966 – samorządna kolonia
  • 1966 – niepodległość jako Gujana

Region Antarktyczny

• Szetlandy Południowe
  • 1819–1908 – roszczenia brytyjskie
  • 1908 – włączone do Brytyjskiego Terytorium Antarktycznego
• Południowe Orkady
  • 1821–1908 – roszczenia brytyjskie
  • 1908 – włączone do Brytyjskiego Terytorium Antarktycznego
• Ziemia Grahama
  • 1832–1908 – roszczenia brytyjskie
  • 1908 – włączona do Brytyjskiego Terytorium Antarktycznego
• Brytyjskie Terytorium Antarktyczne
  • 1908–1962 – kolonia administrowana przez Falklandy
  • 1962–1983 – kolonia
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Ziemia Enderby
  • 1930–1933 – roszczenia brytyjskie
• Ziemia Wiktorii
  • 1841–1933 – roszczenia brytyjskie

Ocean Atlantycki

• Bermudy
  • 1612–1684 – kolonia
  • 1684–1968 – kolonia korony
  • 1968–1983 – samorządna kolonia
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Falklandy
  • 1833–1841 – kolonia
  • 1841–1892 – kolonia korony
  • 1892–1983 – kolonia
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Święta Helena
  • 1588–1673 – roszczenia brytyjskie
  • 1673–1815 – własność Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej
  • 1815–1821 – kolonia korony
  • 1821–1834 – własność Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej
  • 1834–1983 – kolonia korony
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Wyspa Wniebowstąpienia
  • 1815–1922 – kolonia
  • 1922- – dependencja Świętej Heleny
• Tristan da Cunha
  • 1816–1938 – kolonia
  • 1938- – dependencja Świętej Heleny
• Georgia Południowa i Sandwich Południowy
  • 1775–1908 – roszczenia brytyjskie
  • 1908–1985 – dependencja Falklandów
  • 1985–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie

Azja

• Aden (Jemen)
  • 1839–1873 – kolonia podporządkowana Bombajowi
  • 1873–1932 – protektorat
  • 1932–1937 – prowincja Indii Brytyjskich
  • 1937 – podział na Kolonię i Protektorat Adenu
  • 1937–1963 – kolonia korony
  • 1963 – włączony do Federacji Arabii Południowej
• Protektorat Aden
  • 1937–1963 – protektorat
  • 1963 – włączony do Federacji i Protektoratu Arabii Południowej
• Federacja Arabii Południowej
  • 1963–1967 – protektorat
  • 1967 – niepodległość; utworzenie Ludowo-Demokratycznej Republiki Jemenu
• Protektorat Arabii Południowej
  • 1963–1967 – protektorat
  • 1967 – niepodległość; rozwiązanie
• Oman Traktatowy (Zjednoczone Emiraty Arabskie)
  • 1892–1971 – protektorat
  • 1971 – niepodległość jako Zjednoczone Emiraty Arabskie
• Oman
  • 1891–1971 – protektorat
  • 1971 – pełna suwerenność
• Katar
  • 1916–1971 – protektorat
  • 1971 – niepodległość
• Bahrajn
  • 1880–1961 – protektorat
  • 1961–1971 – autonomia
  • 1971 – niepodległość
• Palestyna (Izrael)
  • 1920–1948 – mandat Ligi Narodów
  • 1948 – niepodległość jako Izrael
• Transjordania (Jordania)
  • 1920–1921 – część Mandatu Palestyny
  • 1921–1928 – mandat Ligi Narodów
  • 1928–1946 – protektorat
  • 1946 – niepodległość jako Jordania
• Irak
  • 1920–1932 – terytorium mandatowe Ligi Narodów
  • 1932 – niepodległość
• Kuwejt
  • 1899–1961 – protektorat
  • 1961 – niepodległość
• Afganistan
  • 1839–1842 – protektorat
  • 1879–1919 – protektorat
  • 1919 – niepodległość
• Bengal
  • 1634–1658 – faktorie handlowe
  • 1658–1700 – podporządkowany Madrasowi
  • 1700–1774 – prezydencja
  • 1774–1947 – część Indii Brytyjskich
  • 1947 – podzielony pomiędzy Indie i Pakistan Wschodni
• Surat
  • 1612–1658 – faktoria
  • 1658–1668 – prezydencja
  • 1668 – włączony do prezydencji Bombaju
• Bombaj
  • 1661–1668 – kolonia
  • 1668–1757 – prezydencja
  • 1757 – część Indii Brytyjskich; prezydencja
• Madras
  • 1639–1757 – własność Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej
  • 1757 – część Indii Brytyjskich; prezydencja
• Indie Brytyjskie (Indie, Pakistan, Bangladesz)
  • 1757–1858 – kolonia; własność Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej
  • 1858–1947 – kolonia
  • 1947 – niepodległość jako Indie i Pakistan
• Bhutan
  • 1910-1949 – protektorat
  • 1949 – zależne od Indii
• Sikkim
  • 1890-1947 – protektorat
  • 1947 – zależne od Indii
• Birma
  • 1886–1937 – część Indii Brytyjskich
  • 1937–1948 – kolonia
  • 1948 – niepodległość
• Banten
  • 1603–1621 – kontrola brytyjska
  • 1630–1634 – podporządkowane Suratowi
  • 1634–1652 – prezydencja
  • 1652–1682 – podporządkowane Suratowi
  • 1682 – zdobyte przez Holendrów
• Bengkulu
  • 1685–1760 – faktoria i garnizon podporządkowany Madrasowi
  • 1760–1785 – prezydencja
  • 1785–1825 – podporządkowany Bengalowi
  • 1825 – przekazany Holendrom
• Hongkong
  • 1841–1843 – aneksja
  • 1843–1983 – kolonia korony
  • 1983–1997 – terytorium zależne
  • 1997 – zwrócony Chinom jako Specjalny Region Administracyjny
• Straits Settlements
  • 1826–1858 – własność Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej
  • 1858–1867 – podporządkowane Indiom Brytyjskim
  • 1867–1946 – kolonia korony
  • 1946 – podział pomiędzy Singapur, Związek Malajski oraz Borneo Północne
• Związek Malajski
  • 1946–1948 – kolonia
  • 1948 – przekształcony w Federację Malajską
• Federacja Malajska
  • 1948–1957 – kolonia
  • 1957 – niepodległość
• Borneo Północne
  • 1882–1946 – protektorat
  • 1946–1963 – kolonia korony
  • 1963 – włączone do Malezji
• Sarawak
  • 1842–1946 – protektorat
  • 1946–1963 – kolonia
  • 1963 – włączony do Malezji
• Brunei
  • 1888–1984 – protektorat
  • 1984 – niepodległość
• Singapur
  • 1819–1826 – dzierżawa
  • 1826–1867 – kolonia
  • 1867–1946 – część kolonii Straits Settlements
  • 1946–1959 – kolonia
  • 1959 – niepodległość
• Weihaiwei
  • 1898–1930 – dzierżawa
  • 1930 – zwrócone Chinom

Ocean Indyjski

• Andamany
  • 1789–1947 – kolonia
  • 1947 – włączone do Indii
• Nikobary
  • 1848–1947 – kolonia
  • 1947 – włączone do Indii
• Wyspy Ashmore i Cartiera
  • 1878–1931 – aneksja
  • 1931 – przekazane Australii
• Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego
  • 1814–1903 – część kolonii Seszele
  • 1903–1965 – część kolonii Mauritius
  • 1965–1983 – kolonia
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Cejlon (Sri Lanka)
  • 1795–1798 – podporządkowany Madrasowi
  • 1798–1802 – kolonia
  • 1802–1948 – kolonia korony
  • 1948 – niepodległość (od 1972 jako Sri Lanka)
• Wyspa Bożego Narodzenia
  • 1888–1890 – aneksja
  • 1900–1942 – dependencja kolonii Straits Settlements
  • 1945–1946 – administracja wojskowa
  • 1946–1958 – dependencja kolonii Singapur
  • 1958 – kolonia korony
  • 1958 – przekazana Australii
• Wyspy Kokosowe
  • 1825–1831 – osada
  • 1831–1857 – lenno
  • 1857–1878 – kolonia korony
  • 1878–1886 – część kolonii Cejlon
  • 1886–1942 – część kolonii Straits Settlements
  • 1942–1946 – część kolonii Cejlon
  • 1946–1955 – dependencja Singapuru
  • 1955 – przekazane Australii
• Wyspy Heard i McDonalda
  • 1833–1947 – roszczenia brytyjskie
  • 1947 – włączone do Australijskiego Terytorium Antarktycznego
• Malediwy
  • 1796–1953 – protektorat
  • 1953–1954 – republika
  • 1954–1965 – protektorat
  • 1965 – niepodległość
• Mauritius
  • 1810–1968 – kolonia
  • 1968 – niepodległość
• Seszele
  • 1810–1814 – kolonia podporządkowana Mauritiusowi
  • 1814–1903 – kolonia
  • 1903–1970 – kolonia korony
  • 1970–1976 – kolonia samorządna
  • 1976 – niepodległość

Australia i Oceania

• Australia
  • 1901–1942 – dominium
  • 1942 – niepodległość
• Nowa Południowa Walia
  • 1788–1901 – kolonia
  • 1901 – włączona do Australii
• Lord Howe
  • 1788–1834 – roszczenia brytyjskie
  • 1834–1855 – osada
  • 1855 – włączona do Nowej Południowej Walii
• Australia Południowa
  • 1788–1836 – część kolonii Nowa Południowa Walia
  • 1836–1901 – prowincja
  • 1863–1901 – prowincja
  • 1901 – włączona do Australii
• Queensland
  • 1824–1859 – część kolonii Nowa Południowa Walia
  • 1859–1901 – kolonia
  • 1901 – włączona do Australii
• Wiktoria
  • 1839–1851 – część kolonii Nowa Południowa Walia
  • 1851–1901 – kolonia
  • 1901 – stan Australii
• Kolonia Rzeki Swan
  • 1829–1832 – kolonia
  • 1832 – zmiana nazwy na Australię Zachodnią
• Australia Zachodnia
  • 1832–1901 – kolonia
  • 1901 – włączona do Australii
• Ziemia van Diemena
  • 1803–1825 – część Nowej Południowej Walii
  • 1825–1855 – kolonia
  • 1855 – zmiana nazwy na Tasmanię
• Tasmania
  • 1856–1901 – kolonia
  • 1901 – włączona do Australii
• Wyspa Baker
  • 1886–1934 – roszczenia brytyjskie
  • 1934 – odstąpiona Stanom Zjednoczonym
• Wyspy Bonin
  • 1827–1876 – roszczenia brytyjskie
  • 1876 – aneksja japońska
• Nowa Gwinea Brytyjska
  • 1884–1886 – protektorat
  • 1886–1906 – kolonia
  • 1906 – przekazana Australii; zmiana nazwy na Papuę
• Papua
  • 1906–1949 – kolonia australijska
  • 1949 – połączona z Nową Gwineą Australijską w Terytorium Papui i Nowej Gwinei
• Nowa Gwinea Australijska
  • 1919–1945 – terytorium mandatowe Ligi Narodów (administracja australijska)
  • 1945–1949 – terytorium powiernicze ONZ (administracja australijska)
  • 1949 – połączona z Papuą w Terytorium Papui i Nowej Gwinei
• Terytorium Papui i Nowej Gwinei (Papua-Nowa Gwinea)
  • 1949–1975 – terytorium powiernicze ONZ (administracja australijska)
  • 1975 – niepodległość jako Papua-Nowa Gwinea
• Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1877–1976 – kolonia
  • 1976 – rozwiązane
• Brytyjskie Wyspy Salomona
  • 1889–1893 – protektorat
  • 1893–1971 – część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1971–1973 – protektorat
  • 1973–1975 – autonomia
  • 1975 – zmiana nazwy na Wyspy Salomona
• Wyspy Salomona
  • 1975–1976 – autonomia
  • 1976–1978 – samorządna kolonia
  • 1978 – niepodległość
• Wyspy Cooka
  • 1888–1891 – protektorat
  • 1891–1900 – federacja
  • 1900 – włączone do Nowej Zelandii
• Fidżi
  • 1874–1877 – kolonia
  • 1877–1952 – część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1952–1970 – kolonia
  • 1970 – niepodległość
• Tonga
  • 1889–1900 – protektorat
  • 1900–1952 – część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1952–1970 – protektorat
  • 1970 – niepodległość
• Wyspy Gilberta i Lagunowe
  • 1892–1916 – protektorat
  • 1916–1975 – koronna część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1975 – podział na Wyspy Gilberta i Wyspy Lagunowe
• Wyspy Gilberta (Kiribati)
  • 1975–1976 – koronna część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1976–1979 – kolonia
  • 1979 – niepodległość jako Kiribati
• Wyspy Lagunowe (Tuvalu)
  • 1975–1976 – część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1976–1978 – kolonia
  • 1978 – niepodległość jako Tuvalu
• Canton i Enderbury
  • 1889–1939 – roszczenia brytyjskie
  • 1939–1979 – kondominium brytyjsko-amerykańskie
  • 1979 – włączone do Kiribati
• Howland
  • 1886–1935 – roszczenia brytyjskie
  • 1935 – odstąpione Stanom Zjednoczonym
• Jarvis
  • 1889–1935 – aneksja
  • 1935 – odstąpione Stanom Zjednoczonym
• Nauru
  • 1914–1920 – część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1920–1942 – terytorium mandatowe Ligi Narodów
  • 1945–1968 – terytorium powiernicze ONZ
  • 1968 – niepodległość
• Nowe Hebrydy (Vanuatu)
  • 1824–1878 – protektorat
  • 1878–1887 – terytorium neutralne
  • 1887–1976 – kondominium; część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1976–1980 – kondominium
  • 1980 – niepodległość jako Vanuatu
• Nowa Zelandia
  • 1769–1788 – roszczenia brytyjskie
  • 1792–1835 – część Nowej Południowej Walii
  • 1835–1840 – protektorat
  • 1840–1907 – kolonia
  • 1907–1947 – dominium
  • 1947 – niepodległość
• Niue
  • 1889–1900 – protektorat
  • 1900–1901 – protektorat; część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1901 – włączone do Nowej Zelandii
• Palmyra
  • 1889–1898 – aneksja
  • 1898 – włączona do Stanów Zjednoczonych
• Pitcairn
  • 1838–1887 – protektorat
  • 1887–1898 – kolonia
  • 1898–1970 – część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1970–1983 – kolonia
  • 1983–2002 – terytorium zależne
  • 2002- – brytyjskie terytorium zamorskie
• Samoa
  • 1889–1900 – protektorat
  • 1900 – aneksja niemiecka
• Sandwich Islands (Hawaje, USA)
  • 1794–1843 – protektorat
  • 1843 – niepodległość
• Tokelau
  • 1889–1898 – protektorat
  • 1898–1916 – protektorat; część kolonii Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku
  • 1916–1949 – część kolonii Wyspy Gilberta i Lagunowe
  • 1949 – przekazane Nowej Zelandii

Zobacz też

• Imperium brytyjskie
• Wspólnota Narodów
• Brytyjskie terytoria zamorskie
• Imperializm
• Kolonializm
• Dekolonizacja
• Commonwealth realm

Linki zewnętrzne

• UK Overseas Territories
• The Commonwealth
• World Statesmen