Koriat
Michał Koriat, przed chrztem: Koriat (starorus. Корят[a][1], ur. ok. 1305/1308, zm. po 1358) – książę nowogrodzki, wołkowyski i mścibochowski. Jeden z synów Giedymina.
 Koriat, autorstwa Bartosza Paprockiego (1578) | |
 Herb Giedyminowiczów | |
| Książę nowogrodzki | |
| Okres |
od 1341 |
|---|---|
| Książę wołkowyski | |
| Okres |
od 1341 |
| Książę mścibochowski | |
| Okres |
od 1341 |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
ok. 1305/1308 |
| Data śmierci |
po 1358 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo |
Narymunt, Olgierd, Jawnuta, Kiejstut, Lubart, Monwid, Witold |
| Dzieci |
Borys, Leon, Dymitr, Jerzy, Teodor, Aleksander, Konstanty, Wasyl, Anastazja?, Żedywid? |
Z danych genealogicznych, które przytacza Józef Wolff, był szóstym z kolei synem Giedymina[2]. Działalność dziejowa Koriata ograniczała się w dużej mierze na poselstwie odbytym do chana tatarskiego, kiedy to został uwięziony, a następnie wydany w ręce Szymona Pysznego, wielkiego księcia moskiewskiego[3].
Po śmierci Koriata jego synowie zostali wysiedleni z Nowogródka, którym władał ich ojciec. Zostali wówczas przeniesieni na świeżo zdobyte od Tatarów Podole[4].
Koriat jest protoplastą Koriatowiczów i przodkiem Czartoryskich[4].
Historia
edytuj
Początki
edytujNic nie wiadomo na pewno o pierwszej połowie jego życia. Według polskiego historyka, Jana Tęgowskiego, Koriat urodził się prawdopodobnie między 1305 a 1308 rokiem[5].
Do dziś zachowała się nazwa miejscowości Koriatiszki koło Trok, co z uwagi na badania topograficzne, zdaje się sugerować, że Koriat przez jakiś czas rezydował w Trokach[6].
Chrzest
edytujNajprawdopodobniej przyjął chrzest jeszcze za życia swojego ojca, Giedymina. Udowadniać to może notatka z 1329 roku; „koronatia kniazia Nowohrudskoho”[b], znajdująca się na marginesie starego mszału (jedna z ksiąg liturgicznych) klasztoru ławrzyszewskiego. Owa koronacja w cerkwi nie mogłaby dojść skutku, gdyby nawiązujący do niej Koriat był poganinem[7].
Ważną rolę odgrywają w tym również świadectwa Jana Długosza, a przede wszystkim Jana z Czarnkowa, polskiego kronikarza, starszego od Długosza o sto lat, a także kronikarzy ruskich, którzy Koriata mianują Michałem. Koriat nie mógłby nosić chrześcijańskiego imienia, bez wcześniejszego przybrania chrztu[8].
Inni historycy opisują, że chrzest przyjął w 1349 roku, a więc po śmierci jego ojca[2][9].
Testament Giedymina
edytujW grudniu 1341 roku Giedymin zdążył przed śmiercią podzielić swoje państwo pomiędzy synów. Jewnuta otrzymał tron Wielkiego Księstwa w Wilnie. Kiejstut dostał Troki, Olgierd, będący już księciem witebskim, dostał Krewo. Narymunt zasiadł w Pińsku[10][11], a Koriat – jak świadczy Kronika Litewska – miał dostać Nowogródek, Wołkowysk i Mścibochów i rozciągające się do rzeki Słuczy[2], a więc całe późniejsze województwo nowogrodzkie, z wyjątkiem Słonimia na Rusi, który rzekomo miał dziedziczyć jego brat Monwid wraz z Kiernowem[7]. Wreszcie Lubart dziedziczył Wołyń po swoim teściu, nieznanym księciu włodzimierskim[10][11].
Każdy z nich oprócz dzielnicy miał również prowadzić coś w rodzaju ściślejszej polityki. Do Jawnuty, jako nowego władcy, należało dźwiganie ciężaru spraw ogólnopaństwowych. Olgierd miał kierować polityką wielkolitewską wobec północno-wschodniej Rusi. Koriat działał wraz z Narymuntem i Lubartem na Rusi południowej, utrzymywał stosunki, głównie z Tatarami. Lubart przede wszystkim z Zjednoczonym Królestwem Polskim, Kiejstut z Mazowszem, a zwłaszcza z zakonem krzyżackim. Monwidowi przypadała prawdopodobnie rola rzecznika wielkolitewskiego wobec zakonu inflanckiego[12].
Poselstwo
edytujZnaczniejszą rolę odegrał jedynie podczas poselstwa do Tatarów, dokąd udał się z ramienia Olgierda wraz z kniaziem Szymonem Swisłockim w 1348 roku[3][13]. Celem tej podróży było wyjednanie pomocy przeciwko księciu moskiewskiemu, Szymonowi Pysznemu. Poselstwo skończyło się zresztą niepomyślnie, ponieważ wskutek intryg moskiewskich, Koriat został przez Tatarów uwięziony, a następnie wydany księciu moskiewskiemu[13]. Książę Szymon zmusił Olgierda do zapłacenia okupu w zamian za powrót jego brata, Koriata, do Wielkiego Księstwa Litewskiego[3].
- Kronika Iwana Groźnego (XVI w.)
-
Jewnuta, Narymunt, Kiejstut, Koriat, Lubart i Monwid -
Koriat żeni się z córką Iwana II Pięknego
Podole
edytujPodole jako ziemia, odgrywająca pewną rolę historyczną, wstępuje na widownię w XIV w. łącznie z nazwiskiem Koriatowiczów, jako pierwszych jego właścicieli, wyłączając oczywiście Tatarów. O losach Podola i koriatowiczach latopis opowiada następujące dzieje. Koriatowicze mieli dokonać podboju Podola, względnie jego zaboru, po bitwie Olgierda z Tatarami, stoczonej nad Sinymi Wodami. Władzę na Podolu Tatarzy wykonywali w ten sposób, że ustanowieni z ich ramienia naczelnicy (atamanowie) zbierali od ludności daninę, którą z kolei oddawali wysłańcom tatarskim, baskakom. Synowie koriata, którzy przy pomocy i za zezwoleniem Olgierda wyprawili się na Podole, weszli z tymi atamanami w porozumienie i z tą chwilą zaczęli bronić kraju od Tatarów, zaprzestając równocześnie płacenia im daniny. koriatowiczom według latopisu zawdzięczają też powstanie Smotrycz, Bakota, Kamieniec i inne grody, których przedtem na Podolu nie było. Tak przedstawiają się dzieje Podola w opowiadaniu latopisu[13].
Śmierć
edytujMichał Koriat umarł gdzieś po roku 1358, pozostawiając kilku synów, z których część, władając Podolem, w mniejszym lub większym stopniu zetknęła się z Polską, Węgrami, czy Mołdawią[2]. Albowiem jeszcze w 1358 roku widać jego podpis na jednym z dokumentów, sporządzonych przez jego brata Olgierda z książętami mazowieckimi, ponieważ jego podpis nie znajduje się na innym traktacie z 1366 roku, między Zjednoczonym Królestwem Polskim, a kniaziami wielkolitewskimi, przypuszczać można, że wtedy już nie żył[8].
Po śmierci Koriata, jego synowie zostali wysiedleni z Nowogródka, którym władał ich ojciec. Zostali wówczas przeniesieni na świeżo zdobyte od Tatarów Podole[4].
Rodzina
edytuj
Koriat był synem Giedymina (protoplasty wszystkich Giedyminowiczów) i prawdopodobnie Jewny[14]. Miał 7 braci; Narymunta, Witolda, Olgierda, Kiejstuta, Lubarta, Monwida i Jewnutę, a także 6 sióstr; Elżbietę, Marię, Aldonę, Augustę i dwie nieznane z imienia; N. (Eufemia?) i N. (Helena?)[14][15].
Z pierwszego małżeństwa posiadał dwójkę synów; Żedywida i Borysa. Z drugą żoną miał siedmiu synów; Leona, Dymitra, Jerzego, Teodora, Aleksandra, Konstantego i Bazyliego[14]. Jan Tęgowski przypisuje Koriatowi również córkę, Anastazję (zm. 1408 lub wcześniej), rzekomą żonę Romana I, wojewody mołdawskiego[16].
Przez swojego syna, Konstantego, Koriat jest przodkiem Czartoryskich herbu Pogoń Litewska, żyjącego do dziś polskiego rodu książęcego[4][14]. Bartosz Paprocki wyprowadzał od niego również rodzinę Rużyńskich, jednakże późniejsi historycy nie uważają tego za prawdopodobne[17]. Według Jana Tęgowskiego – syn Koriata, Dymitr Koriatowicz – jest protoplastą rodu Ostrożeckich[18].
| Anastazja (?) ur. ? zm. ok. 1408 | Hleb ur. ? zm. ok. 1388 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Konstanty ur. ? zm. ? | Wasyl ur. ? zm. ok. 1416 | ㅤCzartoryscy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Leon ur. ? zm. ? | Grzegorz ur. ? zm. ? | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Giedymin ur. ok. 1275 zm. 1341 | ㅤGiedyminowicze | Koriat ur. ? zm. 1358 | Koriatowicze | Dymitr ur. ? zm. 1399 | ㅤOstrożeccy (?) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jerzy ur. ? zm. ok. 1374 | Iwan ur. ? zm. ? | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Teodor ur. ? zm. ? | Anna ur. ? zm. ? | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wasyl ur. ? zm. ? | Maria ur. ? zm. ? | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Borys ur. ? zm. ? | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksander ur. ? zm. ? | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Żedywid (?) ur. ? zm. ? | Zofia (?) ur. ? zm. ? | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Drzewo genealogiczne zostało sporządzone na podstawie prac Józefa Wolffa oraz Jana Tęgowskiego[4][18].
Zobacz też
edytujUwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Narbutt 1846 ↓, s. 18.
- ↑ a b c d Skrzypek 1936 ↓, s. 82.
- ↑ a b c Rowell 2017 ↓, s. 133.
- ↑ a b c d e Wolff 1895 ↓, s. 177.
- ↑ Tęgowski 1999 ↓, s. 164–165.
- ↑ ELR 1986 ↓, s. 218.
- ↑ a b Stadnicki 1881 ↓, s. 140.
- ↑ a b Stadnicki 1881 ↓, s. 141.
- ↑ Tęgowski 1999 ↓, s. 166.
- ↑ a b Ochmański 1990 ↓, s. 55.
- ↑ a b Kuncevicius, Kiaupa, Kiaupienė 2007 ↓, s. 116.
- ↑ Krzyżaniakowa, Ochmański 1990 ↓, s. 35.
- ↑ a b c Skrzypek 1936 ↓, s. 82–82.
- ↑ a b c d Minakowski ↓.
- ↑ Tęgowski 1999 ↓, s. 45.
- ↑ Tęgowski 1999 ↓, s. 166–167.
- ↑ Wolff 1895 ↓, s. 413.
- ↑ a b Tęgowski 1999 ↓.
Bibliografia
edytuj- Teodor Narbutt, Kronika Litewska, Sporządzone 15.12.1834 w Szawrach, Wilno: Ruben Rafałowicz, 1846, s. 98.
- Kazimierz Stadnicki, Synowie Gedymina, Wielko–Władcy Litwy, Lwów: Ignacy Stadnicki, 1881, s. 144.
- Józef Wolff, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698.
- Józef Skrzypek, Południowo-wschodnia polityka Polski od koronacji Jagiełły do śmierci Jadwigi i bitwy nad Worsklą, t. XXI, Lwów: Towarzystwo Naukowe, 1936, s. 132.
- Encyklopedia Litwy Radzieckiej, t. II, Wilno: Redaktor Naczelny Encyklopedii, 1986, s. 702.
- Jadwiga Krzyżaniakowa, Jerzy Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 362, ISBN 83-04-03317-8, ISBN 978-83-04-03317-7.
- Jerzy Ochmański, Historia Litwy, wydanie III, Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 395, ISBN 83-04-03107-8, ISBN 978-83-04-03107-4.
- Jan Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Wydawn. Historyczne, 1999, s. 319, ISBN 83-913563-1-0, ISBN 978-83-913563-1-9.
- Albinas Kuncevicius, Zigmantas Kiaupa, Jūratė Kiaupienė, Historia Litwy. Od czasów najdawniejszych do 1795 roku, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 386, ISBN 978-83-01-15190-4.
- Stephen Christopher Rowell, Pogańskie imperium: litewska dominacja w Europie Środkowo-Wschodniej 1295-1345, Wydawnictwo Napoleon V, 2017, s. 375, ISBN 83-65855-28-3, ISBN 978-83-65855-28-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Marek Minakowski: Koriat Michał ks. Koriatowicz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).