Koszatniczkowate
Koszatniczkowate[11], dawniej koszatniczki[12][13] (Octodontidae) – rodzina ssaków z podrzędu jeżozwierzowców (Hystricomorpha) w obrębie rzędu gryzoni (Rodentia).
| Octodontidae | |||||
| Waterhouse, 1840[1] | |||||
| Okres istnienia: oligocen–holocen | |||||
 Przedstawiciel rodziny – koszatniczka pospolita (Octodon degus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina |
koszatniczkowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Octodon E.T. Bennett, 1832 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Zasięg występowania
edytujRodzina obejmuje gatunki zamieszkująca tereny Ameryki Południowej[14][15].
Charakterystyka
edytujKoszatniczkowate są zwierzętami klasyfikowanymi jako małe lub średniej wielkości, o długości ciała (tułów wraz z głową) rzędu 150–400 mm przy masie ciała 80–300 g. Sierść tych gryzoni jest miękka i gęsta, o wybarwieniu na barwy od szarej do brązu. Charakteryzują je krótkie łapy o czterech palcach zakończonych pazurami, długimi wibryssami, stosunkowo dużą głową, dużymi i zaokrąglonymi uszami (mniejsze uszy ma jedynie naziemne i podziemne (Aconaemys i Spalacopus). Kość bębenkowa w części skroniowej czaszki jest dobrze rozwinięta Octodontomys, Octomys, Pipanacoctomys, Salinoctomys oraz – w sposób szczególnie wyraźny – u Tympanoctomys. Wzór zębowy koszatniczkowatych: I 1/1, C 0/0, P 1/1, M 3/3 (=20)[16].
Nazwę rodzaju Octodon (łac. octo – osiem, gr. ὀδών (odon) – ząb) rodzina zawdzięcza ukształtowaniu trzonowców[17], a nie ilości zębów (raczej "ósemkowozębne" niż "ośmiozębne"). Koszatniczkowate to roślinożercy, żywią się bulwami, ziołami, kaktusami[18].
Do rodziny koszatniczkowatych należą następujące występujące współcześnie rodzaje[19][14][11]:
- Tympanoctomys Yepes, 1942 – wiskaczoszczur
- Pipanacoctomys Mares, Braun, Barquez & M.M. Díaz, 2000 – wiskaczoszczurek – jedynym przedstawicielem jest Pipanacoctomys aureus Mares, Braum, Barquez & M.M. Díaz, 2000 – wiskaczoszczurek złocisty
- Octomys O. Thomas, 1920 – pseudowiskacz – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Octomys mimax O. Thomas, 1920 – pseudowiskacz stokowy
- Octodontomys Palmer, 1903 – koszatnik – jedynym przedstawicielem jest Octodontomys gliroides (P. Gervais & d’Orbigny, 1844) – koszatnik pilchowaty
- Octodon E.T. Bennett, 1832 – koszatniczka
- Aconaemys Ameghino, 1891 – skalniczka
- Spalacopus Wagler, 1832 – kururo – jedynym przedstawicielem jest Spalacopus cyanus (G.I. Molina, 1782) – kururo niebieskawy
Pochodzenie grupy koronnej linii koszatniczkowatych (Octodontidae) jest datowane na późny miocen (7·8–9 mln lat temu) z głównym rozproszeniem przypadającym na plio-plejstocen. Sprzyjało temu wypiętrzenie Andów. Grupa rozdzieliła się na dwa, czytelnie rozróżnialne klady: przystosowane do pustynnych warunków terenów obecnej Argentyny Tympanoctomys, Pipanacoctomys i Octomys, oraz klad „chilijski” w obrębie którego mieściły się: Aconaemys, Octodon i Spalacopus. Siostrzanym kladem dla tej drugiej grupy jest koszatnik pilchowaty (Octodontomys gliroides). Takson monofiletyczny koszatniczkowatych wyróżniał się indywidualnymi cechami morfologicznymi i genetycznymi[16].
Opisano również gatunki wymarłe[20]:
- Abalosia Reig & Quintana, 1991[21] – jedynym przedstawicielem był Abalosia castellanosi (Rusconi, 1933)
- Acarechimys Patterson & Wood, 1982[22]
- Neophanomys Rovereto, 1914[23]
- Pithanotomys Ameghino, 1887[24]
- Praectenomys Villarroel, 1975[25] – jedynym przedstawicielem był Praectenomys rhombidens Villarroel, 1975
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ G.R. Waterhouse. On the Geographical Distribution ot the Rodentia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 172, 1839. (ang.).
- ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 3: Die Beutelthiere und Nager (erster Abschnitt). Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1843, s. 312. (niem.).
- ↑ G.R. Waterhouse: A natural history of the mammalia. Cz. 2: Containing the order Rodentia, or Gnawing Mammalia. London: H. Bailliere, 1848, s. 147. (ang.).
- ↑ H. Burmeister: Systematische Uebersicht der Thiere Brasiliens: welche während einer Reise durch die Provinzen von Rio de Janeiro und Minas geraës gesammlt oder beobachtet Wurden. T. 1. Berlin: G. Reimer, 1854, s. 188. (niem.).
- ↑ S.F. Baird: Mammals. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-1857. T. 8. Cz. 1: General report upon the zoology of the several Pacific Railroad routes. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1857, s. 566. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).
- ↑ a b W. Lilljeborg: Systematisk öfversigt af de gnagande däggdjuren, glires. Uppsala: Kongl. Akad. boktryckeriet, 1866, s. 44. (szw.).
- ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende Gnavere (Rodentia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilian. Med Udsigt over Gnavernes indbyrdes Slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1887, s. 109, seria: E Museo Lundii 1 (3). (duń.).
- ↑ G.G. Simpson. The principles of classification and a classification of mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 85, s. 97, 1945. (ang.).
- ↑ a b M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 204. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 292–293. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Kazimierz Kowalski: Ssaki. Zarys teriologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 642.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 566–568. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Octodontidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-11-03].
- ↑ a b A. Ojeda: Family Octodontidae (Viscacha Rats, Degus, Rock Rats and Coruro). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 547–551. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ Kłys G., Kościów R., Ruprecht A.L. w druku. Octodon degus (Molina, 1782), Octodontidae (Rodentia) new, alien species for the fauna of Europe and Polish mammals, Deutsche Gesellschaft fuer Saeugetierkunde
- ↑ Ian D.Bishop, The Encyclopedia of Mammals; Facts on File; New York 1984
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-17]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Octodontidae Waterhouse, 1839, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-17] (ang.).
- ↑ O.A. Reig & C.A. Quintana. A new genus of fossil octodontine rodent from the early Pleistocene of Argentina. „Journal of Mammalogy”. 72 (2), s. 294, 1991. DOI: 10.2307/1382099. (ang.).
- ↑ B. Patterson & A.E. Wood. Rodents from the Deseadan Oligocene of Bolivia and the relationships of the caviomorpha. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 149, s. 529, 1982. (ang.).
- ↑ Rovereto. Los Estratos Araucanos y sus fósiles. „Anales del Museo Nacional de Historia Natural de Buenos Aires”. 25, s. 60, 1914. (hiszp.).
- ↑ F. Ameghino: Apuntes preliminares sobre algunos mamíferos estinguidos del yacimiento de „Monte Hermoso” existentes en el „Museo La Plata”. Buenos Aires: El Censor, 1887, s. 5. (hiszp.).
- ↑ C. Villarroel. Dos nuevos Ctenomyinae (Caviomorpha, Rodentia) en los estratos de la Formación Umala (Plioceno superior) de Vizcachani (provincia de Aroma, Dpto. La Paz, Bolivia). „Actas del I Congreso Argentino de Paleontología y Bioestratigrafía”. 2, s. 496, 1975. (hiszp.).