Krzyżowice (województwo śląskie)
Krzyżowice (niem. Kreutzdorf) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie pszczyńskim, w gminie Pawłowice. Powierzchnia sołectwa wynosi 9,86 km²[4], a liczba ludności 1036, co daje gęstość zaludnienia równą 105,1 os./km².
| wieś | |
 Kościół parafialny św. Michała Archanioła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
985[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
43-254[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SPS |
| SIMC |
0218590 |
Położenie na mapie gminy Pawłowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pszczyńskiego  | |
 49°59′06″N 18°40′23″E/49,985000 18,673056[1]
| |
Historia
edytujMiejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi położonych w okolicy Żor i Wodzisławia (ville circa Zary et Wladislaviam), zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Grisowitz debent esse septuaginta minus uno mansi[5][6] (Także Grisowitz jest zobowiązany do płacenia podatku z 69 łanów).
W dokumencie sprzedaży dóbr pszczyńskich wystawionym przez Kazimierza II cieszyńskiego w języku czeskim we Frysztacie w dniu 21 lutego 1517 roku wieś została wymieniona jako Krziziowicze[7].
W XVI wieku właścicielem Krzyżowic był Girzyk Slezana, następnie Jan Pawłowski. Powstał tu wówczas folwark pańszczyźniany.
Od połowy XVI wieku wszyscy mieszkańcy Krzyżowic byli ewangelikami. Protestantyzm utrzymywał się do połowy XVII wieku.
W 1921 podczas plebiscytu za Polską głosowało 257 osób (56,7%).
Na początku marca 1945 roku ewakuowano mieszkańców Krzyżowic, ponieważ wieś leżała w bezpośrednim sąsiedztwie frontu. Do końca listopada 1945 roku Krzyżowice tworzyły samodzielną gminę, a 1 grudnia 1945 weszły w skład gminy zbiorczej z siedzibą w Pawłowicach. W 1972 weszły w skład utworzonej gminy Pawłowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Zabytki
edytujWedług Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[8]:
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, z 1799 r. z obrazem Matki Boskiej Krzyżowickiej, murowany, barokowy (nr rej.: 445/65 z 14.12.1965);
- plebania z 1788 r.[9] (nr rej.: j.w.);
- kapliczka z 1887 r., murowana, wewnątrz figura św. Jana Nepomucena[9].
Turystyka
edytujPrzez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:
czarna trasa rowerowa nr 188, istniejąca pod nazwą Trakt Czarnego Skarbu
żółta trasa rowerowa, istniejąca pod nazwą Trakt Żorski
Znane osoby urodzone w Krzyżowicach
edytuj- Alojzy Nikodem Fizia – dowódca powstańców w powiecie pszczyńskim w I powstaniu śląskim.
- Tomasz Kowalczyk - działacz społeczny, gospodarczy i narodowy na Górnym Śląsku, publicysta oraz prezes Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Górnym Śląsku.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 64046
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 638 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Gmina Pawłowice: statut sołectwa Krzyżowice. [w:] pawlowice.biuletyn.net [on-line]. 2011, 2011. [dostęp 2011-04-08].
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
- ↑ Ludwik Musioł. Dokument sprzedaży księstwa pszczyńskiego z dn. 21. lutego 1517 R.. „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”. R. 2, s. 235–237, 1930. Katowice: nakł. Towarzystwa ; Drukiem K. Miarki.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ a b Karolina Ornat: Gmina Pawłowice. Informator turystyczny, wyd. Gmina Pawłowice 2012 ISBN 978-83-63075-51-4