Laliny
Laliny – wieś sołecka[6] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Borowie[5][7].
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
152 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
08-412[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WG |
| SIMC |
0668867[5] |
Położenie na mapie gminy Borowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego  | |
 51°58′19″N 21°49′44″E/51,971944 21,828889[1]
| |
| Strona internetowa | |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0668873 | Lalinki | część wsi |
Wieś królewska Yalini położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie garwolińskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[8].
Do 1526 roku wieś należała do książąt mazowieckich. W 1526 roku, jak całe Mazowsze, weszła do Korony pod panowanie króla Zygmunta I Starego. Jako dobra królewskie do 1795 roku należała do starostwa latowickiego. W latach 1795–1809 – pod zaborem austriackim. Od 1809 r. w Księstwie Warszawskim. Natomiast od 1815 r. pod zaborem rosyjskim. W latach 1870–1954 należała do gminy Iwowe, w latach 1955-1972 – do Gromadzkiej Rady Narodowej w Iwowym, od 1973 r. należy do gminy Borowie. W latach 1919–1939 była w granicach województwa warszawskiego, 1939-1945 w Generalnym Gubernatorstwie, 1946-1975 w województwie warszawskim, od 1975 do 1998 r. – w granicach województwa siedleckiego. Od 1999 r. znajduje się w województwie mazowieckim.
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Świętej Trójcy w Latowiczu[9].
Historia
edytujWe wsi znajduje się cmentarzysko obrządku szkieletowego położone na wydmie pomiędzy Lalinami a Redzyńskim. Odnajdywano tu fragmenty naczyń glinianych i przedmioty wykonane z brązu.
Wieś początkowo nosiła nazwę Gniewańska Wola od wsi Gniewań leżącej w pobliżu Latowicza. Gniewań wymieniony jest w dokumencie księcia Troydena z 1313 roku. Gniewańska Wola natomiast wymieniona jest w dwóch dokumentach księcia Bolesława z 1446 roku, z których wynika, że Gniewań posiadał w tym czasie przynajmniej 22 łany, natomiast Gniewańska Wola 10 łanów. Nazwa Jalyny po raz pierwszy pojawia się w 1449 roku w dokumentach księżnej mazowieckiej Anny, w których pisana jest podwójna nazwa Gniewańska Wola inaczej Jalyny - Gnyewanska Volya alias Jalyny. W 1505 roku, w sprawie o 20 morgów zarośli, podaje się, że położone są za zaroślami zwanymi Glambokym Potokem we wsi Jalina. Potwierdzałoby to przekazy, że prastare Laliny leżały nad rzeczką Patok, lewym dopływem rzeki Świder.
W 1565 r. wieś liczyła 23 gospodarstwa. Były tu dwie karczmy i kuźnia. Podczas wojen szwedzkich wieś została zniszczona i w 1660 r. liczyła 7 domów. Po zniszczeniach wojennych wieś odbudowano na południe od dotychczasowej lokalizacji, nad strumykiem Struga, lewym dopływem Patoku. W 1674 r. wymieniono po raz pierwszy te „Nowe Lalyny”. W 1789 r. we wsi było 27 domów, w których zamieszkiwało 30 rodzin. W 1827 r. było 35 domów i 217 mieszkańców. W połowie XIX wieku przeprowadzono kolonizację starych Lalin. Utworzono 30 kolonii, na których wybudowano nowe Laliny według obecnej lokalizacji oraz wydzielono 10 ogrodów, na których powstały Lalinki. Stare Laliny nad Strugą o zabudowie dwustronnej częściowo przeniesiono na nowe kolonie, a pozostałość spalono. Obecnie miejsce to nazywane jest Pustkami. W 1904 r. powstała szkoła podstawowa 2 - oddziałowa. Po okupacji utworzono szkołę 7 - oddziałową. W latach 1955–1956 wzniesiono murowany budynek szkoły, a budynki starej szkoły przeniesiono w inne miejsce i zorganizowano w nich ośrodek zdrowia. W latach 60. XX wieku funkcjonowała również 2-oddziałowa szkoła rolnicza. Szkoła istniała do 25 lutego 2000 r. Pod koniec lat 50. powstało Kółko Rolnicze. W 1959 r. powstało Koło Gospodyń Wiejskich, a w 1964 r. Ochotnicza Straż Pożarna. W 1972 r. wybudowano remizę strażacką. Wieś zamieszkuje około 200 mieszkańców, w 80 gospodarstwach domowych.
Etymologia
edytujNajstarsze zapisy w dokumentach źródłowych z 1449 roku podają brzmienie nazwy wioski Jalyny. W 1540 r. zapisano Yalijnij, w 1565 r. - Ialiney, w 1569 r. – Jalime, w 1576 r. – Yalini, w 1613 r. - Jaliny. Odnosiła się ona do jałowego, nieurodzajnego miejsca, na którym lokowano wieś. Miejscowa tradycja powstanie nazwy wiąże z rzeczką, płynącą wzdłuż wsi noszącą nazwę Lelilka, od której zaczęto nazywać wioskę.
Zabytki
edytuj- Kapliczka murowana, z czerwonej cegły, słupowa, wzniesiona w 1967 r. na miejscu grobu powstańca z 1864 r.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66282
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-10-24].
- ↑ Wieś Laliny w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-10-24], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 639 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 220, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
Bibliografia
edytuj- L. Rauhut, 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne T.1:602-617.
- AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział I, sygn. 72 cz.2. – Rejestr pogłownego Ziemi Czerskiej.
- AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 143-B – Lustracja Starostwa Latowickiego z 1569 r. (mikrofilm: 2262)
- AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 147a – Lustracja starostwa latowickiego z 1613 r. (mikrofilm: 2567)
- AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 147-B - Lustracja Starostwa Latowickiego (odpis z 1853 r.) 1660 r. (mikrofilm: 2568)
- AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 159 – Lustracja starostwa latowickiego z 1765 r. (mikrofilm: 2579)
- AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego Oddział XLVI, sygn. 170 – Lustracja starostwa latowickiego z 1789 r. (mikrofilm: 2585)
- B. Chlebowski, 1880. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa.
- Z. Gajowniczek, 1999. Dzieje Latowicza, FPL, Latowicz
- Z. Gajowniczek, 1999. Dzieje Parafii Latowicz, FPL, Latowicz.
- Z. Gajowniczek, 1999. Kroniki Ochotniczej Straży Pożarnej w Latowiczu, FPL, Latowicz.
- Z. Gajowniczek, 1999. Sto lat kościoła parafialnego Św. Walentego i Św. Trójcy w Latowiczu, FPL, Latowicz,
- I. Gieysztorowa, 1967. Lustracja województwa Mazowieckiego 1565 roku, cześć l. Warszawa.
- A. Wawrzyńczyk, 1989. Lustracje województwa Mazowieckiego XVII wieku, T. 2 (1660-1661), Warszawa.
- Kronika OSP Laliny 1964-2000
Linki zewnętrzne
edytuj- Laliny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 66.
- Laliny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 209.