Lejkówka jadowita
Lejkówka jadowita (Clitocybe rivulosa (Pers.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lejkówka jadowita |
| Nazwa systematyczna | |
| Clitocybe rivulosa (Pers.) P. Kumm Führ. Pilzk. (Zwickau): 122 (1871) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clitocybe, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Persoon nadając mu nazwę Agaricus rivulosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Clitocybe[1]. Synonimy naukowe[2]:
- Agaricus rivulosus Pers. 1801
- Agaricus rivulosus var. neptuneus Berk. & Broome 1883
- Agaricus rivulosus Pers. 1801, var. rivulosus
- Clitocybe dealbata var. minor Cooke 1883
- Clitocybe dealbata var. rivulosa (Pers.) P. Kumm. 1871
- Clitocybe rivulosa var. gracilis Métrod 1939
- Clitocybe rivulosa var. neptunea (Berk. & Broome) Massee 1893
- Clitocybe rivulosa (Pers.) P. Kumm.2 1871 var. rivulosa
- Omphalia rivulosa (Pers.) Quél. 1886
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Synonimy polskie: lejkówka odbielona, lejkówka strumykowa[3].
Morfologia
edytujŚrednicy 2–5 cm. Początkowo wypukły z podwiniętymi brzegami, później płaski, często z wgłębieniem pośrodku, a na dnie wgłębienia niekiedy mały garbek. Za młodu czysto biały, pokostowato oszroniony, później z koncentrycznymi strefami cielistymi, pod warstwą oszronienia na ogół bladocielisty; gładki, nagi[4]. Bardzo charakterystyczne dla tego gatunku są mięsiste plamy na kapeluszu[5].
Najpierw białe, potem szarawobiaławe, gęste, ścieśnione, prosto przyrośnięte[4]. Dość głęboko zbiegają na trzon[5].
Wysokość 2–4 cm, grubość 4–6 mm, walcowaty, pełny, nieco włóknisty (podłużnie). Kolor biały do cielistego[5].
Biały, cienki, elastyczny, nie zmienia zabarwienia po przekrojeniu. Smak nieznaczny, zapach przypomina świeżo zmieloną mąkę lub świeżo piłowane drzewo[4].
Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, bezbarwne, o średnicy 4–5,5 × 2,5–3,5 µm[4].
Występowanie i siedlisko
edytujNajliczniej opisano występowanie tego gatunku w Europie, ale znany jest także w Ameryce Północnej i Afryce[6].
Owocniki pojawiają się od sierpnia do listopada, w miejscach trawiastych, na łąkach uprawnych, pastwiskach, polach, obrzeżach dróg lub na skraju lasów liściastych, także pod zaroślami w parkach. Występuje pojedynczo lub w małych grupach, dość pospolicie[4].
Znaczenie
edytujGrzyb silnie trujący (zatrucia muskarynowe). Zawiera dość dużo muskaryny, trucizny działającej na nerwy. Objawy występują po upływie 1/4-4 godzin od zjedzenia. Objawy: silne pocenie, łzawienie, zaburzenia widzenia, wymioty, kolki żołądkowo-jelitowe. Silne zatrucie może spowodować śmierć[4]. Zdarza się to jednak rzadko, głównie u ludzi z niewydolnością oddechową lub niedoczynnością serca. Pierwsze objawy zatrucia pojawiają się już po 15-30 minutach od spożycia grzybów i często mijają po 2 godzinach. Antidotum stanowi atropina[7].
Gatunki podobne
edytuj- lejkówka biaława (Clitocybe candicans), która jednak na kapeluszu nie ma charakterystycznych przebarwień, a podstawa jej trzonu pokryta jest białymi strzępkami grzybni[5].
- lejkówka liściowa (Clitocybe phyllophila). Jest większa, jej blaszki słabo zbiegają i nie ma przebarwień na kapeluszu[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Ewald Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Stefan Łukomski (tłum.), Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 152, ISBN 83-7404-513-2, OCLC 836313700.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-04-08].
- ↑ Warmia i Mazury. Lejkówka strumykowa. [dostęp 2015-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-17)].