Leonard Nelson
Leonard Nelson (ur. 11 lipca 1882 w Berlinie, zm. 29 października 1927 w Getyndze) – niemiecki filozof i przedstawiciel neokantyzmu oraz Nowej Szkoły Friesa[1].
Data i miejsce urodzenia |
11 lipca 1882 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
29 października 1927 |
Zawód, zajęcie |
Życiorys
edytujLeonard Nelson był synem adwokata Heinricha Nelsona (1854-1929) i malarki Elisabeth Nelson (z rodz. Lejeune-Dirichlet, 1860-1920), wnuczki matematyka Petera Gustava Lejeune Dirichleta (1805-1859) i krewnej filozofa Mosesa Mendelssohna (1729-1786)[2]. W 1907 roku Leonard Nelson poślubił Elizabeth Schemann (1884-1954) w Berlinie-Wilmersdorf. Po ślubie para przeprowadziła się do mieszkania w Getyndze przy Nikolausberger Weg, gdzie Nelson mieszkał aż do śmierci. W tym małżeństwie urodził się syn Gerhard Nelson (ur. 7 maja 1909, zm. 1944 w II wojnie światowej we Włoszech). 5 kwietnia 1912 roku rozwiódł się. Elisabeth Nelson poślubiła później w 1917 roku filozofa Paula Hensela[3]. Grób Nelsona znajduje się na cmentarzu żydowskim w Melsungen (Hesja) niedaleko Kassel.
Leonard Nelson uczęszczał do francuskiego gimnazjum w Berlinie, gdzie w marcu 1901 roku uzyskał maturę. Studia podjął na Uniwersytecie Ruprechta-Karola w Heidelbergu w zakresie filozofii, prawa, nauk przyrodniczych i nauk o literaturze. Uczęszczał na zajęcia matematyka Leo Koenigsbergera, filozofa Kuno Fischera i logika Paula Hensela. W roku 1901 przeniósł się na Uniwersytet Humboldtów w Berlinie, gdzie pozostał aż do semestru letniego 1903 roku, aby następnie przenieść się do Getyngi na Uniwersytet Georga Augusta. Tutaj uzyskał pod skrzydłami Juliusa Baumanna doktorat w 1904 roku na podstawie pracy pod tytułem Jakob Friedrich Fries und seine jüngsten Kritiker i napotkał trudności w swej akademickiej karierze przede wszystkim ze strony Edmunda Husserla. Mimo to w 1908 roku wraz Kurtem Grellingiem sformułował antynomię Grellinga-Nelsona, wersji antynomii Russell'a. W 1909 roku dzięki wsparciu matematyka Davida Hilberta uzyskał habilitację.
Leonard Nelson był myślicielem politycznym, który kładł nacisk na jedność filozofii i praktyki. Przejście od teoretycznej refleksji do życia etycznego było częścią jego filozoficznego programu. Nelson sformułował koncepcję etycznego socjalizmu zbliżoną do neokantowskiej szkoły marburskiej. Jednak w 1917 roku wraz z założonym przez niego Internationalen Jugend-Bund (IJB) popadł w konflikt z linią Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. W 1925 roku przewodnictwo partii podjęło uchwałę o niezgodności ich doktryn. Po wykluczeniu Nelson założył Internationaler Sozialistischer Kampfbund (ISK), który od 1933 roku działał w opozycji do narodowego socjalizmu.
W Kampfbund zaangażowana była również Grete Hermann, która pracowała jako prywatna asystentka Nelsona od swej obrony pracy doktorskiej w 1925 roku. Grete Hermann razem z Minną Specht wydała tom System der philosophischen Ethik und Pädagogik w ramach pism zebranych Nelsona.
Działalność
edytujIntelektualnym celem Nelsona była kontynuacja krytycznej filozofii Immanuela Kanta, której realizację Nelson odkrył w myśli Jakoba Friedricha Friesa. Już jako młody student Nelson wraz z przyjaciółmi założył w Berlinie i w Getyndze filozoficzną grupę dyskusyjną zwaną Nowej Szkoły Friesa (szkoły neofriesjańskiej), która programowo nawiązywała do Starej Szkoły Friesa. Do kręgów związanych Nową Szkołą Friesa zaliczyć można następujące osobistości nauki i filozofii:
- matematyk Gerhard Hessenberg i fizjolog Karl Kaiser, z którymi Nelson od 1904 roku wydawał Neue Folge der Abhandlungen der Friesischen Schule;
- laureat Nagrody Nobla Otto Meyerhof, który kontynuował dzieło po przedwczesnej śmierci Nelsona wraz z Franzem Oppenheimerem i Minną Specht aż do roku 1937;
- psychiatra i psychoterapeuta Arthur Kronfeld, przyjaciel i kolega Otto Meyerhofa;
- teolog Rudolf Otto;
- Paul Bernays, późniejszy współpracownik Davida Hilberta;
- matematyk i filozof nauki Kurt Grelling;
- matematyk Richard Courant;
- fizyk Max Born;
- socjolog i ekonomista Carl Brinkmann i
- ekonomista Alexander Rüstow.
W 1913 roku oddał przewodnictwo w Jakob-Friedrich-Fries-Gesellschaft i wyznaczył Arthura Kronfelda jak zastępcę prezesa i sekretarza. Towarzystwo przetrwało I Wojnę Światową osłabione. Jedynie w 1921 roku odwołało konferencję na temat Relativitätstheorie und Kritische Philosophie.
Po zakończeniu I Wojny Światowej Nelson na wzór akademii platońskiej otworzył Akademię Filozoficzno-Polityczną.
Założył także Gesellschaft der Freunde der Philosophisch-Politischen Akademie oraz Internationale Jugendbund.
Uczniami Nelsona i towarzyszami z Internationalen Sozialistischen Kampfbund byli[4]:
- ekonomista Hans Peter;
- polityk SPD Willi Eichler;
- premier Alfred Kubel;
- minister spraw wewnętrznych Otto Bennemann i
- dziennikarz Fritz Eberhard.
Jego dawni towarzysze po II wojnie światowej brali udział w odbudowie instytucji demokratycznych w Republice Federalnej Niemiec. Na przykład Fritz Eberhard był członkiem Rady Parlamentarnej.
Poglądy
edytujNawiązując do Friesa Leonard Nelson rozumie swoją filozofię jako teoretyczną i praktyczną, zorientowaną na matematyczną ścisłość, kontynuację krytycznej filozofii Immanuela Kanta. Nelson wymaga od myśli filozoficznej rygorystycznej naukowej wiarygodności i konsekwentnej realizacji przekonań we własnej praktyce i polityce.
W rozprawie Die Unmöglichkeit der Erkenntnistheorie Nelson (1911) reprezentuje pogląd, że naukowa epistemologia nie jest możliwa, ponieważ nie da się uzasadnić naukowo obiektywnej ważności poznania bez założenia tego rodzaju ważności[2].
W swoim słynnym wykładzie Die sokratische Methode z 1922 roku Nelson postuluje zmodyfikowaną metodę sokratejską w nauczaniu filozofii również jako sposób na ożywienie badań filozoficznych. Swoje stanowisko określa jako "neosokratyczne".
Nelson przypisuje etyce filozoficznej ważną rolę do odegrania w przemianie obyczajowości. W centrum jego rozważań znajdowało się pojęcie interesu. Zgodnie z jego zasadą godności osobistej każde stworzenie, które może odczuwać przyjemność i ból, przysługuje prawo do poszanowania jej interesów[5].
Nelson uważał się za etycznego, antyklerykalnego i niemarksistowskiego socjalistę. Z tej pozycji wpłynął w szczególności na socjaldemokratę Eichlera jednego z głównych autorów programu godesbergerskiego.
Nelson reprezentował publicznie wegetarianizm.
Dzieła
edytujDzieła zebrane
edytuj- Gesammelte Schriften in neun Bänden. Herausgegeben von Paul Bernays, Willi Eichler, Arnold Gysin, Gustav Heckmann, Grete Henry-Hermann, Fritz von Hippel, Stephan Körner, Werner Kroebel und Gerhard Weisser. Meiner, Hamburg 1970–1977.
- Band I: Die Schule der kritischen Philosophie und ihre Methode,
- Band II: Geschichte und Kritik der Erkenntnistheorie,
- Band III: Die kritische Methode in ihrer Bedeutung für die Wissenschaft,
- Band IV: Kritik der praktischen Vernunft;
- Band V: System der philosophischen Ethik und Pädagogik,
- Band VI: System der philosophischen Rechtslehre und Politik,
- Band VII: Fortschritte und Rückschritte der Philosophie von Hume und Kant bis Hegel und Fries,
- Band VIII: Sittlichkeit und Bildung,
- Band IX: Recht und Staat.
Inne
edytuj- Ethische Methodenlehre. Leipzig 1915.
- Die Rechtswissenschaft ohne Recht. Leipzig 1917.
- Die sokratische Methode. W: Abhandlungen der Fries’schen Schule. Neue Folge. Hrsg. v. Otto Meyerhof, Franz Oppenheimer, Minna Specht. 5. Band, H. 1. Öffentliches Leben, Göttingen 1929, s. 21–78.
- Demokratie und Führerschaft. Berlin 1932.
- Ausgewählte Schriften. Studienausgabe. Hrsg. und eingeleitet von Heinz-Joachim Heydorn. Frankfurt 1974.
- Vom Selbstvertrauen der Vernunft: Schriften zur krit. Philosophie und ihrer Ethik. Hrsg. von Grete Henry-Hermann (Philosophische Bibliothek. Band 288). Hamburg 1975.
Publikacje pośmiertne
edytuj- Kritische Naturphilosophie. Mitschriften aus dem Nachlass. Hrsg. von Herrmann Kay und Jörg Schroth (Beiträge zur Philosophie, Neue Folge 233). Heidelberg 2004.
Przekłady
edytuj- O sztuce filozofowania. Tłum. T. Kononowicz, P. Waszczenko. Kraków 1994.
Przypisy
edytuj- ↑ Andrzej J. Noras , Historia neokantyzmu, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012, s. 378, ISBN 978-83-226-2081-6, OCLC 827703767 [dostęp 2018-08-14] .
- ↑ a b Tomasz Kubalica , Unmöglichkeit der Erkenntnistheorie. Leonard Nelsons Kritik an der Erkenntnistheorie unter besonderer Berücksichtigung des Neukantianismus, 2017, s. 36, DOI: 10.3726/b10702, ISBN 978-3-631-71596-3 [dostęp 2018-08-14] (niem.).
- ↑ Holger Franke: Leonard Nelson. Verlag an der Lottbek, Ammersbek bei Hamburg 1991, s. 93.
- ↑ Detlef Horster: Das Sokratische Gespräch in Theorie und Praxis. Leske + Budrich, Opladen 1994, s. 30.
- ↑ Leonard Nelson: Vorlesungen über die Grundlagen der Ethik. Zweiter Band. System der philosophischen Ethik und Pädagogik. Göttingen-Hamburg: Verlag Öffentl. Leben, 1949. s. 10.
- ISNI: 0000000108983679
- VIAF: 49229515
- LCCN: n84801385
- GND: 118586947
- BnF: 11917531d
- SUDOC: 02742054X
- NLA: 35379750
- NKC: skuk0004292
- BNE: XX1381095
- NTA: 070835772
- BIBSYS: 90391449
- CiNii: DA03098147
- Open Library: OL144724A
- PLWABN: 9810533538505606
- NUKAT: n95002205
- J9U: 987007265802805171
- CANTIC: a11212858
- LNB: 000174018
- NSK: 000383539
- CONOR: 142912355
- LIH: LNB:CZec;=B1