Leonia Janecka
Leonia Janecka, z d. Nadelman (ur. 20 lipca 1909 w Warszawie, zm. 2 stycznia 2003 tamże) – polska graficzka, ilustratorka książkowa, malarka[1].
| Imię i nazwisko |
Leonia Romana Janecka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
20 lipca 1909 |
| Data i miejsce śmierci |
2 lutego 2003 |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodziła się w Warszawie jako Leonia Romana[2] Nadelman, w rodzinie pochodzenia żydowskiego. Miała młodszą o siedem lat siostrę Hanię i brata (imię nieznane)[3]. Była bratanicą rzeźbiarza Eliego Nadelmana[4].
W 1935 ukończyła studia w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie[1], gdzie uczyła się w pracowni Tadeusza Pruszkowskiego[5].
Po wybuchu wojny, w 1939, artystka wraz z rodzicami i siostrą przeniosła się do Lwowa. Po wkroczeniu Niemców do miasta rodzina wróciła do Warszawy. Początkowo Nadelmanowie mieszkali w getcie, następnie ukrywali się u zaprzyjaźnionych osób. W tym czasie na podstawie metryki zmarłej osoby wyrobiła kenkartę na nazwisko: „Leonia Janecka”, którym posługiwała się również po wojnie[3].
Po wyzwoleniu Warszawy, wróciła i zamieszkała na Saskiej Kępie[3]. W 1945 związała się z malarzem Arturem Nacht-Samborskim[6].
Zmarła w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu Bródnowskim (sektor 56I-6-11)[7].
Działalność artystyczna
edytujJej twórczość obejmowała malarstwo, rysunek, grafikę oraz grafikę użytkową, a w okresie powojennym przede wszystkim ilustrację książkową[1].
Karierę rozpoczęła przed II wojną światową, pod nazwiskiem Nadelmanówna. Należała do Loży Wolnomalarskiej, grupy artystycznej założonej w 1932 przez uczniów Tadeusza Pruszkowskiego[5][8]. Zajmowała się już także grafiką, np. w 1933 otrzymała III nagrodę w konkursie na plakat reklamowy kosmetyków Elida, organizowanym przez Instytut Propagandy Sztuki[9].
Po wojnie właściwie od razu powróciła do działalności artystycznej. We wrześniu 1945 wzięła udział w ekspozycji czasowej „Ruiny Warszawy, rysunki – akwarele – gwasze”, która towarzyszyła słynnej wystawie „Warszawa oskarża” pokazywanej w Muzeum Narodowym w Warszawie. Za wystawione prace artystka otrzymała nagrodę przyznawaną przez Biuro Odbudowy Stolicy[10].
19 stycznia 1955 na wniosek Ministra Kultury i Sztuki została odznaczona Medalem 10-lecia Polski Ludowej[2].
W latach 50. otrzymywała kolejne nagrody: wyróżnienie na I Ogólnopolskiej Wystawie Książki i Ilustracji (1951), I nagrodę na II Ogólnopolskiej Wystawie Ilustracji (1955), nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1956). Wśród późniejszych sukcesów warto wspomnieć honorowe wyróżnienie na I Biennale Sztuki dla Dziecka (1973)[1].
Jako ilustratorka współpracowała m.in. z wydawnictwami „Nasza Księgarnia”, „Czytelnik” oraz „Książka i Wiedza”[1]. Do jej najbardziej znanych realizacji należy oprawa ilustracyjna książki Chłopcy z Placu Broni Ferenca Molnára[11].
Wybrane ilustracje książkowe
edytuj- Edmondo De Amicis, Serce, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1956[11]
- Maria Dąbrowska, Czyste serca, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1957[11]
- Janusz Korczak, Sława, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1958[12]
- Ferenc Molnár, Chłopcy z Placu Broni, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1964[11]
- Anna Kamieńska, Świat ciągle się zmienia, „Czytelnik”, Warszawa 1974[11]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Anita Wincencjusz-Patyna, Stacja Ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980. Artystyczne kreacje i realizacje, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008, s. 494.
- ↑ a b M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ a b c Janecka Leonia (Nadelman), hasło w internetowej bazie danych getta warszawskiego, Centrum Badań nad Zagładą Żydów.
- ↑ Katarzyna Kulpińska, Studentki szkół artystycznych i artystki w Polsce okresu międzywojnie – wybrane aspekty profesji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” nr 66, 2018, s. 39.
- ↑ a b Jan Kleczyński, Sztuka młodych, „Kurier Warszawski” nr 99, 10 kwietnia 1932, s. 16.
- ↑ Artur Tanikowski, Dług wyobraźni wobec historii? O tożsamości Nachta-Samborskiego w zwierciadle późnych obrazów, „Aspiracje. Pismo Warszawskich Uczelni Artystycznych”, jesień 2009, s. 12.
- ↑ Cmentarze Bródzieńskie [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2023-12-19].
- ↑ Wiktor Podoski, Loża wolnomalarska, „ABC” nr 121 (4 maja 1934), s. 6.
- ↑ Konkurs na plakat Elida, „ABC” nr 247, 27 sierpnia 1933, s. 2.
- ↑ Aleksandra Przeździecka-Kujałowicz, „Warszawa oskarża” – pierwsza powojenna wystawa Muzeum Narodowego w Warszawie, „Spotkania z Zabytkami” nr 11/12, 2018, s. 28.
- ↑ a b c d e Anita Wincencjusz-Patyna, Stacja Ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980. Artystyczne kreacje i realizacje, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008, s. 84.
- ↑ Anita Wincencjusz-Patyna, Korczak ilustrowany, „Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego” nr 1, 2013, s. 54-55.
Bibliografia
edytuj- Anita Wincencjusz-Patyna, Stacja Ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980. Artystyczne kreacje i realizacje, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
- Barbara Gawryluk, Ilustratorki, ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów, Marginesy, Warszawa 2019.