Małpożer
Małpożer[6] (Pithecophaga jefferyi) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae), zamieszkujący Filipiny. Jeden z najrzadszych, najbardziej zagrożonych i najpotężniejszych ptaków na świecie. Jest objęty międzynarodową ochroną gatunków ginących. Obecnie jego populację na wolności ocenia się na zaledwie 250–750 osobników.
| Pithecophaga jefferyi[1] | |
| Ogilvie-Grant, 1896[2] | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
małpożer |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Zasięg występowania
edytujMałpożer występuje na większych wyspach północnych i wschodnich Filipin: Luzon, Samar, Leyte i Mindanao[7].
Taksonomia
edytujGatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1896 roku brytyjski ornitolog William Robert Ogilvie-Grant[2]. Holotyp pochodził z wyspy Samar[4].
Pokrewieństwo niepewne[7]. Ostatnio przeprowadzone badania molekularne sugerują, że takson ten może tworzyć grupę siostrzaną z Circaetus[8]. Gatunek monotypowy[7][9].
Etymologia
edytuj- Pithecophaga: gr. πιθηκοφαγος pithēkophagos „jedzący małpę”, od πιθηκοφαγεω pithēkophageō „jeść małpie mięso”, od πιθηκος pithēkos „małpa”; φαγος phagos „żarłok”, od φαγειν phagein „jeść”[10].
- jefferyi: Jeffrey Whitehead (zm. 1909), angielski makler giełdowy, ojciec podróżnika Johna Whiteheada[11].
Morfologia
edytujDługość ciała 90–100 cm, rozpiętość skrzydeł 184–202 cm; masa ciała 4700–8000 g[7]. Ma długi ogon, stosunkowo krótkie skrzydła i wysoki, spłaszczony po bokach dziób. Upierzenie jest ciemnobrązowe z wierzchu i brudnobiałe od spodu, ogon z czarnymi poprzecznymi prążkami. Na głowie ma „grzywę” z długich, jasnobrązowych piór, które nadają mu „lwi” wygląd.
Ekologia i zachowanie
edytujŻyje na obszarach leśnych od nizin po co najmniej 1800 m n.p.m.[5]
Małpożer poluje na małpy, gryzonie, węże, jaszczurki oraz ptaki, takie jak dzioborożce. Skład pokarmu różni się zależnie od zamieszkiwanej wyspy. Poluje z zasiadki na gałęzi lub z lotu ślizgowego ponad koronami drzew.
Małpożery są monogamiczne – dobierają się w pary na całe życie. Gniazdo budują na wyniosłym drzewie (z rodziny Dipterocarpaceae), ok. 30 m nad ziemią. Samica składa 1 białe jajo. Wysiadywanie trwa 58–60 dni[12]. Oboje rodzice opiekują się jajem, a następnie pisklęciem przez 20 miesięcy, mogą więc wyprowadzać lęg tylko raz na dwa lata.
Status
edytujMiędzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje małpożera za gatunek krytycznie zagrożony (CR – critically endangered) nieprzerwanie od 1994 roku. Liczebność populacji szacuje się na 250–750 osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Pithecophaga jefferyi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Ogilvie-Grant 1896 ↓, s. xvii.
- ↑ Pithecophaga, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-12-30] (ang.).
- ↑ a b Ogilvie-Grant 1896 ↓, s. xvi.
- ↑ a b c BirdLife International, Pithecophaga jefferyi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-08-05] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Circaetini Sundevall, 1836 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-04].
- ↑ a b c d W.S. Clark, C.J. Sharpe, P. Boesman & J.S. Marks: Philippine Eagle (Pithecophaga jefferyi). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
- ↑ H.R.L. Lerner & D.P. Mindell. Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 37 (2), s. 327–346, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.04.010. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-04]. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pithecophaga [dostęp 2018-08-05].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Jefferyi [dostęp 2018-08-05].
- ↑ Species account: Philippine Eagle Pithecophaga jefferyi. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-04]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Christopher M. Perrins (główny konsultant) we współpr. z Międzynarodową Radą Ochrony Ptaków (ICBP): Wielka encyklopedia ptaków. Warszawa: Muza SA, 2004. ISBN 83-7319-521-1.
- W.R. Ogilvie-Grant. On new species of birds from Samar. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 6, s. xvi–xvii, 1896. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).