Maria Potocka (1863–1927)
Maria z Gajewskich hr. Potocka (ur. 30 września 1863 w Kosmowie, zm. 30 czerwca 1927 w Napolu) – dziedziczka dóbr Piątkowo, działaczka społeczna, prezes Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu.
 Herb Ostoja | |
| prezes Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu wiceprezes Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dziećmi | |
| Data i miejsce urodzenia |
30 IX 1863 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 VI 1927 |
| Ojciec |
Józef Gajewski |
| Matka |
Łucja Działowska |
| Mąż | |
Życiorys
edytujMaria Potocka pochodziła z rodziny szlacheckiej Gajewskich herbu Ostoja, należącej do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców)[1][2][3][4]. Była córką Józefa i Łucji z Działowskich, właścicieli dóbr Piątkowo[5], Kosmów, Wałycz, Mgowo i innych. Urodziła się 30 IX 1863 roku w Kosmowie[6]. Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim[7]. W roku 1893 poślubiła Oswalda hr. Potockiego h. Pilawa, syna mjra wojsk austriackich Nikodema i Ludwiki księżnej Jabłonowskiej[8].
Maria z Gajewskich hr. Potocka angażowała się w pracę społeczną, głównie w obszarze polityczno-gospodarczym i oświatowym[8]. Opiekowała się szkołami wiejskimi i bibliotekami. Organizowała w pomorskich majątkach ziemskich wypoczynek dla dzieci polskich z Westfalii, Gdańska i Śląska. Wspierała polskie czytelnictwo w Prusach Zachodnich. W roku 1919 Potocka założyła i utrzymywała z własnych funduszy ochronkę i szkołę w Piątkowie[7]. Pełniła ważne funkcję w różnych organizacjach. Piastowała stanowisko sekretarza zarządu Polskiego Instytutu Narodowego w Wąbrzeźnie. W roku 1918 została skarbnikiem Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dziećmi, a później pełniła funkcję wiceprezesa tej organizacji[9]. Od 1924 roku była członkiem honorowym tego towarzystwa. Współpracowała z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu, dla którego przetłumaczyła na język francuski pracę ks. Pawła Czaplewskiego pt. „Zarys historii narodowości Prus Królewskich i Książęcych”[7]. W latach 1911–1921 pełniła funkcję prezesa Towarzystwa Ziemianek Polskich na Pomorzu. Publikowała w „Dzienniku Poznańskim”, poruszając tematykę kobiecą[10]. Współtworzyła Toruński Komitet Niesienia Pomocy Ofiarom Wojny w Królestwie Polskim. W roku 1918 uczestniczyła w obradach Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu. W okresie poprzedzającym podpisanie traktatu pokojowego w Wersalu przygotowała wraz z mężem materiały dotyczące polskości Pomorza[8]. Zginęła 30 VI 1927 r. w wypadku w Napolu[11]. Ze względu na to, że nie pozostawiła potomstwa jej majątek został przekazany bratanicy, Ludwice z Gajewskich Iwanowskiej[8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka – Monografie – Błociszewscy h. Ostoja.
- ↑ A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1902, t. V, s. 344–347.
- ↑ S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1907, t. IV, s. 76–78.
- ↑ K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839–1845, t. IV s. 61.
- ↑ M. Rejmanowski, K. Wiklendt, Piątkowo. Zespół pałacowo-parkowy, Toruń, 1997.
- ↑ Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Kosmów (pow. kaliski), księga urodzeń, małżeństw i zgonów, rok 1863, nr 35, k. 18.
- ↑ a b c P. Śpica, Obszary działalności patriotycznej i edukacyjnej Polek w Prusach Zachodnich w latach 1848–1920, [w:] „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, Warszawa 2019, nr 3–4, s. 28, 30, 34–36, 39.
- ↑ a b c d I. Grabowski, Działalność dobroczynna polskich organizacji kobiecych w Toruniu w latach 1914–1918, [w:] „Rocznik Toruński”, t. 43, Toruń 2016, s. 51.
- ↑ Ustawa Pomorskiego Towarzystwa Opieki nad Dziećmi, Toruń 1921, s. 2.
- ↑ T. Oracki, Potocka Maria, [w:] Z. Nowak (red.), „Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego”, Suplement II, Gdańsk 2002, s. 220.
- ↑ B. Osmólska-Piskorska, Oswald Potocki, [w:] „Polski Słownik Biograficzny”, t. 28, Wrocław 1984, s. 116–117
Bibliografia
edytuj- T. Oracki, Potocka Maria, [w:] Z. Nowak (red.), „Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego”, Suplement II, Gdańsk 2002.
- A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1902, t. V.
- B. Osmólska-Piskorska, Oswald Potocki, [w:] „Polski Słownik Biograficzny”, t. 28, Wrocław 1984.
- P. Śpica, Obszary działalności patriotycznej i edukacyjnej Polek w Prusach Zachodnich w latach 1848–1920, [w:] „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, Warszawa 2019, nr 3–4, s. 28, 30, 34–36, 39.
- I. Grabowski, Działalność dobroczynna polskich organizacji kobiecych w Toruniu w latach 1914–1918, [w:] „Rocznik Toruński”, t. 43, Toruń 2016, s. 51.