Marszałkowie ZSRR

Marszałkowie ZSRR – korpus osobowy w ZSRR.

Skład

• marszałkowie;
• marszałkowie rodzaju wojsk;
• główni marszałkowie rodzaju wojsk;
• marszałkowie Związku Radzieckiego.

Historia powstania

W ZSRR istniała dość złożona hierarchia wyższych stopni wojskowych, które nazywano stopniami marszałkowskimi.

W 1935 r. wprowadzano stopień marszałka Związku Radzieckiego (w marynarce wojennej odpowiadał mu wpierw stopień admirała floty a potem admirała floty Związku Radzieckiego), który odpowiadał stopniom marszałka w innych armiach.

W 1943 r. utworzono w niektórych rodzajach wojsk stopnie marszałka rodzaju wojsk i głównego marszałka rodzaju wojsk:

• w lotnictwie wpierw (4 lutego) utworzono stopień marszałka lotnictwa, a potem (27 października) utworzono wyższy stopień głównego marszałka lotnictwa;
• w wojskach pancernych wpierw (4 lutego) utworzono stopień marszałka wojsk pancernych, a potem (27 października) utworzono wyższy stopień głównego marszałka wojsk pancernych;
• w artylerii wpierw (4 lutego) utworzono stopień marszałka artylerii, a potem (27 października) utworzono wyższy stopień głównego marszałka artylerii;
• w wojskach inżynieryjnych równocześnie (27 października) utworzono stopień marszałka wojsk inżynieryjnych i wyższy stopień głównego marszałka wojsk inżynieryjnych;
• w wojskach łączności równocześnie (27 października) utworzono stopień marszałka wojsk łączności i wyższy stopień głównego marszałka wojsk łączności.

Położenie stopni marszałka rodzaju wojsk i głównego marszałka rodzaju wojsk w hierarchii jest złożone. Posiadaczy tych stopni (wpierw głównych marszałków, a potem marszałków rodzaju wojsk) wymieniano na listach po marszałkach ZSRR a przed generałami armii. Jednakże zasady awansu były skomplikowane. Posiadacz stopnia generała pułkownika mógł zostać awansowany albo na stopień generała armii (z wyjątkiem lotnictwa, gdzie był możliwy wyłącznie awans na stopień marszałka lotnictwa) albo na stopień marszałka rodzaju wojsk. Posiadacz stopnia generała armii mógł później otrzymać stopień marszałka ZSRR, a posiadacz stopnia marszałka rodzaju wojsk stopień głównego marszałka wojsk. Posiadacz stopnia głównego marszałka rodzaju wojsk natomiast nie mógł zostać awansowany na stopień marszałka ZSRR.

Nie było jednoznacznie określone, kiedy oficer noszący stopień generała pułkownika otrzyma stopień generała armii, a kiedy marszałka rodzaju wojsk — każdy awans rozpatrywano indywidualnie. Zazwyczaj głównym czynnikiem decydującym był dotychczasowy przebieg służby — jeśli dany oficer dowodził związkami (i pracował w instytucjach) macierzystego rodzaju wojsk, zostawał marszałkiem, natomiast jeśli dowodził związkami ogólnowojskowymi, stopień generała armii.

W przypadku lotnictwa nie nadawano nigdy stopnia generała armii, tylko stopień marszałka rodzaju wojsk.

W 1984 r. stopnie marszałków (i głównych marszałków) rodzaju wojsk poza lotnictwem i artylerią zostały zastąpione przez stopień generała armii; od tej daty także nie nadano już nikomu stopnia głównego marszałka rodzaju wojsk. Już po upadku ZSRR w 1993 r. stopnie te zostały także zastąpione stopniem generała armii.

Ostatnim marszałkiem Związku Radzieckiego był Dmitrij Jazow, przeciwnik pieriestrojki i organizator puczu przeciwko Gorbaczowowi. Natomiast marszałek Siergiej Achromiejew popełnił samobójstwo w dniu rozpadu ZSRR. Co ciekawe obaj z nich, walczyli w II wojnie światowej, natomiast ostatni marszałek jest jedynym nie odznaczonym medalem Bohatera Związku Radzieckiego.

Po rozpadzie jedynym marszałkiem Federacji Rosyjskiej został dotychczas Igor Siergiejew (1997-2001), zdymisjonowany po tym jak przyjął odpowiedzialność za zatonięcie okrętu podwodnego "Kursk".

W praktyce wszyscy marszałkowie ZSRR byli z jednej z grup:

• uczestnicy wojny roku 1917 i powstania ZSRR w wyniku wojny domowej.
• mianowani podczas II wojny światowej, na miejsce tych z pierwszej grupy (zabitych w trakcie czystek lat 30. lub uznanych za nieprzydatnych podczas pierwszych lat II wojny światowej).
• walczyli podczas II wojny światowej, ale z racji wieku i stopnia kariery zrobione dopiero podczas zimnej wojny.