Maurycy Hauke
Jan Maurycy Hauke herbu Bosak (ur. 26 października 1775 w Seifersdorf, Saksonia, zm. 29 listopada 1830 w Warszawie) – hrabia, generał artylerii Wojska Polskiego Królestwa Polskiego, minister prezydujący w Komisji Rządowej Wojny Królestwa Polskiego w latach 1816–1829[1], senator-wojewoda Królestwa Polskiego[2], członek Komisji Najwyższej Egzaminacyjnej przy Radzie Stanu Królestwa Kongresowego w 1830 roku[3].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Kierownik Komisji Rządowej Wojny | |
| Okres |
od 15 maja 1816 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
       
| |
| Jan Maurycy | |
|
| |
 Hauke-Bosak | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
26 października 1775 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Salomea Schweppenhäuser |
| Żona |
Zofia Hauke z Lafontaine’ów |
| Dzieci |
Maurycy Napoleon Hauke, |
Życiorys
edytujSyn Fryderyka Karola Haukego i Salomei Schweppenhäuser. Ojciec Julii Hauke – morganatycznej żony księcia Aleksandra Heskiego, tym samym dziadek m.in.: Aleksandra Battenberga, księcia Bułgarii oraz Henryka Battenberga, pradziadek lorda Louisa Mountbattena, ostatniego wicekróla Indii i Wiktorii Eugenii Battenberg, królowej Hiszpanii, praprapradziadek króla Zjednoczonego Królestwa Karola III i prapraprapradziadek króla Hiszpanii Filipa VI.
W armii polskiej od 1790 w stopniu podporucznika – kształcił się w szkole artylerii w Warszawie. 15 marca 1791 awansował na porucznika, a 3 sierpnia 1794 r. – na kapitana. Uczestnik wojny z Rosją w 1792 r. oraz insurekcji kościuszkowskiej, w której uczestniczył między innymi w obronie Warszawy. Po upadku insurekcji pozostawał poza wojskiem i pomagał ojcu jako nauczyciel geometrii w jego prywatnej szkole.
W 1798 r. Hauke wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech i służył w artylerii. Walczył m.in. w obronie Mantui, gdzie dostał się do niewoli austriackiej. Potem służył w armii Księstwa Warszawskiego, m.in. krótko jako szef sztabu armii. Następnie pełnił funkcje: zastępcy dowódcy 3 legii (dywizji), dowódcy brygady w dywizji gen. Józefa Zajączka w kampanii 1809 r., komendanta Twierdzy Zamość w kampanii 1813 r., gdzie wsławił się długotrwałą i bohaterską obroną i uzyskał honorowe warunki kapitulacji. Awansował na stopień pułkownika 20 grudnia 1806 r. Generał brygady od 27 grudnia 1807 r., generał dywizji od 3 lutego 1813 – na stanowisku komendanta twierdzy Zamość.
Od 22 stycznia 1815 pełnił służbę w Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego zajmując stanowiska: kwatermistrza generalnego wojska, dowódcy korpusu artylerii i inżynierii, radcy stanu, dyrektora generalnego w Komisji Rządowej Wojny i zastępcy ministra wojny. Od 1816, po dymisji generała Józefa Wielhorskiego, kierował Ministerstwem Wojny[4].
3 września 1826 awansował na generała artylerii oraz, wraz z braćmi Ludwikiem Augustem (1779–1861) i Józefem (1790–1837), otrzymał indygenat z herbem Bosak (w niebiesko-złotym polu złoty kroczący na prawo lew flamandzki z czarnym bosakiem w łapie). Od 1829 hrabia i senator Królestwa Polskiego. Awanse te były nagrodą za wierność i gorliwość w wykonywaniu rozkazów wlk. ks. Konstantego. W późniejszych latach również bracia uzyskali tytuły hrabiowskie. Był członkiem Sądu Wojennego Najwyższego, w zastępstwie Sądu Sejmowego, powołanego do sądzenia oskarżonych o przynależność do Wolnomularstwa Narodowego[5].
Zdecydowany przeciwnik powstania listopadowego. Zginął 29 listopada 1830 z rąk powstańców (padł pod prawym lwem przed Pałacem Namiestnikowskim w Warszawie) na oczach[potrzebny przypis] swojej żony (umarła rok później, w 1831) i młodszych dzieci, które zostały wzięte pod prawną opiekę i wychowanie cara Mikołaja I. Hauke, jadąc na koniu obok powozu żony z mieszkania służbowego w Pałacu Saskim, napotkał koło Pałacu Namiestnikowskiego grupę podchorążych, idących ze strony ulicy Nowy Świat. Ujrzawszy go, powstańcy zawołali, „Generale, poprowadź nas!”, ale Hauke zaczął wygłaszać mowę, w której nazwał ich przedsięwzięcie głupotą i wezwał ich do powrotu do koszar. Rozległy się wystrzały i Hauke padł martwy. Ze zwłok zdarto carskie ordery i odznaczenia, pozostawiono tylko polskie i francuskie. Przy oględzinach zwłok naliczono 19 ran od kul.
Żoną generała była Zofia z Lafontaine’ów, córka głównego medyka armii Księstwa Warszawskiego, doktora Leopolda Lafontaine. Z synów Maurycego i Zofii trzej starsi wzięli udział w powstaniu listopadowym, spośród nich Maurycy Leopold Józef, ur. 1814, poległ 18 maja 1831 w bitwie pod Ostrołęką. Córki Maurycego Zofia, Emilia i Julia zostały damami dworu żony następnego cara Aleksandra II, Marii Aleksandrowny, księżniczki z Hesji-Darmstadt.
Gen. Hauke pochowany został wraz z żoną i braćmi (bratowe były protestantkami) w kościele Kapucynów w Warszawie, potem, w 1841, wraz z sześcioma innymi Polakami „wiernymi monarsze” na rozkaz cara Mikołaja I upamiętniony został na rozebranym w 1917 r. obelisku wzniesionym na Placu Saskim.
Działalność wolnomularska
edytujDo wolnomularstwa został przyjęty w loży wojskowej francuskiej, 24 sierpnia 1807 roku przystąpił (afiliował) do loży Świątynia Mądrości w Warszawie. 24 marca 1812 roku członek założyciel i przewodniczący loży Jedność (Wielki Wschód Narodowy) w Zamościu[6].
Potomstwo
edytujGenerałostwo Maurycy i Zofia Haukowie mieli jedenaścioro dzieci o imionach[7]:
- Maurycy Napoleon (1808–1852), porucznik artylerii wojsk polskich, powstaniec listopadowy, wyemigrował w 1851 do Ameryki, dalsze losy nieznane;
- Emilia i Leopold, bliźnięta (1811–1812);
- Władysław Leopold Maurycy (1812–1841), porucznik wojsk polskich, powstaniec listopadowy, kawaler Virtuti Militari, po upadku powstania urzędnik w Suwałkach;
- Maurycy Leopold Józef (1814–1831);
- Zofia Salomea Teresa (1816–1863), dama dworu cesarzowej Marii Aleksandrownej, pisarka, wyszła za kuzyna, generała carskiego Aleksandra Haukego;
- Wincenty Walery Maurycy (1817–1863), oficer carskich kirasjerów, bliższe losy nieznane;
- Konstanty Karol Juliusz Maurycy (1819–1840), oficer carskich huzarów, utonął w czasie manewrów pod Krasnymstawem;
- Emilia Joanna Wiktoria (1821–1890), wyszła za barona Karola Augusta Stackelberga (1816–1887), miała dziewięcioro dzieci;
- Julia Teresa Salomea (1825–1895), protoplastka Battenbergów-Mountbattenów, prababka Filipa, księcia Edynburga, męża królowej brytyjskiej Elżbiety II;
- Aleksander (1828–1829).
Odznaczenia
edytuj- Order Legii Honorowej V klasy nr 45010 (1807)[8][9];
- Order Virtuti Militari III klasy (1808)[9][10];
- Order Obojga Sycylii III klasy[11];
- Order Świętego Stanisława I klasy (1815)[2];
- Order Świętej Anny I klasy (1815);
- Order Świętej Anny I klasy z brylantami (1818)[12];
- Order Świętego Włodzimierza II klasy (1819)[12];
- Order Świętego Aleksandra Newskiego (1820)[12];
- Order Orła Białego (1829)[8][9];
- Znak Honorowy za 30 lat służby (1830)[8][13].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 572.
- ↑ a b Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława (1. XII. 1815-29. XI. 1830), w: Miesięcznik Heraldyczny, nr. 5, r. IX, Warszawa, sierpień 1930, s. 98.
- ↑ Obraz polityczny i statystyczny Królestwa Polskiego iaki był w roku 1830 przed dniem 29 listopada, Warszawa 1830, s. 23.
- ↑ Marian Kukiel, Zarys historii wojskowości w Polsce, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa, s. 146.
- ↑ Ludwik Hass, Sekta farmazonii warszawskiej, Warszawa 1980, s. 495.
- ↑ Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w lożach Zachodu: dwie pierwsze dekady XIX wieku, w: Ars Regia 7/8, 13/14, 1998-1999, s. 160.
- ↑ Stanisław Łoza: Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach. T. 2. Warszawa: 1934, s. 35–36.
- ↑ a b c Marek Minakowski: Maurycy hr. Hauke h. Bosak. sejm-wielki.pl. [dostęp 2018-11-24].
- ↑ a b c Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego. Zamek Królewski w Warszawie, 2013. s. 290.
- ↑ Tadeusz Jeziorowski: The Napoleonic Orders. Ordery Napoleońskie. Warszawa: Karabela, 2018, s. 121, 147.
- ↑ Stanisław Łoza. Order Obojga Sycylii zwany Neapolitańskim. „Żołnierz Polski”. Nr 18 (350). Rok V. 1923. s. 15–17.
- ↑ a b c Rocznik woyskowy królestwa polskiego na rok 1827. Warszawa: Drukarnia Wojskowa, 1827. s. 6.
- ↑ Przepisy o znaku honorowym niemniej Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędnikow wojskowych, tak w służbie będących, jako też dymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, [b.n.s.]
Bibliografia
edytuj- Stanisław Łoza, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, t. II, Warszawa 1934
- Polski Słownik Biograficzny, t. IX, Wrocław itd. 1960-61
- Pуccкий биoгpафичecкий cлoвapь, t. IV, Sankt Petersburg 1896- 1918
- Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-ausgsburski w Warszawie, Warszawa 1989