Wikipedia

Melbourne

stolica Wiktorii w Australii
Ten artykuł dotyczy miasta australijskiego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Melbourne (wym. [ˈmelbən] lub [ˈmɛlbərn]) – miasto w południowo-wschodniej Australii położone nad zatoką Port Phillip, stolica stanu Wiktoria[3]. Jest drugim co do wielkości miastem Australii i Oceanii (po Sydney)[4], z liczbą ludności wynoszącą 5,2 mln mieszkańców. W latach 1901–1927 stolica Australii[5].

Melbourne
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga Melbourne
Dewiza: (łac.) Vires Acquirit Eundo
(ang.) We Gather Strength as We Go
(pl.) Cnotą Osiągniemy Sławę[a]
Państwo

 Australia

Stan

Wiktoria

Zarządzający

Sally Capp

Powierzchnia

9993[1] km²

Populacja (06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


5 207 145[2]
521 os./km²

Nr kierunkowy

0370

Kod pocztowy

3000

Położenie na mapie Australii
Mapa konturowa Australii, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Melbourne”
Położenie na mapie Wiktorii
Mapa konturowa Wiktorii, na dole znajduje się punkt z opisem „Melbourne”
Ziemia37°48′S 144°57′E/-37,800000 144,950000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Uznane przez czasopismo „The Economist” za „Najlepsze miasto do życia na świecie” w latach 2011–2017[6]. W Melbourne – obok Sydney – znajduje się największe skupisko polonijne Australii[7]. Siedziba konsula honorowego Polski[8].

Toponimia

edytuj

Nazwa miasta pochodzi od posiadłości rodowej jednego z brytyjskich premierów – Williama Lamba, wicehrabiego Melbourne. Majątek ten znajdował się w pobliżu wsi Melbourne w hrabstwie Derbyshire w Anglii.

Geografia

edytuj

Melbourne położone jest w południowo-wschodniej części kontynentu australijskiego i jest najbardziej na południe wysuniętą stolicą kontynentu. Miasto położone jest nad zatoką Port Phillip u ujścia rzeki Yarra, której aborygeńska nazwa oznacza płynącą wodę. We wschodniej części miasta położone są Góry Dandenong.

Klimat

edytuj

Klimat Melbourne charakteryzuje się, jako przejściowy morski z dobrze zauważalnymi wahaniami wilgotności – względnie dużymi opadami zimą (czerwiec-sierpień) i suchym latem (grudzień-luty). Powodem tego jest położenie Melbourne znajdującego się na pograniczu dwóch stref: gorącej śródlądowej i zimnej południowo-oceanicznej.

Dzienne różnice temperatur są najbardziej zauważalne wiosną i latem. Spowodowane jest to tworzeniem się wtedy chłodnych frontów atmosferycznych nadchodzących od strony morza. Są one przyczyną szeregu zjawisk takich jak: burze i wichury, duże zmiany temperatur oraz intensywne deszcze. Występują one przelotnie. Są często uciążliwe i znacznie obniżają temperaturę, ale też szybko mijają i bardzo szybko „rozpogadza się”, rośnie nasłonecznienie i z tym temperatura, które szybko ustępują na rzecz wcześniejszych opadów. Takie wahania pogodowe zdarzają się wielokrotnie w ciągu dnia.

Melbourne zimą jest najchłodniejszą spośród wszystkich stolic stanów kontynentalnej Australii. Najniższą zanotowaną temperaturą była: –2,8 °C, z 4 lipca 1901 r. Jakkolwiek zima w Melbourne jest bogata w opady, to śnieg występuje tu niezwykle rzadko. Ostatni opad śniegu z deszczem wystąpił w centrum miasta 25 sierpnia 1986 r., zaś sam śnieg spadł po raz ostatni we wschodnich dzielnicach i Mount Dandenong 10 sierpnia 2005 r. Zjawisko to się powtarzało 15 października 2006 r., 25 grudnia 2006 r. i 10 sierpnia 2008 r.

Wiosną Melbourne zwykle należy do długiej pory wpółsuchej, ze skąpymi opadami deszczu i bezchmurnym niebem. Środek lata przypada na styczeń i luty, gdzie dzienny wzrost temperatury w porównaniu z Sydney jest podobny. Letnie dni w Melbourne są znacznie wydłużone i wyjątkowo gorące. Najwyższa zanotowana temperatura wyniosła 46,4 °C (7 lutego 2009).

Średnia temperatura i opady dla Melbourne (centrum)
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 27,0 26,9 24,6 21,1 17,6 15,1 14,5 15,9 18,1 20,5 22,9 24,8 20,8
Średnie dobowe temperatury [°C] 21,6 21,7 19,6 16,5 13,7 11,7 11,0 11,9 13,8 15,7 17,9 19,6 16,2
Średnie temperatury w nocy [°C] 16,1 16,4 14,6 11,8 9,8 8,2 7,5 7,9 9,4 10,9 12,8 14,3 11,6
Opady [mm] 44,2 50,2 39,0 53,2 43,9 49,5 39,8 47,0 54,5 55,8 63,3 60,9 601
Średnia liczba dni z opadami 8,9 7,8 9,5 11,0 12,0 13,7 14,3 14,4 14,4 13,5 11,5 9,9 141
Średnie usłonecznienie [h] 279 235 211 168 121 108 115 146 171 195 210 233 2191
Źródło: Bureau of Meteorology[9] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 31 m n.p.m., 1991-2014)
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[11]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
18,6 18,8 18,4 18,0 17,0 15,8 15,0 14,7 14,6 15,0 16,5 17,4 16,6

Historia

edytuj
 
Najstarsza australijska stacja kolejowa Flinders Street przy skrzyżowaniu ulic Swanston (horyzontalnie) i Flinders. (1927)

Melbourne zostało założone 30 sierpnia 1835[12] przez grupę wolnych osadników pod przywództwem Jana Batmana, w przeciwieństwie do innych stolic Australii, które były z początku koloniami karnymi (wyjątkiem są również Adelaide i Perth). Odkrycie złota w środkowej Wiktorii w latach 50. XIX wieku zapoczątkowało gorączkę złota i Melbourne szybko rosło jako największe miasto portowe w regionie. W latach 80. XIX wieku Melbourne było drugim pod względem wielkości miastem Imperium Brytyjskiego i było znane jako Marvellous Melbourne (Wspaniałe Melbourne). Dzisiaj Melbourne posiada największą liczbę budowli epoki wiktoriańskiej na świecie po Londynie.

Melbourne zostało pierwszą stolicą Federacji Australii 1 stycznia 1901. Pierwszy federalny parlament został otwarty 9 maja 1901. Melbourne pozostało siedzibą rządu i stolicą do 9 maja 1927, kiedy otwarto parlament w nowo wybudowanej stolicy Canberra.

Melbourne było gospodarzem letnich igrzysk olimpijskich w 1956 roku. Były to pierwsze w historii igrzyska przeprowadzone na południowej półkuli (późniejsze to: Sydney 2000, Rio de Janeiro 2016 i planowane Brisbane 2032).

Najważniejsze daty

edytuj
 
Federal Coffee Palace
 
Zabudowania przy ulicy Collins
  • 1803 – kolonia karna założona przez kapitana Davida Collinsa w pobliżu Sorrento na Półwyspie Mornington. Opuszczona po 5 miesiącach
  • 1835 – założenie miasta na brzegu rzeki Yarra przez Johna Batmana i Johna Pascoe Fawknera
  • 1837 – wytyczenie planu centrum miasta przez Roberta Hoddle (tzw. Hoddle Grid)
  • 1847 – nadanie praw miejskich
  • 1851 – utworzenie kolonii Wiktoria i początek gorączki złota
  • 1854 – pierwsza linia kolei parowej w Australii, łącząca Melbourne z Sandridge (Port Melbourne)
  • 1861 – pierwsza gonitwa o Puchar Melbourne
  • 1865 – Melbourne staje się największym miastem Australii, wyprzedzając Sydney
  • 1901 – utworzenie Federacji Australii. Melbourne zostaje pierwszą stolicą kraju
  • 1905 – pierwszy raz rozegrano Australian Open
  • 1927 – przeniesienie stolicy do Canberry
  • 1956 – olimpiada w Melbourne

Demografia

edytuj
Ludność Melbourne
(1836–2009)
Rok Liczba
1836 177
1851 20 000
1854 300 800
1860 500 000
1895 900 000
1956 ~1 500 000
1981 2 806 000
1991 3 156 700
2001 3 366 542
2004 3 559 700
2007 3 720 000
Imigranci
(spoza Australii)
Lp. Kraj pochodzenia Liczba
1. Wielka Brytania 156 457
2. Włochy 73 801
3. Wietnam 57 926
4. Chiny (ChRL) 54 726
5. Nowa Zelandia 52 453
6. Grecja 52 279
7. Indie 50 686
8. Sri Lanka 30 594
9. Malezja 29 174
10. Filipiny 24 568
11. Niemcy 21 182
12. Malta 18 951
13. RPA 17 317
14. Macedonia 17 287
15. Hongkong 16 917
16. Polska 16 439
17. Chorwacja 15 367
18. Liban 14 645
19. Holandia 14 581
20. Turcja 14 124

Liczba ludności Melbourne rosła gwałtownie w czasie gorączki złota. W ciągu kilku lat z różnych krajów świata przybyło prawie 125 tys. ludzi. W kolejnych dekadach (1870, 1880) Melbourne było największym miastem Australii. W latach 90. XIX wieku Melbourne zostało dotknięte głębokim kryzysem gospodarczym i utraciło znaczną część populacji. Potrzeba zwiększenia zaludnienia i przyciągnięcia nowych rąk do pracy ściągnęła do Melbourne wielu imigrantów po 1945 z takich krajów jak Wielka Brytania, Jugosławia, Holandia, Niemcy, Polska, Grecja, Włochy. Dzisiaj Melbourne jest jednym z największych skupisk ludności greckiej poza Grecją. Lata 70. i 80. XX wieku to duży napływ ludności z Azji, szczególnie uchodźców z Kambodży i Wietnamu, jak również imigrantów z Indii, Filipin i Malezji.  

Władze miejskie

edytuj

Nie istnieje jednostka samorządowa zarządzająca całym obszarem aglomeracji Melbourne, która podzielona jest na 31 miast oraz hrabstw, a miasto Melbourne obejmuje tylko centralną część aglomeracji i przylegające dzielnice. Każde z miast posiada wybieraną radę miasta odpowiedzialną za szereg funkcji powierzonych jej przez rząd stanowy Wiktorii, m.in. planowanie, zbiórkę śmieci, plaże, parki i ogrody, przedszkola, lokalne wydarzenia kulturalne i festiwale, usługi dla osób w podeszłym wieku itp. Większość inicjatyw rządowych dla całego miasta jest kontrolowanych przez rząd stanowy. Obejmuje to transport publiczny, główne drogi, kontrolę ruchu, policję, szkoły oraz główne projekty związane z infrastrukturą.

Osobny artykuł: Podział terytorialny Melbourne.

Gospodarka

edytuj

Melbourne jest wielkim centrum handlowym i przemysłowym. Wiele z największych australijskich przedsiębiorstw ma tutaj główne siedziby.

Melbourne posiada największy w Australii port morski i dużą część przemysłu samochodowego (w tym fabrykę silników Holden oraz fabryki samochodów marek Ford i Toyota) oraz wiele innych gałęzi przemysłu.

Oświata i nauka

edytuj

W Melbourne zlokalizowanych jest również kilka uniwersytetów (w tym University of Melbourne, Deakin University, La Trobe University, Monash University, RMIT University, Swinburne University of Technology oraz Victoria University of Technology).

Sport

edytuj

W Melbourne ma siedzibę 9 z 16 drużyn ogólnokrajowej ligi futbolu australijskiego – Australian Football League (AFL), których mecze przyciągają co tydzień około 40 tys. widzów na pojedynczy mecz. To właśnie Melbourne jest miejscem narodzin futbolu australijskiego, obecnie najpopularniejszego sportu w całej Australii. Wielki finał (jedno z największych sportowych wydarzeń w Australii) rozgrywany jest w ostatnią sobotę września na stadionie MCG, który może pomieścić do 100 tys. widzów. Corocznie 25 kwietnia z okazji święta narodowego ANZAC Day na stadionie MCG odbywa się mecz ligowy między Collingwood FC a Essendon FC. Mecz ten noszący nazwę ANZAC Day Clash jest najpopularniejszym po Wielkim Finale wydarzeniem w sezonowym kalendarzu AFL.

 
Mecz ligi AFL na stadionie Dockland
Kluby AFL z Melbourne
Inne ważne wydarzenia sportowe w Melbourne
  • Australian Open – jeden z czterech turniejów tenisowego Wielkiego Szlema
  • Melbourne Cup – jeden z najbardziej prestiżowych wyścigów konnych na świecie – jest to publiczne święto wolne od pracy w stanie Wiktoria (zawsze w pierwszy wtorek listopada)
  • Grand Prix Australii – eliminacja mistrzostw świata Formuły 1
  • Boxing Day Test match – 26 grudnia każdego roku na MCG rozpoczyna się 5-dniowy krykietowy mecz międzypaństwowy z udziałem reprezentacji Australii.
Najważniejsze zespoły piłkarskie z Melbourne

Popularne miejsca

edytuj
 
Wieżowce w Melbourne
  • stadion MCG (Melbourne Cricket Ground). Od kwietnia do września są tu rozgrywane jeden lub dwa mecze futbolu australijskiego w tygodniu. Latem rozgrywane są tu mecze krykieta. Stadion MCG po przebudowie w ramach przygotowań do Igrzysk Wspólnoty Brytyjskiej (ang. Commonwealth Games) Melbourne 2006 może pomieścić 105 tysięcy kibiców.
  • platforma widokowa, umieszczona na wysokości 237 metrów na 55. piętrze wieżowca Rialto, oferująca spektakularny widok na miasto i okolice. Rialto jest najwyższy w Melbourne (251 metrów) po ostatnio wybudowanej Eureka Tower (297 metrów).
  • Melbourne Park, miejsce rozgrywania corocznego turnieju tenisowego Wielkiego Szlema: Australian Open (w styczniu).
  • Melbourne Museum, muzeum historii naturalnej i placówka edukacyjna.
  • Budynek Wystawy Królewskiej i Ogrody Carlton (wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO jako pierwszy na tej liście obiekt w Australii będący dziełem rąk ludzkich, 2004).
  • Góry Dandenong – pasmo górskie leżące w granicach Melbourne (najwyższy szczyt 660 m n.p.m.), rejon lasów deszczowych porośniętych ogromnymi eukaliptusami oraz paprociami drzewiastymi. W górach zlokalizowana jest również wąskotorowa kolejka parowa Puffing Billy
  • Półwysep Mornington – półwysep okalający zatokę Port Phillip od wschodu, rejon mieszczący wiele znakomitych winnic, kilka parków narodowych, znakomite plaże (zarówno nad oceanem, jak i nad zatoką) oraz dzielnice Melbourne uznawane za najbogatsze dzielnice w całej Australii (Portsea, Sorrento).
  • kościół św. Franciszka – najstarsza świątynia katolicka na terenie miasta oraz w całym stanie Wiktoria.

Okolice Melbourne

edytuj

Osoby związane z miastem

edytuj

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Oficjalna dewiza zawarta także w herbie miasta ma brzmienie łacińskie, dla jej spopularyzowania dopuszcza się także stosowanie angielskiego przekładu.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ General Community Profile 2016 – Australian Bureau of Statistics.
  2. ↑ Australian Bureau of Statistics: Regional population. Australian Bureau of Statistics.
  3. ↑ Brian F. Towler: The Future of Energy. Academic Press, 2014, s. 114. ISBN 978-0-12-801065-5. [dostęp 2015-08-30].
  4. ↑ Graeme Johanson, Russell Smyth, Rebecca French: Living Outside the Walls: The Chinese in Prato. Cambridge Scholars Publishing, 2009, s. 220. ISBN 978-1-4438-0369-4. [dostęp 2015-08-30].
  5. ↑ Robert Maitland: Tourism in National Capitals and Global Change. Routledge, 2014, s. 57. ISBN 978-1-317-85006-9. [dostęp 2015-08-30].
  6. ↑ Melbourne not just world’s most liveable city, it’s also the happiest: survey [online], The Age, 31 stycznia 2018 [dostęp 2018-06-24] (ang.).
  7. ↑ Zofia Wojciechowska: Z Australii do Polski może być bardzo blisko… · Magazyn Polonia. magazynpolonia.com, 6 września 2012. [dostęp 2015-08-30].
  8. ↑ Konsulowie Honorowi. sydney.msz.gov.pl. [dostęp 2015-08-30].
  9. ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Melbourne Regional Office (1991-2020).
  10. ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Laverton RAAF (1991-2020).
  11. ↑ Melbourne average sea temperature – seatemperature.org.
  12. ↑ Melbourne Day – About our day. melbourneday.com.au. [dostęp 2015-08-30]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Melbourne&oldid=75087449”
  NODES
Done 1
games 1
see 1