Modrzyk (roślina)
Modrzyk[4][5], cycerbita[6] (Cicerbita Wallr.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Obejmuje 38[7]–39[3] gatunków, przy czym zakres ujęcia rodzaju jest różny, m.in. bywa tu włączany rodzaj Mycelis z sałatnikiem leśnym (w takim ujęciu jako C. muralis)[7]. W innych ujęciach cały ten rodzaj wraz z Mycelis włączany jest do rodzaju sałata Lactuca[8]. Rośliny występują w strefie umiarkowanej na półkuli północnej[7], zwykle na obszarach górskich w lasach, w siedliskach wilgotnych i cienistych[9].
 Modrzyk górski | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
modrzyk | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Cicerbita Wallr. Sched. Crit. 433. 1822[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
W Polsce dziko rośnie jeden gatunek – modrzyk górski (C. alpina)[5], a kilka innych jest uprawianych[4]. Jako ozdobne sadzone są zwłaszcza rośliny o kwiatach niebieskich[7] (modrzyk Plumiera, Bourgeaue'ea, górski[9]). W miejscach uprawy bywają inwazyjne[9].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Byliny kłączowe lub z korzeniem palowym[10], często okazałe[11] (niektóre gatunki osiągają 3 m wysokości[9]). Rośliny z sokiem mlecznym[9].
- Liście
- Obejmujące łodygę[10][9], często lirowate[11], osiągają do 25 cm długości[9].
- Kwiaty
- Tylko języczkowe zebrane w koszyczki, a te w okazałe wiechy lub podbaldachy. Okrywa tworzona jest przez liczne listki ułożone w kilku niewyraźnych rzędach. Listki zewnętrzne są wyraźnie mniejsze od wewnętrznych. Dno kwiatostanu bez plewinek i włosków, dołeczkowane, w środkowej części wypukłe[11]. Kwiaty w koszyczkach są liczne[11], koloru niebieskiego, fioletowego, liliowego lub rzadko żółtego[10].
- Owoce
- Niełupki wydłużone, mniej lub bardziej spłaszczone i często nieco wygięte, żeberkowane i kanciaste, na szczycie zwężone[11], ale bez dzióbka[10]. Puch kielichowy złożony z włosków długich, jasnych i łamliwych, podobnej długości[11].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podplemienia Lactucinae, plemienia Cichorieae z podrodziny Cichorioideae z rodziny astrowatych Asteraceae[8].
- Wykaz gatunków[3]
- Cicerbita acuminata Grossh.
- Cicerbita adenophora (Boiss. & Kotschy) Beauverd
- Cicerbita alii Roohi Bano & Qaiser
- Cicerbita alpina Wallr. – modrzyk górski, m. alpejski[5]
- Cicerbita auriculiformis (C.Shih) N.Kilian
- Cicerbita azurea (Ledeb.) Beauverd
- Cicerbita benthamii (C.B.Clarke) Roohi Bano & Qaiser
- Cicerbita boissieri (Rouy) C.Jeffrey
- Cicerbita bourgaei (Boiss.) Beauverd – modrzyk Bourgeau'ea[4]
- Cicerbita brassicifolia Beauverd
- Cicerbita chiangdaoensis H.Koyama
- Cicerbita crambifolia (Bunge) Beauverd
- Cicerbita crassicaulis (Trautv.) Beauverd
- Cicerbita deltoidea (M.Bieb.) Beauverd
- Cicerbita × favratii Wilczek
- Cicerbita garrettii (Kerr) H.Koyama
- Cicerbita kossinskyi Krasch.
- Cicerbita kovalevskiana Kirp.
- Cicerbita ladyginii (Tzvelev) N.Kilian
- Cicerbita macrophylla (Willd.) Wallr. – modrzyk wielkolistny[5], m. kaukaski[4]
- Cicerbita madatapensis Gagnidze
- Cicerbita mulgedioides Beauverd
- Cicerbita neglecta (Tzvelev) N.Kilian
- Cicerbita nepalensis Kitam.
- Cicerbita nuristanica Kitam.
- Cicerbita olgae Leskov
- Cicerbita pancicii Beauverd
- Cicerbita persica Beauverd
- Cicerbita plumieri (L.) Kirschl. – modrzyk Plumiera[4]
- Cicerbita prenanthoides (M.Bieb.) Beauverd
- Cicerbita putii (Kerr) H.Koyama
- Cicerbita racemosa (Willd.) Beauverd
- Cicerbita roborowskii (Maxim.) Beauverd
- Cicerbita scoparia (Rech.f. & Köie) Kitam.
- Cicerbita sonchifolia (Vis. & Pancic) Beauverd
- Cicerbita songarica (Regel) Krasch.
- Cicerbita thianschanica Beauverd
- Cicerbita variabilis (Bornm.) Bornm.
- Cicerbita zeravschanica Popov
- Cicerbita zhenduoi (S.W.Liu & T.N.Ho) N.Kilian
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b c d Cicerbita Wallr.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-07].
- ↑ a b c d e Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 56. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 60, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 28.
- ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 202, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Genus: Cicerbita Wallr.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-11-16].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 339. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d J.W. Kadereit, Charles Jeffrey (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 187-188, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805.
- ↑ a b c d e f Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom XIII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 127.
Identyfikatory zewnętrzne: