Myszarka polna
Myszarka polna[3], mysz polna[4] (Apodemus agrarius) – gatunek niewielkiego gryzonia z rodziny myszowatych, przedstawiciel rodzaju myszarka (Apodemus)[3], do którego zaliczane są także inne pospolite europejskie gryzonie, jak myszarka zaroślowa i myszarka leśna. Myszarka polna zamieszkuje lasy i stepy Europy Środkowej i Wschodniej, oraz dużą część palearktycznej Azji[5][2].
| Apodemus agrarius[1] | |||||
| (Pallas, 1771) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
myszarka polna | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Nazewnictwo
edytujNazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa άπόδημος apodemos – „poza domem, za progiem”. Łaciński epitet gatunkowy agrarius ma to samo znaczenie co polski: „polny”[6].
W wielu polskich publikacjach dotyczących zoologii dla określenia tego gatunku używa się nazwy zwyczajowej „mysz polna”[4][7]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” rodzajowi Apodemus nadano nazwę myszarka, zaś niegdysiejszej „myszy polnej” – myszarka polna. Nazwa rodzajowa „mysz” została w publikacji PAN zarezerwowana dla rodzaju Mus[3].
Systematyka
edytujGatunek został opisany w 1771 roku przez P.S. Pallasa jako Mus agrarius[8]. Miejsce typowe to Uljanowsk nad Wołgą w Rosji. Myszarka polna i myszarka chińska (Apodemus chevrieri) to gatunki siostrzane, należące do szerszego kladu obejmującego także myszarkę smoczą (Apodemus draco), wielkouchą (A. latronum), koreańską (A. peninsulae), tajwańską (A. semotus) i japońską (A. speciosus). Małe zróżnicowanie genetyczne populacji europejskich wskazuje, że te gryzonie stosunkowo niedawno zasiedliły ten region. Najstarsze europejskie skamieniałości myszarki polnej pochodzą z 5500 r. p.n.e.[5]
Występowanie
edytujMyszarka polna ma bardzo szeroki zasięg występowania, chociaż podzielony na dwie osobne części: palearktyczną i orientalną. Część palearktyczna rozciąga się od Niemiec i Danii przez Polskę, europejską część Rosji i południe Syberii aż po okolice jeziora Bajkał; na północnym zachodzie obszar ten sięga południowej Finlandii, na południowym zachodzie sięga po północne Włochy, a na południowym wschodzie rozciąga się po Kirgistan i Sinciang w Chinach. Część orientalna obejmuje południową część rosyjskiego Dalekiego Wschodu, wschodnią Mongolię, wschodnie Chiny (od prowincji Heilongjiang do Junnanu), Tajwan i Wyspy Senkaku, Półwysep Koreański i północną Mjanmę[2].
Gatunek ten zamieszkuje głównie niziny, w Polsce występuje do wysokości 900 m n.p.m.[9][10], ale w południowej Europie (np. w Macedonii) stwierdzono jego występowanie aż do 1750 m n.p.m.[2]. Zasięg w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej zwiększa się, pod koniec lat 90. XX wieku gryzonie te dotarły do Austrii[2].
Wygląd
edytujJest to mały gryzoń. Ciało wraz z głową osiąga długość 6,4–12,5 cm, ogon ma 5,3–9 cm, zaś długość tylnej stopy to 1,7–2,1 cm. Masa ciała to 11–39 g. Futro grzbietu jest rdzawobrązowe lub żółtobrązowe z wyraźną czarną pręgą szerokości ok. 4 mm, ciągnącą się od głowy, wzdłuż kręgosłupa, po nasadę ogona. Spód ciała jest biały lub popielaty, wyraźnie odcinający się kolorem od boków. Młode osobniki mają bardziej szare ubarwienie niż dorosłe[10]. Samica ma osiem sutków[11]: dwie pary piersiowe i dwie brzuszne[10].
Myszarka polna ma krótszy ogon i uszy niż pokrewne myszarka leśna (Apodemus flavicollis) i myszarka zaroślowa (Apodemus sylvaticus)[10][12]. Od podobnie ubarwionej, dużo rzadszej smużki leśnej (Sicista betulina) można odróżnić ją po długości ogona, u myszarki polnej o 1/4 krótszego od ciała i typowej dla myszowatych „zajęczej wardze” – u smużki górna warga nie jest rozszczepiona[9].
Tryb życia
edytujMyszarka polna prowadzi dzienny, naziemny tryb życia. Występuje w wielu siedliskach: na skrajach lasów, terenach trawiastych, mokradłach, trzcinowiskach, polach uprawnych, pastwiskach, ogrodach na terenach wiejskich i podmiejskich i na terenach zielonych w miastach. Preferuje obszary wilgotne. Żywi się korzeniami, ziarnem, nasionami, jagodami i owadami[2][11]. W Polsce jej pożywienie zmienia się z porami roku; wiosną i jesienią najczęściej jada nasiona, latem jagody, owoce, bezkręgowce i padlinę, a zdarza się jej atakować żaby[10][9]. Kopie płytkie, ziemne nory z komorą gniazdową i spiżarnią[9]; gromadzi tam pokarm na zimę, zazwyczaj więcej, niż zdoła wykorzystać[10].
Myszarki polne rozmnażają się w Polsce od kwietnia do października. Ciąża trwa 21 dni, młode rodzą się ślepe i zależne od opieki matki. Otwierają oczy mając 10–12 dni, po 14–15 dniach są odstawiane od piersi. Samica rodzi każdorazowo od 4 do 9 młodych (nawet 12), w ciągu roku może wydać na świat 3–4 mioty[10][9]. Ośmiotygodniowe myszarki są już dojrzałe płciowo[10].
Populacja i zagrożenia
edytujMyszarka polna jest bardzo szeroko rozpowszechniona i liczna. Jest bardzo pospolita w Azji Wschodniej. Liczebność populacji jest zasadniczo stabilna, choć zmienia się z dostępnością pokarmu, zdarzają się masowe pojawy. W latach kiedy jest bardzo liczna, jest ona istotnym szkodnikiem dla rolnictwa. Występuje w wielu obszarach chronionych; w wielu krajach jest uznawana za szkodnika. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje ją za gatunek najmniejszej troski. Japonia uznaje swoją jedyną populację na wyspach Senkaku za krytycznie zagrożoną[2].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Apodemus agrarius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g Y. Kaneko i inni, Apodemus agrarius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2017-3, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T1888A22422191.en [dostęp 2018-03-07] (ang.).
- ↑ a b c Cichocki, W, Ważna, A, Cichocki J, Rajska-Jurgiel, E, Jasiński, A, Bogdanowicz: Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Apodemus agrarius. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2018-03-07]
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 113, seria: North American Fauna. [dostęp 2018-03-07]. (ang.).
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 207, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Peter Simon Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Russischen Reichs. T. 1. Kayserlichen Academie der Wissenschaften, 1771, s. 454.
- ↑ a b c d e Ssaki. Warszawa: Muza, 1997, s. 179, 180, 190, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-784-9.
- ↑ a b c d e f g h Mysz polna. myszy.net. [dostęp 2018-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-04)]. (pol.).
- ↑ a b Nancy Shefferly: Apodemus agrarius, striped field mouse. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 1999. [dostęp 2018-03-07].
- ↑ Mysz polna. ekologia.pl. [dostęp 2018-03-07]. (pol.).