Narodowy socjalizm (znaczenie ogólne)
Narodowy socjalizm – wspólna nazwa (hiperonim) różnych doktryn politycznych, ideologii i ruchów dążących do połączenia elementów nacjonalizmu i socjalizmu[1]. Powszechnie narodowy socjalizm utożsamiania się z nazizmem[2] – jego totalitarną, niemiecką odmianą powstałą po I wojnie światowej, która jest zaliczana do faszyzmu[3]. Jednak hasłem narodowo-socjalistycznej syntezy od XIX wieku po czasy współczesne posługiwało się również wiele innych ruchów, zarówno o konotacjach prawicowych, jak i lewicowych. Odnoszone do nich pojęcie narodowego socjalizmu ma charakter czysto opisowy i nie musi mieć wydźwięku pejoratywnego ani wskazywać na totalitarne dążenia[4]. Możliwość syntezy socjalizmu i nacjonalizmu pozostaje kwestią sporną, a badacze zwracają uwagę, że próby łączenia tych doktryn wiążą się czasem z ich wybiórczym traktowaniem[1].
Hasła narodowego socjalizmu używano od XIX wieku w różnych krajach Europy i Azji:
- w 1888 r. grupa radykalno-demokratycznych emigrantów polskich z Bolesławem Limanowskim na czele utworzyła w Paryżu Gminę Narodowo-Socjalistyczną[5]; do jej tradycji nawiązywała w latach 30. XX wieku Partia Narodowych Socjalistów[6];
- w Czechach działacze robotniczy związani z partią młodoczeską utworzyli w 1896 roku Czeska Partia Narodowo-Socjalistyczna[7], która w okresie międzywojennym pod przywództwem Edvarda Beneša stała się czołową siłą w Republice Czechosłowackiej;
- niemiecki działacz liberalny i pisarz polityczny Friedrich Naumann był twórcą Nationalsozialer Verein (1896–1903)[8];
- we Francji Pierre Bietry, przywódca solidarystycznych związków zawodowych (Jaunes), utworzył Parti Socialiste Nationale w 1903 r.[9];
- w czasie I wojny światowej grupa antypacyfistycznych działaczy British Socialist Party z Henrym Hyndmanem na czele utworzyła National Socialist Party, która później została wchłonięta przez Partię Pracy[potrzebny przypis];
- narodowy socjalizm deklarują też niektóre organizacje w Indiach[10] i Bangladeszu[potrzebny przypis].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Wolffsohn 1977 ↓, s. 56.
- ↑ narodowy socjalizm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-03-04].
- ↑ nazizm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-03-04].
- ↑ Wolffsohn 1977 ↓, s. 79.
- ↑ Józef Buszko, Narodziny ruchu socjalistycznego na ziemiach polskich, Kraków 1967, s. 234.
- ↑ Olgierd Grott, Faszyści i narodowi socjaliści w Polsce, Kraków 2007, s. 74.
- ↑ Małgorzata Hasiewicz, U źródeł narodowego socjalizmu w monarchii Habsburgów, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, t. XXVI (2003).
- ↑ Marek Maciejewski, Ruch i ideologia narodowych socjalistów w Republice Weimarskiej, Warszawa-Wrocław 1985, s. 79, 249–253.
- ↑ Adam Wielomski, Nacjonalizm francuski 1886–1940. Geneza, przemiany i istota filozofii politycznej, Warszawa, s. 191.
- ↑
National Socialist Council of Nagaland – Isak-Muivah, satp.org [dostęp 2024-03-04].