Natalja Gorbaniewska

Natalja Gorbaniewska
Наталья Евгеньевна Горбаневская
	; Gorbaniewska w Moskwie, 19 września 2005
Data i miejsce urodzenia	26 maja 1936 ; Moskwa
Data i miejsce śmierci	29 listopada 2013 ; Paryż
Zawód, zajęcie	poetka, dziennikarka, tłumaczka
	Odznaczenia
	Cytaty w Wikicytatach

Natalja Gorbaniewska (ros. Наталья Евгеньевна Горбаневская; ur. 26 maja 1936 w Moskwie, zm. 29 listopada 2013 w Paryżu) – rosyjska poetka, dysydentka, dziennikarka, tłumaczka literatury polskiej posiadająca obywatelstwo polskie (od 2005^[1]).

Życiorys

Studia filologiczne podjęła w 1953 r. na Uniwersytecie Moskiewskim, ukończyła je w 1963 r. na Uniwersytecie Leningradzkim. Już w czasie studiów związała się z ruchem demokratycznym, co spowodowało stopniowo nasilające się szykany. W latach 60. XX wieku współtworzyła “Kronikę bieżących wydarzeń”^[2]^[1]^[3]. 25 sierpnia 1968 jako współorganizatorka „demonstracji siedmiorga” w Moskwie przeciwko wejściu armii Układu Warszawskiego do Czechosłowacji^[1] została na krótko aresztowana, w następnych miesiącach toczyło się śledztwo, zakończone w kwietniu 1970 represyjnym uznaniem za psychicznie chorą i uwięzieniem do 22 lutego 1972, najpierw w szpitalu psychiatrycznym w Kazaniu, a potem w więzieniu na Butyrkach w Moskwie^[4]. W grudniu 1975 została zmuszona do opuszczenia kraju^[1]. Osiedliła się w Paryżu, gdzie pracowała jako dziennikarka w kilku rosyjskich pismach emigracyjnych (współredagowała kwartalnik “Kontynent” i tygodnik “Russkaja Mysl”), a także dla Radia Swoboda^[1]. Współpracowała z “Zapisem”^[1].

Joan Baez dedykowała jej w 1973 r. piosenkę Natalia do tekstu Shushy Guppy (album From Every Stage, 1976)^[5].

Za przekłady literatury polskiej nagrodzona przez Polski PEN Club (1992)^[1]. Laureatka Nagrody im. Jerzego Giedroycia przyznawanej przez dziennik „Rzeczpospolita” za działałalność na rzecz polskiej racji stanu (2005)^[6]. Do 8. edycji (2013) była przewodniczącą jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”. Od kwietnia 2005 obywatelka Polski.

W październiku 2008 Gorbaniewska otrzymała tytuł doktora honoris causa lubelskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej^[1]^[7]^[8].

Natalia Gorbaniewska zmarła 29 listopada 2013 i została pochowana na paryskim cmentarzu Père Lachaise^[1]. Za wybitne zasługi w działalności na rzecz przełamywania historycznych stereotypów między narodem polskim i rosyjskim, za osiągnięcia w popularyzowaniu polskiej kultury, za wspieranie przemian demokratycznych w Polsce została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[9]. W 2014 roku w związku z pierwszą rocznicą śmierci wybitnej rosyjskiej poetki odbyły się „Dni pamięci Natalii Gorbaniewskiej” przy wsparciu finansowym: Miasta Wrocław i Ministerstwa kultury i dziedzictwa narodowego RP, Instytutu Książki^[1]. Od 2014 roku na gali Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” wręczana jest Nagroda Czytelników im. Natalii Gorbaniewskiej^[10].

Poetka jest autorką kilkunastu zbiorów poetyckich, m.in.:

Marek Radziwon: Deklaracja praw człowieka to była nasza ewangelia. Instytut Europy Środkowej, 2012.
„Wszystko to, dzięki czemu jesteśmy ludźmi”. Z Natalią Gorbaniewską rozmawia Grzegorz Przebinda, „Ethos”. R. 22, nr 3-4, 2009, s. 275–290.