Natrix
Natrix – rodzaj węży z podrodziny zaskrońcowatych (Natricinae) w rodzinie połozowatych (Colubridae).
| Natrix[1] | |||
| Laurenti, 1768[2] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – zaskroniec zwyczajny (N. natrix) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Natrix | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Natrix vulgaris Laurenti, 1768 (= Coluber natrix Linnaeus, 1758) | |||
| Gatunki | |||
| |||
Zasięg występowania
edytujGatunki z tego rodzaju są szeroko rozpowszechnione – zasięg ich występowania obejmuje niemal całą Europę, zachodnią Azję aż do Chin i Indii (zaskroniec rybołów) oraz północną Afrykę. W Polsce występują zaskroniec zwyczajny oraz zaskroniec rybołów[3].
Charakterystyka
edytujSą to węże umiarkowanej wielkości – osiągają przeważnie od 75 cm do maksymalnie 2 m długości[4]. Głowa pokryta dużymi tarczkami, łuski zwykle z wyraźnym kilem. Większość przedstawicieli rodzaju Natrix dobrze i chętnie pływa. Żywią się niewielkimi wodnymi kręgowcami, takimi jak żaby, traszki i ryby.
Systematyka
edytujEtymologia
edytujNatrix: łac. natrix, natricis „wąż wodny”[5].
Podział systematyczny
edytujDo rodzaju należą co najmniej trzy współczesne gatunki – zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix), będący gatunkiem typowym, zaskroniec rybołów (Natrix tessellata) i zaskroniec żmijopodobny (Natrix maura). Ważność gatunku Natrix megalocephala obecnie jest powszechnie uznawany za młodszy synonim zaskrońca zwyczajnego[6]. Natrix astreptophora i Natrix helvetica – tradycyjnie uznawane za podgatunki N. natrix – bywają podnoszone do rangi odrębnych gatunków[7][8]. Zaskroniec zwyczajny jest sympatryczny z pozostałymi gatunkami z rodzaju Natrix na znacznej części zasięgu ich występowania. Najstarszym znanym przedstawicielem rodzaju jest N. mlynarskii z wczesnego oligocenu Francji. Do rodzaju Natrix należą także wymarłe N. sansaniensis, N. merkurensis i N. longivertebrata. Pozostałe gatunki zaliczane niegdyś do Natrix przeniesiono do innych rodzajów[9]. Molekularne analizy filogenetyczna sugerują, że zaskroniec żmijopodobny jest najbardziej bazalną linią ewolucyjną w obrębie współczesnych zaskrońców, zaś zaskroniec rybołów jest siostrzany do gatunków dawniej klasyfikowanych jako zaskroniec zwyczajny[9][10]. Natrix natrix sensu stricto (zaskroniec zwyczajny) prawdopodobnie jest gatunkiem siostrzanym do kladu obejmującego N. helvetica i N. astreptophora. Klad obejmujący wszystkie współczesne gatunki zaskrońców powstał prawdopodobnie we wczesnym miocenie[10].
Do rodzaju należą następujące współczesne gatunki[11]:
- Natrix astreptophora
- Natrix helvetica
- Natrix maura
- Natrix natrix – zaskroniec zwyczajny
- Natrix tessellata – zaskroniec rybołów
Dendrogram zaskrońców według Schöneberga i współpracowników (2023), z szacowanym czasem rozejścia się poszczególnych linii ewolucyjnych podanym w milionach lat[10]:
| 21,52 |
| ||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ Natrix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Viennae: Joan. Thomae, 1768, s. 73. (łac.).
- ↑ Petr Vlček, Bartłomiej Najbar, Daniel Jablonski. First records of the Dice Snake (Natrix tessellata) from the North-Eastern part of the Czech Republic and Poland. „Herpetology Notes”. 3, s. 23–26, 2010. (ang.).
- ↑ Information sheets. W: Gabriele Achille: Snakes of Italy. Herpetological Treatise on the Biology and Iconography of Italian Ophidians. Springer, 2015, s. 74–137. DOI: 10.1007/978-3-319-14106-0. ISBN 978-3-319-14106-0.
- ↑ Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 144, OCLC 637083062 (ang.).
- ↑ Carolin Kindler, Wolfgang Böhme, Claudia Corti, Václav Gvoždík, Daniel Jablonski, David Jandzik, Margarita Metallinou, Pavel Široký, Uwe Fritz. Mitochondrial phylogeography, contact zones and taxonomy of grass snakes (Natrix natrix, N. megalocephala). „Zoologica Scripta”. 42 (5), s. 458–472, 2013. DOI: 10.1111/zsc.12018. (ang.).
- ↑ Felix Pokrant, Carolin Kindler, Martin Ivanov, Marc Cheylan, Philippe Geniez, Wolfgang Böhme, Uwe Fritz. Integrative taxonomy provides evidence for the species status of the Ibero-Maghrebian grass snake Natrix astreptophora. „Biological Journal of the Linnean Society”. 118 (4), s. 873–888, 2016. DOI: 10.1111/bij.12782. (ang.).
- ↑ Carolin Kindler, Maxime Chèvre, Sylvain Ursenbacher, Wolfgang Böhme, Axel Hille, Daniel Jablonski, Melita Vamberger, Uwe Fritz. Hybridization patterns in two contact zones of grass snakes reveal a new Central European snake species. „Scientific Reports”. 7, 7378, 2017. DOI: 10.1038/s41598-017-07847-9. (ang.).
- ↑ a b D. Guicking, R. Lawson, U. Joger, M. Wink. Evolution and phylogeny of the genus Natrix (Serpentes: Colubridae). „Biological Journal of the Linnean Society”. 87 (1), s. 127–143, 2006. DOI: 10.1111/j.1095-8312.2006.00561.x. (ang.).
- ↑ a b c Yannis Schöneberg, Sven Winter, Oscar Arribas, Matteo Riccardo Di Nicola, Maya Master, John Benjamin Owens, Michail Rovatsos, Wolfgang Wüster, Axel Janke, Uwe Fritz. Genomics reveals broad hybridization in deeply divergent Palearctic grass and water snakes (Natrix spp.). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 184, 107787, 2023. DOI: 10.1016/j.ympev.2023.107787. (ang.).
- ↑ P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Natrix. The Reptile Database. [dostęp 2019-07-22]. (ang.).