Nawra (województwo kujawsko-pomorskie)

Nawra
	wieś
	; Pałac w Nawrze
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	toruński
Gmina	Chełmża
Liczba ludności (III 2011)	477
Strefa numeracyjna	56
Kod pocztowy	87-140
Tablice rejestracyjne	CTR
SIMC	0842093
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmża Nawra
	Położenie na mapie Polski Nawra
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Nawra
	Położenie na mapie powiatu toruńskiego Nawra
	53°11′29″N 18°29′57″E/53,191389 18,499167
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nawra – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie toruńskim, w gminie Chełmża.

Podział i demografia

Kościół w Nawrze

Miejscowość w średniowieczu (XIV wiek) przeszła na własność prokuratora papowskiego (z Papowa Biskupiego)^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 477 mieszkańców^[2]. Jest siódmą co do wielkości miejscowością gminy Chełmża.

Części wsi

Integralne części wsi Nawra^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0842101	Izabelin	część wsi
0842118	Nawra-Kolonia	część wsi

Nazwa

Nazwę Nawry wywodzi się od słowa mawra, pochodzącego z jęz. staropruskiego, oznaczającego teren podmokły, lub rośliny rosnące w stojącej wodzie. Staropruski rdzeń maur- jest również obecny w nazwach miejscowych takich, jak Nawra – wieś w województwie warmińsko-mazurskim, wieś Mawry (niem. Mawern), czy Jezioro Mamry (niem. Mauer See). Wraz z nazwami takimi jak Łunawy oraz Łyniec, pochodzenie nazwy wsi z języka staropruskiego stanowi przypadek odosobniony na ziemi chełmińskiej i może wskazywać na istnienie w tych okolicach osadnictwa staropruskiego^[7]. Najstarsza zapisana w języku łacińskim nazwa wsi to Nebere, przybierająca później również brzmienie Neber, Ever, Never i Nefer. Z tych nazw wywodzi się niemiecka nazwa wsi Eber^[8].

Zabytki

Zespół pałacowo-parkowy: klasycystyczny pałac zbudowany w latach 1798–1805 dla Konstantego Kruszyńskiego, przebudowany w latach 1870–1880 dla rodziny Sczanieckich. Od 1865 roku właścicielem został ród Sczanieckich, po ślubie Bogusławy, córki Władysława Kruszyńskiego, z działaczem narodowym i kolekcjonerem sztuki Michałem Sczanieckim. W czasie II wojny światowej pałac został zdewastowany przez Niemców, którzy już na początku okupacji usunęli całkowicie z majątku ostatnich właścicieli: Jana i Irenę z Cichowskich Sczanieckich. Po bokach pałacu znajdują się dwie symetrycznie rozmieszczone oficyny. Pałac otoczony jest zaprojektowanym przez braci Larassów parkiem krajobrazowym z 1. połowy XIX wieku
Klasycystyczna karczma z końca XVIII wieku
Gotycko-barokowy kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej z kamieni polnych i cegły, powstał prawdopodobnie w XIV w., przebudowany po roku 1661 i w latach 1778–1786, wewnątrz wyposażenie barokowe. W rokokowym ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1. połowy XVII wieku, w sukience z roku 1767, według legendy przywieziony z niewoli moskiewskiej przez Bernarda Kruszyńskiego. Wśród pozostałego wyposażenia znajdują się: epitafium Kruszyńskich z roku 1815, fundacji Konstantego Kruszyńskiego, ołtarze boczne z przełomu XVII i XVIII w., późnorenesansowe stalle z 1. połowy XVII w., rokokowa ambona z 3. ćwierci XVIII w.

Zobacz też

Nawra

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86185
↑ ^a ^b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 808 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Waldemar Rozynkowski: Zarys Dziejów Gminy Papowo Biskupie. Papowo Biskupie: Urząd Gminy, 1996.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Halina Turska, Nazwy miejscowe powiatu chełmińskiego, [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu, red. Marian Biskup, s. 106.
↑ Jerzy Dygdała, Szczepan Wierzchosławski, Nawra Kruszyńskich i Sczanieckich. Studium z dziejów szlachty i ziemiaństwa ziemi chełmińskiej, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1990, s. 8.

Bibliografia

F. Stolkowski Nawra z tamtych lat, Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu 2014 r., ISBN 978-83-61891-72-7

Linki zewnętrzne

Nawra, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 939 .
http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1324&q=Nawra&d=0&t=0
Nawra w Toruńskim Serwisie Turystycznym

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86185

[GUS-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 808 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[4] Waldemar Rozynkowski: Zarys Dziejów Gminy Papowo Biskupie. Papowo Biskupie: Urząd Gminy, 1996.

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-6] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[7] Halina Turska, Nazwy miejscowe powiatu chełmińskiego, [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu, red. Marian Biskup, s. 106.

[Dygdała-8] Jerzy Dygdała, Szczepan Wierzchosławski, Nawra Kruszyńskich i Sczanieckich. Studium z dziejów szlachty i ziemiaństwa ziemi chełmińskiej, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1990, s. 8.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]