Neo-noir
Neo-noir (gr. neo „nowy” i fr. noir „czarny”) – podgatunek filmowy, który w sposób widoczny korzysta z elementów filmu noir, ale jest uaktualniony o motywy, treści, style i elementy wizualne nieobecne w filmach noir lat 40. i 50. XX wieku[1].
Styl i geneza
edytujPoczątek konwencji neo-noir przypada na drugą połowę lat 50. XX wieku, tuż po zakończeniu okresu filmów noir[2]. W literaturze przedmiotu występują również określenia takie, jak: postclassic noir, after noir, post-noir oraz retro-noir, odnoszące się do tej samej grupy produkcji filmowych[3].
Neo-noir to forma odrodzenia gatunku noir z zachowaniem właściwych dla niego, podstawowych elementów, takich jak: światłocień, mocne kontrasty, niska tonacja oświetleniowa, a w fabule motywy kryminalne, postać detektywa oraz femme fatale i zatarcie granicy pomiędzy dobrem a złem. Terminem neo-noir określa się każdą produkcję filmową powstałą po okresie klasycznego noiru, która charakteryzuje się zawartością właściwych dla pierwotnej konwencji tematów i noirową wrażliwością[4]. Motywy i postaci z filmów noir są oparte na archetypach, jakie powstały na kliszach filmów definiowanych jako noir, nie zaś manifestacją rzeczywistych lęków społeczeństwa, jak w produkcjach „czarnego kina”[5]. Bohaterzy dopuszczają się brutalnych zbrodni bez motywacji, odmienne klasycznych produkcji filmowych z gatunku noir są też narracyjne wzorce[6].
Konwencja neo-noir wzbogacona jest o motywy, elementy stylistyczne i techniczne rozwiązania wynikające zarówno z ówczesnych zmian społecznych, jak i z postępu technologicznego. Wraz z popularyzacją w latach 50. XX wieku systemu Eastmancolor, za pomocą którego rozpoczęto produkcję filmów kolorowych na szeroką skalę, wizualna sfera kina neo-noir coraz bardziej odbiegała od klasycznych, czarno-białych obrazów noir lat 40. i 50. XX wieku[7]. Charakterystyczny dla klasycznego „czarnego kina" światłocień przywrócono w filmach z gatunku neo-noir w 1982 roku, kiedy na rynek zostały wprowadzone taśmy Kodak 5293, udoskonalone o możliwość kreacji mocnego kontrastu obrazu[8].
Motywy: mroku, przegranej z losem i wszechobecnego niepokoju, tworzące atmosferę „czarnego kina" oraz filmów neo-noir nieprzerwanie od lat 40. XX wieku, ponownie zyskały na znaczeniu, nie tylko w wymiarze artystycznym. Odzwierciedlały nastroje amerykańskiego społeczeństwa w momencie zakończenia wieloletniej wojny w Wietnamie. Jej skutkiem były liczne konflikty społeczne oraz zburzenie wizerunku państwa amerykańskiego jako niepokonanego mocarstwa. Równocześnie wzrastał poziom międzynarodowego terroryzmu, co także potęgowało uczucie lęku obecne wśród ludności cywilnej, urzeczywistniając wizje świata przedstawionego w filmach neo-noir[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Kino neo-noir. www.portalkryminalny.pl, 2007-11-01. [dostęp 2012-10-04].
- ↑ P. Schrader, Uwagi o Filmie Noir, "Studia Filmoznawcze" 2010, nr 31, s. 76–77.
- ↑ M. Kempna-Pieniążek, Neo-noir. Ciemne zwierciadło czasów kryzysu, Katowice 2015, s. 20–21, ISBN 978-83-8012-417-2.
- ↑ M. T. Conard, The Philosophy of Neo-Noir, The Univ of Kentucky Press, Lexington 2007, s. 2, ISBN 978-0-8131-9217-8.
- ↑ K. Zając, Ideologia i ikonografia w filmach retro-noir, "Studia Filmoznawcze" 2010, nr 31, s. 189.
- ↑ H. B. Pettey, International Noir, Edinburgh University Press, Edinburgh 2014, s. 62, ISBN 978-0-7486-9110-4.
- ↑ K. Żyto, Film noir i kino braci Coen, Łódź 2017, s. 108–109, ISBN 978-83-8088-528-8.
- ↑ K. Żyto, Film noir i kino braci Coen, Łódź 2017, s. 109, ISBN 978-83-8088-528-8.
- ↑ K. Żyto, Film noir i kino braci Coen, Łódź 2017, s. 112, ISBN 978-83-8088-528-8.
- ↑ J. Kostana, „Retromania” lat 80. O różnych obliczach kina neo-noir, W: Film noir i kino braci Coen, Warszawa 2017, s. 151–162, ISBN 978-83-64111-75-4.
- ↑ K. Zając, Nic nie jest takie, jakie się wydaje. Narracja w filmach retro-noir, "Studia Filmoznawcze" 2010, nr 31, s. 207–220.