O skutecznym rad sposobie
O Skutecznym Rad Sposobie Albo O Utrzymywaniu Ordynaryinych Seymow[1] – czterotomowy traktat polityczny autorstwa Stanisława Konarskiego, wydany w latach 1761–1763 po 15 latach prac[2].
Analizując ustrój państw demokratycznych (Anglii, Holandii, Szwajcarii i Wenecji) i stawiając szczególnie Anglię za wzór organizacji władzy ustawodawczej i częściowo także wykonawczej[3], Konarski przedstawiał wady ustrojowe w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W pierwszym tomie (1761 r.) Konarski wskazywał sposoby przeciwdziałania nadużywaniu zasady liberum veto w nieprzystających sytuacjach, w drugim (1761 r.) argumentował za stosowaniem zasady większości w głosowaniach w Sejmie. Tom trzeci (1762 r.) był opisem nieefektywności działania Sejmu począwszy od XVI w. z powodu braku zasady większości i sporu o pozycję monarchy. W czwartym tomie (1763 r.) autor podsumował dotychczasowe argumenty, zebrał kontrargumenty, przedstawił opisy ustroju parlamentów Europy i przedstawił własny projekt nowego rządu[2].
Dzieło Konarskiego było przełomem, jeśli chodzi o literaturę tego typu w Polsce, gdyż wcześniej o ustroju innych państw wypowiadano się głównie, przywołując przykłady despotycznych monarchii absolutnych[4]. Praca ta spotkała się początkowo z oburzeniem szlachty[5], jednak z czasem przykłady prac powołujących się na inne państwa jako wzory organizacji władzy zaczęły być częstsze[4], a pokolenie później praca Konarskiego była inspiracją[6] i jednym z fundamentów reformy ustrojowej Konstytucji 3 maja[7].
Tytuł nawiązuje polemicznie do dzieła De vanitate cansiliorum (O bezskuteczności rad) Stanisława Herakliusza Lubomirskiego[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Stanisław (1700-1773) Konarski, O Skutecznym Rad Sposobie Albo O Utrzymywaniu Ordynaryinych Seymow. Cz. 2., 1761 [dostęp 2018-11-12] (ang.).
- ↑ a b Jerzy Lukowski, Disorderly Liberty: The Political Culture of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Eighteenth Century, A&C Black, 3 czerwca 2010, ISBN 978-1-4411-4580-2 [dostęp 2018-11-11] (ang.).
- ↑ Instytut Historii (Polska Akademia Nauk), Polska w świecie, Państwowe Wydawn. Naukowe, 1972 [dostęp 2018-11-11] (pol.).
- ↑ a b Mowia, wieki: magazyn historyczny, Państwowe Zakłady Wydawn. Szkolnych, 1920 [dostęp 2018-11-11] (pol.).
- ↑ Kazimierz Władysław Wójcicki, Historya literatury polskiéj w zarysach, 1860 [dostęp 2018-11-11] (pol.).
- ↑ The New Cambridge Modern History, CUP Archive, 1967 [dostęp 2018-11-11] (ang.).
- ↑ O skutecznym rad sposobie [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2018-11-12] (pol.).
- ↑ O skuteczności rad Stanisława Herakliusza Lubomirskiego - PDF [online], docplayer.pl [dostęp 2018-11-11].