Oblężenie Budapesztu
Oblężenie Budapesztu (węg. Budapest ostroma) – działanie wojenne przeprowadzone w stolicy Węgier Budapeszcie w czasie operacji budapeszteńskiej w końcowym okresie II wojny światowej.
| II wojna światowa, front wschodni | |||
 Żołnierze sowieccy podczas walk w Budapeszcie, październik 1944 | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Budapeszt i okolice | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
realizacja planów podjętych podczas konferencji jałtańskiej | ||
| Wynik |
zwycięstwo wojsk radzieckich | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Węgier  | |||
| 47,49833°N 19,04083°E/47,498333 19,040833 | |||
Sytuacja polityczna na Węgrzech w 1944
edytujW czasie konferencji w Teheranie Stalin wynegocjował z Brytyjczykami odstąpienie od lądowania aliantów zachodnich na Bałkanach (co było do tej pory planem Churchilla), do Węgier wkroczyć miała Armia Czerwona.
Po tym jak 25 sierpnia 1944 Rumunia przeszła na stronę aliantów, Węgrzy musieli dodatkowo wprowadzić swoją 2 Armię w sile 190 tys. żołnierzy do obrony Siedmiogrodu. Pod miastem Kluż przeszli do ofensywy przeciwko Rumunii. Państwo to szykowało się właśnie, przy pomocy ZSRR, do zdobycia północnego Siedmiogrodu.
Po wejściu Armii Czerwonej na terytorium Węgier w październiku 1944, admirał Miklós Horthy podjął próbę za pośrednictwem przywódcy komunistów jugosłowiańskich Josipa Broz Tito poddania Sowietom wojsk węgierskich operujących na froncie wschodnim. 16 października 1944 w czasie trwania operacji wschodniokarpackiej, dowódca 1 Armii węgierskiej gen. Béla Miklós, został zmuszony do stawienia się w siedzibie niemieckiego generała Heinriciego. Ostrzeżony o ewentualnym aresztowaniu za udział w spisku, przedostał się przez węgierską linię frontu na stronę sowiecką, do Leska, w miejscu gdzie znajdował się wówczas radziecki Sztab Generalny. Na żądanie Sowietów wzywał następnie przez radio do dezercji i przechodzenia żołnierzy na stronę sowiecką[1]. Niemcy, którzy od dawna obserwowali próby zawarcia przez Węgry separatystycznego pokoju, aresztowali Horthyego, po uprzednim porwaniu jego syna przez komandosów pod dowództwem Otto Skorzenego w czasie operacji „Mickey Mouse” i wywiezieniu w głąb Rzeszy. Rządy na Węgrzech objął przywódca strzałokrzyżowców Ferenc Szálasi, w pełni podporządkowany Rzeszy. W opozycji do niego 21 grudnia 1944 w zdobytym przez wojska radzieckie Debreczynie węgierska koalicja antynazistowska utworzyła nowy rząd z premierem Belą Miklósem na czele.
Przebieg oblężenia
edytujObronę Budapesztu stanowiły wojska węgierskie i niemieckie, otoczone pierścieniem wojsk radzieckich od grudnia 1944.
W listopadzie 1944 kontrolę nad stolicą Węgier przejął XI Korpus Waffen-SS gen. Pfeffer-Wildenbrucha. W skład tego Korpusu wchodziły 8 Dywizja Kawalerii SS „Florian Geyer” i 22 Ochotnicza Dywizja Kawalerii SS. Znajdował się tam też I Korpus Węgierski którego siłą była 2. Dywizja Pancerna. W okrążonym mieście, 27 grudnia 1944 dowództwo Ordnungspolizei wprowadziło stan oblężenia.
Atak radziecki rozpoczął się 29 grudnia 1944, uczestniczyły w nim Armia Czerwona oraz sprzymierzony VII Korpus Armijny rumuńskich sił zbrojnych.
1 stycznia 1945 porażką zakończyła się ostatnia niemiecka próba oswobodzenia miasta. Żołnierze radzieccy przedzierając się przez wschodnią część miasta otworzyli drogę do Dunaju. Ta część Budapesztu poddała się ostatecznie 18 stycznia 1945. Przeciwległy brzeg Dunaju po stronie Budy został zdobyty przez zastosowanie miotaczy ognia, materiałów wybuchowych i ognia dział samobieżnych. Zaledwie garstka, spośród 16 tys. niemieckich i węgierskich żołnierzy wydostała się z oblężenia, przechodząc przez radzieckie linie. 11 lutego poddał się budapeszteński garnizon Waffen-SS.
Oblężenie zakończyło się bezwarunkową kapitulacją 13 lutego. Miasto zostało zdobyte częścią oddziałów 2 Frontu Ukraińskiego dowodzonych przez marszałka Rodiona Malinowskiego. Bezpośrednio w walkach wzięły udział 53 Armia i 7 Armia Gwardii, wchodzące w skład 3 Frontu Ukraińskiego, w tym 46 Armia.
Całkowicie zniszczona została węgierska 2 Armia, natomiast resztki oddziałów zostały detaszowane do 3 Armii.
Próby odblokowania
edytuj1 stycznia 1945 Niemcy rozpoczęli operację „Konrad I”, próbę odblokowania Budapesztu, która podeszła 17 km od Budy. Ostatecznie utknęła pod wzgórzami pod Budapesztem. Operacja „Konrad II” ruszyła 7 stycznia, ale też nie dotarła. Ostatnia operacja rozpoczęła się 18 stycznia i trwała do 30 stycznia o kryptonimie „Konrad III”.
Oblężenie Budapesztu było jedną z najkrwawszych bitew podczas II wojny światowej[2].
Epilog
edytuj
W wyniku działań zbrojnych zniszczeniu lub uszkodzeniu uległo 80% budynków w Budapeszcie, w tym zamek i gmach Parlamentu, a także pięć mostów na Dunaju.
Po zakończonym oblężeniu żołnierzom radzieckim pozwolono na dwudniowy, niekontrolowany rabunek miasta. Dochodziło również do przypadkowych egzekucji oraz masowych gwałtów kobiet. W następstwie tych działań ok. 40 tys. cywilów zginęło, nieznana jest liczba tych, którzy zmarli z głodu i chorób. Podczas oblężenia około 50 tys. kobiet i dziewcząt w wieku od 10 do 70 lat[3] zostało zgwałconych (choć szacunki podają od 5 tys. do 200 tys.[4]). Węgierskie dziewczęta były porywane, a następnie przywożone do kwater żołnierzy Armii Czerwonej, gdzie były więzione, wielokrotnie gwałcone, a czasami mordowane[5].
Po tych wydarzeniach na terenie całych Węgier ponad 400 tys. kobiet zostało zarejestrowanych jako zarażone chorobami wenerycznymi na skutek gwałtu[6].
Liczba ofiar w Budapeszcie porównywana jest do strat poniesionych w operacji berlińskiej[potrzebny przypis].
Echem tamtych wydarzeń jest wiele książek napisanych po traumie krwawej zimy, między innymi Mam piętnaście lat i nie chcę umierać napisana przez węgierską autorkę Christine Arnothy.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Bela Miklos, commanding general of the First Hungarian Army, was ordered to appear at the headquarters of General Heinrici, commander of the German Army Group, on October 16. Miklos, suspicious of an eventual arrest, defected through the Hungarian front with one of his aides and two sergeants to the Soviet Russians who after his apprehension escorted him to Lisko, near Przemyśl, to their generalhaedquarters wher he arrived in, [w:] Gábor Baross. Hungary and Hitler. 1970. s. 90.
- ↑ „In their attack on Budapest, which led to some of the bloodiest fighting of World War II...”, [w:] Milan N. Vego. Joint Operational Warfare Theory and Practice and V. 2. 2009. s. 36; „Preface The battle for Budapest was one of the longest and bloodiest city battles of the Second World War. The three-month siege of Budapest engulfed 800000 non-combatants and was so vicious that comparisons with Stalingrad...”, [w:] Krisztián Ungváry. Battle for Budapest: one hundred days in World War II. 2004. str. XI.
- ↑ Mark James. „Remembering Rape: Divided Social Memory and the Red Army in Hungary 1944-1945” Past & Present – Number 188, August 2005, s. 133; „The worst suffering of the Hungarian population is due to the rape of women. Rapes – affecting all age groups from ten to seventy are so common that very few women in Hungary have been spared.” Swiss embassy report cited in Ungváry 2005, s. 350. (Krisztian Ungvary The Siege of Budapest 2005); James Mark. Remembering Rape: Divided Social Memory and the Red Army in Hungary 1944-1945 – Past & Present 188.
- ↑ The rough estimates in the literature of the rapes committed by Soviet soldiers in Budapest are based on circumstantial evidence and vary from 5000 to 200 000. It is widely accepted that 10 percent of the female population in Budapest was raped. [w:] Richard Bessel, Dirk Schumann. Life after death. s. 132 op. cit. Krisztian Ungvary. Budapest ostroma. 1998. s. 280.
- ↑ „Hungarian girls were locked in Soviet quarters on the Buda side of the city, wher they were repeatedly raped and sometimes killed.”, [w:] Norman M. Naimark. The Russians in Germany: a history of the Soviet Zone of occupation, 1945-1949. s. 70.
- ↑ Po zakończeniu oblężenia żołnierzom radzieckim zezwolono na czterdziestoośmiogodzinny, niczym nie kontrolowany rabunek. W całych Węgrzech ponad 400 tysięcy kobiet zostało zarejestrowanych jako zarażone chorobami wenerycznymi na skutek gwałtu. To ogromny procent w dziesięciomilionowym kraju. Jestem przekonany, że trwający od tego czasu aż do dzisiaj niski przyrost naturalny jest wynikiem tamtej traumy. Około 700 tysięcy osób zostało zesłanych w głąb ZSRR. Wróciło 300 tysięcy. Reszta nie doczekała się ani cmentarzy, ani pomników. I choć w 1945 r. 54 proc. głosów zdobyła na Węgrzech partia ludowa, do władzy i tak musieli dojść komuniści. Ákos Engelmayer, [w:] Tygodnik Powszechny. To nie sympatia, to solidarność. 5 czerwca 2005.