Okręty podwodne typu Sturgeon

Okręty podwodne typu Sturgeonamerykańskie wielozadaniowe okręty podwodne, stanowiące konstrukcyjne rozwinięcie jednostek typu Thresher/Permit. Podstawową widoczną różnicą było podwyższenie kiosku oraz możliwość prowadzenia operacji podlodowych. Te wielozadaniowe, lecz budowane w pierwszym rzędzie z myślą o prowadzeniu walki podwodnej z radzieckimi okrętami podwodnymi jednostki, zasilane były siłownią nuklearną z reaktorem S5W - podobną do siłowni wcześniejszych typów. Z powodu większych rozmiarów tych okrętów, przy zachowaniu siłowni o tej samej mocy, okręty typu Sturgeon były nieco wolniejsze od swoich poprzedników, jednak ich szybkość została konstrukcyjnie poświęcona na rzecz uzyskania większych możliwości bojowych. Znalazło to wyraz w lepszym wyciszeniu okrętów, większych zdolnościach obserwacji oraz silniejszym uzbrojeniu, a także w uzyskaniu możliwości prowadzenia działań operacyjnych w rejonach arktycznych. Okręty tego typu zostały wyposażone w przeciwpodwodne pociski balistyczne SUBROC z głowicą jądrową, pociski przeciwokrętowe Harpoon oraz pociski manewrujące Tomahawk w wersjach o różnym zastosowaniu. Ich uzbrojenie uzupełniały torpedy Mk. 48, a późnej Mk. 48 ADCAP.

Okręty podwodne typu Sturgeon
Ilustracja
Rodzaj okrętu

SSN

Kraj budowy

Stany Zjednoczone

Projekt

SSN 637-664: SCB-188A
SSN 665-687: SCB-300.65

Stocznia

Electric Boat, Fore River, Ingalls, Portsmouth NSY, Mare Island Newport News, San Francisco NSY

Zbudowane

37

Użytkownicy

 US Navy

Typ poprzedzający

Thresher

Typ następny

Los Angles

Służba w latach

1967-2004

Uzbrojenie:
23 jednostki broni:
  • torpedy 533 mm
  • Sub Harpoon / Subroc
Wyrzutnie torpedowe:
• dziobowe


4 x 533 mm

Sensory

radary: BPS-14
sonary: BQQ-5, antena holowana TB-16
EW: WLQ-4(V), WLR-4(V) bądź WLR-9

Załoga

99-109 oficerów i marynarzy

Wyporność:
• na powierzchni

4250 długich ton (ts)

• w zanurzeniu

4780 ts

Zanurzenie testowe

1300 stóp (400 m)

Długość

89 metrów

Szerokość

9,65 metrów

Napęd:
1 reaktor PWR S5W, 2 turbiny parowe (15000 KM), 1 śruba
Prędkość:
• na powierzchni
• w zanurzeniu


15 węzłów
26-27 węzłów

37 okrętów tego typu tworzyło najdłuższą po jednostkach typu Los Angeles serię amerykańskich okrętów podwodnych z napędem jądrowym. Począwszy od 1967 roku, jednostki te prowadziły zimnowojenną działalność operacyjną aż do roku 2004, kiedy ostatnie okręty Sturgeon zostały wykreślone z rejestru US Navy.

Geneza

edytuj

10 kwietnia 1963 roku zatonął okręt prototypowy typu Thresher - USS "Thresher" (SSN-593). Utrata tego okrętu miała dalekosiężne konsekwencje dla marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych. Z wejściem do użytku stali HY-80 wydawało się, że US Navy znalazła się na szybkiej ścieżce prowadzącej do stopniowego zwiększania możliwej głębokości operacyjnej okrętów. Katastrofa zachwiała podstawami tego optymizmu, powodując że marynarka amerykańska na dziesięciolecia zrezygnowała ze zwiększania głębokości operacyjnej swoich okrętów, przyjmując zachowawczą politykę w tym zakresie[1]. W czasie, gdy kolejne typy radzieckich okrętów podwodnych biły rekordy głębokości zanurzenia, US Navy zachowawczo wprowadzała do służby nowe typy okrętów z głębokością testową niższą niż pozwalała na to charakterystyka wytrzymałościowa stali HY-80. O ile zanurzenie testowe jednostek Thresher wynosiło 400 metrów, o tyle aż do wprowadzenia do służby okrętów typu Seawolf głębokość zanurzenia testowego wszystkich następnych typów okrętów – zarówno wielozadaniowych, jak i strategicznych – w zasadzie nie przekraczała 300 metrów[1], i to mimo że wyprodukowany z tej samej stali HY-80 okręt badawczy z napędem jądrowym Naval Research Vessel (NR-1) zdolny był do bezpiecznego zanurzenia na głębokość aż 915 metrów[1]. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w 1997 roku, wraz z wprowadzeniem do służby zbudowanego z wytrzymalszej stali HY-100 USS "Seawolf" (SSN-21). Mimo głębokości testowej wynoszącej oficjalnie 243,84 metrów, rzeczywista maksymalna głębokość operacyjna wynosi w przypadku okrętów tego typu aż 610 metrów[1]. Przez dziesięciolecia, podczas gdy okręty radzieckie udowadniały, że potrafią zanurzać się na nieosiągalne dla okrętów US Navy głębokości, marynarka amerykańska wychodziła z założenia, że bezpieczeństwo załóg jest sprawa priorytetową, a za pomocą torped (początkowo Mk. 45 Astor z głowicą nuklearną, a następnie Mk. 48 z głowicą konwencjonalną) jest w stanie zniszczyć sowieckie okręty bez względu na głębokość, na jaką realnie będą w stanie się zanurzyć[1].

 
USS "Greenling" (SSN-614) typu Permit

Spowodowany katastrofą "Threshera" konserwatyzm US Navy w konstruowaniu i budowie okrętów uwidocznił się również w przedłużeniu stosowania stali HY-80. Stal ta, po raz pierwszy zastosowana na okrętach typu Skipjack w 1959 roku, używana była w okrętach Polaris i aż po czasy okrętów typu Los Angeles. Skutkowało to nie tylko niezwiększaniem głębokości operacyjnej, ale wręcz jej zmniejszeniem dla 62 jednostek Los Angeles. Konsekwencja, z jaką US Navy pozostawała przy tej stali zamiast wytrzymalszej HY-100, podyktowana była problemami z obróbką tej ostatniej, a także kwestiami masy okrętów. W oczywisty sposób wpływało to nie tylko na dopuszczalną głębokość operacyjną, lecz także na wytrzymałość kadłubów, zmniejszenie liczby narażonych na działanie ciśnienia sekcji okrętów, zmniejszenie rezerwy wyporu hydrostatycznego i marginesu dopuszczalnych przyszłych modernizacji[1]. Zachowawczość amerykańskiej marynarki uwidoczniła się także w rezygnacji przez admirała Rickovera z rewolucyjnej konstrukcji okrętu myśliwskiego opracowywanej w programie CONFORM. Z drugiej strony ostrożność US Navy prowadziła do konstrukcji reaktorów znacznie bezpieczniejszych niż radzieckie, ostrzejszych procedur bezpieczeństwa i lepszego wyszkolenia załóg[1].

Bezpośrednim efektem katastrofy "Threshera" było podjęcie zakrojonego na szeroką skalę programu poprawy bezpieczeństwa okrętów podwodnych. Jak bowiem wynikało z przeprowadzonych po wypadku analiz, konstrukcja jednostek typu Thresher nie była wadliwa, wymagała jednak pewnych zmian w celu wykluczenia podobnych przypadków w przyszłości[2]. Uruchomiony w tym celu specjalny program SUBSAFE (bezpieczny okręt podwodny) opóźnił dostawy nowych myśliwskich okrętów podwodnych o wiele lat, jednakże umożliwił wprowadzenie do okrętów wielu istotnych zmian poprawiających bezpieczeństwo pływania, w tym używania jednostek w sytuacjach awaryjnych[2].

W momencie katastrofy "Threshera", trwał już program daleko idącej modyfikacji projektu jednostek typu Thresher, zmierzającej do pozbawienia konstrukcji pewnych słabości. Formalna decyzja o podjęciu prac podjęta została w grudniu 1961 roku, jednakże zastosowane m.in. na "Thresherze" efekty tych modyfikacji nie polepszyły zasadniczo okrętu - projektanci bowiem, zbyt wiele poświęcili dla ograniczenia oporów wody, kosztem utrudnień w innych sferach[2]. Zmiany te nie zostały w dużej mierze zaakceptowane, z czasem jednak program ten doprowadził do powstania zmodyfikowanej konstrukcji okrętów typu Thresher, dłuższych od oryginalnych jednostek o 10 stóp (3,1 m), wyporności większej o 510 ton, kilka też węzłów wolniejszej[3]. Zmiany te były na tyle istotnie, w październiku 1962 roku, wprowadzająca je konstrukcja została uznana za zupełnie nowy typ okrętu - Sturgeon[2].

Konstrukcja

edytuj

W projekcie nowego typu okrętów zaimplementowano komplet rozwiązań powstałych w programie SUBSAFE[2]. Należały do nich:

  • przeprojektowanie wszystkich rurociągów prowadzących wodę morską w celu zapewnienia im zdolności wytrzymania pełnego ciśnienia wody morskiej;
  • wprowadzenie centralnych zaworów awaryjnych, tak aby jedna osoba mogła szybko zamknąć cały wewnętrzny obwód;
  • modyfikacja wysokociśnieniowego systemu przedmuchu zbiorników balastowych w taki sposób, aby przechodził bezpośrednio do głównych zbiorników, zamiast przez kolektory w pomieszczeniu sterowania. Rurociągi zostały też poszerzone celem przezwyciężenia problemu ochładzania adiabatycznego.
  • modyfikacji uległy też awaryjne procedury obsługi reaktora, tak aby całe ciepło pozostałe w reaktorze po jego zatrzymaniu mogło zostać szybko użyte do awaryjnego wynurzenia się okrętu;.

Nowy typ otrzymał kadłub lekki o długości 89 metrów (zamiast 84,9 metrów w projekcie Thresher) oraz znacząco większy kiosk. Obie zmiany powodowały większy opór przy opływie wody, były jednak konieczne z uwagi na wady rozwiązań w tym zakresie zastosowanych w oryginalnym projekcie Thersher[2]. Dla przykładu, jednostki oryginalnego projektu miały jedynie jeden peryskop, na dodatek nieszczęśliwie umiejscowiony za urządzeniem spełniającym rolę chrap[2]. Także mała wysokość kiosku powodowała, iż kadłub okrętu znajdującego się na głębokości peryskopowej był zbyt blisko powierzchni wody, a utrzymanie głębokości było trudne[2].

Jedną z kwestii, na którą położono największy nacisk w pracach nad nowym okrętem, był zapoczątkowane przy opracowywaniu jednostek Thresher działania na rzecz możliwie największego wyciszenia okrętów[2]. Konstruktorzy amerykańskiej marynarki sądzili że zrozumieli już źródła hałasu na okręcie. Oczekiwano iz Sturgeon będzie cichszy niż Thresher, tymczasem pierwszy okręt zbudowany w stoczni Mare Island USS "Gurnard" (SSN-662) był zaskakująco głośny[2]. Nie stwierdzono żadnej konkretnej wady projektowej, zamiast tego stosunkowa hałaśliwość okrętu związana była z dużą liczbą drobnych niedociągnięć w wyposażeniu dostarczanym przez przedsiębiorstwa kooperujące w produkcji, niedostatecznie sprawdzonym przez stocznię[2]. Wyciszenie jest bowiem wypadkową niezwykle starannego projektu i bardzo ścisłej - a przy tym drogiej - kontroli jakości u dostawców i na poziomie stoczni[2].

Konstrukcja jednostek Sturgeon ewoluowała w trakcie produkcji kolejnych jednostek. Okręty ujęte w budżetach na lata 1963-63 (Mod. 1, 2 i 3) używały turbin de Lavala produkcji General Electric i Westinghouse, okręty których budowa została zatwierdzona od roku 1964 (Mod. 4) używały turbiny de Lavala ze zintegrowanym kondensatorem, jednostki roku budżetowego 1965 (Mod. 5) otrzymały nowy sonar AN/BQS-13, który zastąpił sonar ze sferyczną anteną AN/BQS-6, oraz sonar pod lodowy i detekcji min AN/BQS-14. Jednostki których budowę Kongres zatwierdził w roku 1966 (Mod. 6, 7 i 8) otrzymały nowy system klimatyzacji oraz nowe turbiny General Electric z kondensatorami de Lavala. W celu sprawdzenia funkcjonowania nowych aranżacji siłowni, zbudowano odpowiednią makietę[2]. Wszystkie te okręty wyposażone zostały w istniejące już wcześniej urządzenia obserwacyjne - niektóre z nich używały anten wywodzących się jeszcze z czasów wojny koreańskiej[2]. Program zmierzający do opracowania nowego zintegrowanego wyposażenia obserwacyjnego rozpoczęto dopiero w 1965 roku, w marcu 1966 roku natomiast Biuro Szefa Operacji Morskich zleciło studia nad określeniem przestrzeni i ciężaru niezbędnego do pomieszczenia nowego systemu obserwacji akustycznej (Acoustic Intelligence Gathering Systems - AIGS) Tuba II/III, zawierającego m.in. holowana antenę sonaru.

Budowa okrętu prototypowego typu Sturgeon - USS "Sturgeon" (SSN-637) rozpoczęła się 10 sierpnia 1963 w stoczni Electric Boat. Jednostkę wodowano 26 lutego 1966, wszedł do służby 3 marca 1967. W latach 1967–1975 do służby wprowadzono 37 okrętów, które były budowane w 6 różnych stoczniach. Koszt budowy jednego okrętu wynosił około 80 mln dolarów. Okręty zaczęto wycofywać ze służby w 1991, a proces ten zakończył się w 2004.

Wersje okrętów

edytuj
  • Wersja krótki kadłub - pierwsza i podstawowa wersja okrętów typu Sturgeon. Zbudowano 28 okrętów tej wersji.
  • Wersja długi kadłub - zbudowano 9 okrętów, które miały kadłub przedłużony do 92 metrów. Dzięki temu okręt zabierał więcej wyposażenia, a załoga otrzymała większą przestrzeń bytową.

Okręty

edytuj
Numer Nazwa Stocznia Początek budowy Wodowanie Wejście do służby Koniec służby
Projekt SCB-188A
SSN-637 "Sturgeon" Electric Boat 30 listopada 1961 26 lutego 1966 3 marca 1967 1 sierpnia 1994
SSN-638 "Whale" Quincy 30 listopada 1961 14 października 1966 12 października 1968 25 czerwca 1996
SSN-639 "Tautog" Ingalls 27 stycznia 1964 15 kwietnia 1967 17 sierpnia 1968 31 marca 1997
SSN-646 "Grayling" Portsmouth NSY 12 maja 1964 22 czerwca 1967 11 października 1969 18 lipca 1997
SSN-647 "Pogy" Ingalls 5 maja 1964 3 czerwca 1967 15 maja 1971 4 stycznia 1999
SSN-648 "Aspro" Ingalls 23 listopada 1964 29 listopada 1967 20 lutego 1969 31 marca 1995
SSN-649 "Sunfish" Quincy 15 stycznia 1965 14 października 1966 15 marca 1969 31 marca 1997
SSN-650 "Pargo" Electric Boat 3 czerwca 1964 17 września 1966 5 stycznia 1968 14 kwietnia 1995
SSN-651 "Queenfish" Newport News 11 maja 1964 25 lutego 1966 6 grudnia 1966 14 kwietnia 1992
SSN-652 "Puffer" Ingalls 8 lutego 1965 30 marca 1968 9 sierpnia 1969 12 lipca 1996
SSN-653 "Ray" Newport News 4 stycznia 1965 21 czerwca 1966 12 kwietnia 1967 16 marca 1993
SSN-660 "Sand Lance" Portsmouth NSY 15 stycznia 1965 11 listopada 1969 25 września 1971 7 sierpnia 1998
SSN-661 "Lapon" Newport News 26 lipca 1965 16 grudnia 1966 14 grudnia 1967 8 czerwca 1992
SSN-662 "Gurnard" San Francisco NSY 22 grudnia 1964 20 maja 1967 6 grudnia 1968 28 kwietnia 1995
SSN-663 "Hammerhead" Newport News 29 listopada 1965 14 kwietnia 1967 28 czerwca 1968 5 kwietnia 1995
SSN-664 "Sea Devil" Newport News 12 kwietnia 1966 5 października 1967 30 stycznia 1969 16 października 1991
Projekt SCB-300.65
SSN-665 "Guitarro" San Francisco NSY 9 grudnia 1965 27 lipca 1968 9 września 1972 29 maja 1992
SSN-666 "Hawkbill" San Francisco NSY 12 września 1966 12 kwietnia 1969 4 lutego 1971 1999
SSN-667 "Bergall" Electric Boat 16 kwietnia 1966 17 lutego 1968 13 czerwca 1969 6 czerwca 1996
SSN-668 "Spadefish" Newport News 21 grudnia 1966 15 maja 1968 14 sierpnia 1969 11 kwietnia 1997
SSN-669 "Seahorse" Electric Boat 13 sierpnia 1966 15 czerwca 1968 19 września 1969 17 sierpnia 1995
SSN-670 "Finback" Newport News 26 czerwca 1967 7 grudnia 1968 4 lutego 1970 28 marca 1997
SSN-672 "Pintado" San Francisco NSY 27 października 1967 16 sierpnia 1969 11 września 1971 26 lutego 1998
SSN-673 "Flying Fish" Electric Boat 30 czerwca 1967 17 maja 1969 29 kwietnia 1970 16 maja 1996
SSN-674 "Trepang" Electric Boat 28 października 1967 27 września 14 sierpnia 1970 4 stycznia 1999
SSN-675 "Bluefish" Electric Boat 13 marca 1968 10 stycznia 1970 8 stycznia 1971 31 maja 1996
SSN-676 "Billfish" Electric Boat 20 września 1968 1 maja 1970 12 marca 1971 4 stycznia 1999
SSN-677 "Drum" San Francisco NSY 20 sierpnia 1968 23 maja 1970 15 kwietnia 1972 30 października 1995
Okręty z przedłużonym kadłubem
SSN-678 "Archerfish" Electric Boat 19 czerwca 1969 16 stycznia 1971 17 grudnia 1971 31 marca 1998
SSN-679 "Silversides" Electric Boat 13 października 1969 4 czerwca 1971 5 maja 1972 21 lipca 1994
SSN-680 "William H. Bates" Ingalls 4 sierpnia 1969 11 grudnia 1971 1 maja 1973 11 lutego 2000
SSN-681 "Batfish" Electric Boat 9 lutego 1970 9 października 1971 1 września 1972 2 listopada 1998
SSN-682 "Tunny" Ingalls 22 maja 1970 10 czerwca 1972 26 stycznia 1974 13 marca 1998
SSN-683 "Parche" Ingalls 10 grudnia 1970 13 stycznia 1973 17 sierpnia 1974 2003
SSN-684 "Cavalla" Electric Boat 4 czerwca 1970 19 lutego 1972 9 lutego 1973 30 marca 1998
SSN-686 "L. Mendel Rivers" Newport News 26 czerwca 1971 2 czerwca 1973 1 lutego 1975 1 maja 2001
SSN-687 "Richard B. Russell" Newport News 19 października 1971 12 stycznia 1974 16 sierpnia 1975 24 czerwca 1994

Wypadki

edytuj
  • 15 maja 1969 podczas prac wyposażeniowych na USS "Guitarro" z powodu braku koordynacji przy napełnianiu zbiorników balastowych okręt zatonął przy nabrzeżu stoczniowym. Okręt podniesiono i wyremontowano, straty z powodu wypadku oszacowano na około 20 milionów dolarów. W związku z wypadkiem wejście okrętu do służby przesunięto o ponad dwa lata.
  • W 1970 USS "Tautog" zderzył się z radzieckim okrętem z napędem atomowym typu Echo II "K-108". W kiosku "Tautoga" utkwiła część śruby radzieckiego okrętu. Przez wiele lat Amerykanie sądzili, że radziecki okręt w wyniku poważnych uszkodzeń zatonął, jednak w roku 2000 okazało się, że zdołał się wynurzyć i z pomocą holownika dotarł do portu.
  • 20 marca 1993 USS "Grayling" zderzył się z rosyjskim okrętem podwodnym typu Delta IV "K-407". Obydwa okręty zostały poważnie uszkodzone, zdołały jednak o własnych siłach dotrzeć do swoich baz.

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Norman Polmar: Cold War Submarines, The Design and Construction of U.S. and Soviet Submarines. K. J. More. Potomac Books, Inc, 2003, s. 307-315. ISBN 1-57488-530-8.
  2. a b c d e f g h i j k l m n Norman Friedman, James L. Christley: U.S. Submarines Since 1945: An Illustrated Design History. Naval Institute Press, s. 143-150. ISBN 1-55750-260-9.
  3. Norman Polama, Cold War Submarines, str. 154-156

Bibliografia

edytuj
  NODES
Intern 1
iOS 4
mac 2
multimedia 1
OOP 1
os 82