Wikipedia

Opatowiec

miasto w województwie świętokrzyskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Opatowiec (ujednoznacznienie).

Opatowiec – miasto w Polsce, w województwie świętokrzyskim, w powiecie kazimierskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Opatowiec.

Opatowiec
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół św. Jakuba
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

kazimierski

Gmina

Opatowiec

Prawa miejskie

1271–1869, od 2019

Burmistrz

Sławomir Kowalczyk

Powierzchnia

5,46[1] km²

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności
• gęstość


307[2]
56,2 os./km²

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

28-520[3]

Tablice rejestracyjne

TKA

Położenie na mapie gminy Opatowiec
Mapa konturowa gminy Opatowiec, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Opatowiec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Opatowiec”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Opatowiec”
Położenie na mapie powiatu kazimierskiego
Mapa konturowa powiatu kazimierskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Opatowiec”
Ziemia50°14′31″N 20°43′25″E/50,241944 20,723611
TERC (TERYT)

2603044[4]

SIMC

0257963[5]

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Fragment rynku
Fragment rynku
Ulica Kościelna - dzwonnica i gotycki kościół
Gotycki kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła
Krajobraz okolic Opatowca
Przeprawa promowa przez Wisłę
Prom na Wiśle
Grób Ofiar 29 lipca 1944 na cmentarzu w Opatowcu
Opatowiec - pomnik Józefa Piłsudskiego

Prawa miejskie posiadał w latach 1271–1869 i uzyskał je ponownie w 2019 roku, w związku z czym stał się najmniejszym miastem w Polsce[6] W 2024 roku liczył zaledwie 308 mieszkańców, w dodatku odnotowując trzeci największy spośród wszystkich miast w Polsce procentowy spadek ludności w porównaniu z rokiem poprzednim (– 2,92%)[7].

Położenie

edytuj

Opatowiec położony jest na Ponidziu, na terenie Koszycko-Opatowieckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Znajduje się na lewym brzegu Wisły, naprzeciw ujścia Dunajca. Miasto położone jest ok. 10 km na południowy zachód od Nowego Korczyna, 18 km na wschód od Kazimierzy Wielkiej i ok. 65 km na południe od Kielc[8].

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 79 z Warszawy do Bytomia.

Integralne części miasta Opatowiec[5][9]
SIMC Nazwa Rodzaj
1016753 Krakowska Ulica część miasta
1016760 Legatka część miasta
1016776 Przedmieście część miasta

Historia

edytuj

Pierwsze wzmianki o Opatowcu pochodzą z XI w. W 1085 r. Judyta, żona Władysława Hermana nadała wieś opactwu benedyktynów z Tyńca[10]. W 1271 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał osadzie prawa miejskie na prośbę opata Modliboga[10]. Opatowiec położony był na szlaku ze Śląska na Ruś Kijowską i w pobliżu przeprawy przez Wisłę, co sprzyjało szybkiemu rozwojowi handlu.

W 1283 r. opat tyniecki Tomasz założył tu klasztor dominikanów. W 1341 r. król Kazimierz Wielki nadał miastu prawo do jarmarku. Opatowiec miał za panowania Kazimierza 1270 mieszkańców. W 1411 r. Władysław Jagiełło uwolnił mieszczan od podwód. W 1468 r. Kazimierz Jagiellończyk rozszerzył swobody miejskie, a w 1470 r. nadał Opatowcowi drugi jarmark. W 1474 r. odbył się tu zjazd szlachty małopolskiej dla ogłoszenia pospolitego ruszenia, na wypadek wojny z Maciejem węgierskim. W tym samym roku król przyjął w Opatowcu posłów weneckich oraz wysłanników perskiego szacha, w sprawie wojny z Turkami.

U schyłku XVI wieku miasto leżało w województwie sandomierskim[11].

W 1500 r. w Opatowcu, przy kościele parafialnym, biskup krakowski Fryderyk założył bractwo literackie, skupiające mężczyzn umiejących czytać. W mieście znajdowały się łaźnie oraz założony przez Jana Olbrachta szpital dla ubogich. W 1553 r. powstał wspólny cech skupiający rzemieślników różnych profesji, m.in. kowali, ślusarzy, garncarzy i bednarzy. W 1579 r. znajdowało się tu 55 warsztatów mistrzowskich. W mieście pracowały 4 młyny. W 1639 r. król Władysław IV nadał Opatowcowi prawo do kolejnych 4 jarmarków.

Miasto podupadło w XVII w. po najeździe szwedzkim. Zniszczony przez Szwedów Opatowiec w 1673 r. miał zaledwie 241 mieszkańców. W 1772 r., kiedy po I rozbiorze Polski opactwo w Tyńcu znalazło się w zaborze austriackim, Opatowiec przeszedł na własność rządu. W tym samym roku został jednak sprzedany rodzinie Walewskich. W 1792 r. Romuald Walewski wyjednał dla miasta prawo do całotygodniowego jarmarku, jednakże po rozbiorach targowisko w Opatowcu straciło swoje znaczenie. W 1862 r. miasto miało zaledwie 67 domów i 459 mieszkańców (w tym 35 Żydów). W 1869 r. Opatowiec utracił prawa miejskie.

Osada uległa znacznym zniszczeniom w trakcie I wojny światowej i ponownie, dwukrotnie w czasie II wojny światowej. W trakcie agresji niemieckiej na Polskę Opatowiec został spalony, a 8 września 1939 r. żołnierze Wehrmachtu z 2 Dywizji Lekkiej rozstrzelali tutaj 45 polskich jeńców[12]. 28 lipca 1944 r. w Opatowcu doszło do walki pomiędzy oddziałami Armii Krajowej i własowcami, po której nastąpiła hitlerowska pacyfikacja wsi. Zwerbowany przez Niemców na Ukrainie oddział policji pomocniczej zamordował 31 osób, w tym sześcioletnie dzieci[13]. Ogółem hitlerowcy spalili około 30 zabudowań, 10 osób zostało spalonych żywcem[14]. Monografia historii oddziałów Armii Krajowej walczących w czasie ostatnich miesiącach II wojny światowej w okolicach Pińczowa i Opatowca, autorstwa Józefa Belskiego[15], została wydana w 2018[16].

29 lipca 2012 roku miało miejsce uroczyste otwarcie i poświęcenie wieży zegarowo-hejnałowej w Opatowcu[17]. W 2014 Gmina Opatowiec wydała ilustrowaną monografię gminy[13]. W lipcu 2018 r. zostały przeprowadzone konsultacje społeczne w sprawie nadania statusu miasta[18]. 1 stycznia 2019 r. Opatowiec odzyskał prawa miejskie, stając się z 338 mieszkańcami najmniejszym miastem Polski[19].

Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2018)

edytuj

Rada Gminy Opatowiec przyjęła 28 marca 2018 uchwałę (w formie apelu) w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich. Apel ten zakłada pominięcie wszystkich obowiązujących w tym względzie procedur w celu „upamiętnienia bohaterskiej walki polskich powstańców, zadośćuczynienie dotychczas wyrządzonym krzywdom oraz uczczenia 100 rocznicy odzyskania przez państwo polskie niepodległości i 155 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego”[20]. Apel trafił do MSWiA, w związku z czym minister podjął decyzję o wszczęciu procedury odnośnie do nadania statusu miasta Opatowcowi, występując do Rady Gminy o przedstawienie opinii poprzedzonej przeprowadzeniem konsultacji z mieszkańcami[21].

21 czerwca 2018 Rada Gminy podjęła uchwałę w sprawie wszczęcia procedury związanej z nadaniem Opatowcowi statusu miasta[22] a konsultacje społeczne odbyły się w terminie od 16 do 25 lipca 2018[23]. Wyniki prezentowały się następująco:

  • gmina Opatowiec (frekwencja 55,80% = 1645 osób) – za 89,24%, przeciw 4,92%; wstrzymało się 5,84%;
  • miejscowość Opatowiec (frekwencja 67,96% = 193 osób) – za 98,45%, przeciw 1,04%; wstrzymało się 0,52%;
  • gmina Opatowiec bez miejscowości Opatowiec (frekwencja 54,50% = 1452 osób) – za 88,02%, przeciw 5,44%; wstrzymało się 6,54%[24].

Gdyby Opatowiec otrzymał status miasta stałby się najmniejszym miastem Polski (ma 320 mieszkańców), wypierając Wiślicę, która status ten uzyskała 1 stycznia 2018 licząc 500 mieszkańców[25][26].

16 sierpnia wniosek został przesłany do MSWiA[27]. Podczas wizyty posła Michała Cieślaka w Opatowcu 20 września poruszony był temat przywrócenia praw miejskich dla Opatowca. Poseł wskazał, że procedura została już zakończona, cała dokumentacja znajduje się u Prezesa Rady Ministrów, a według ostatnich informacji z MSWiA wynika, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo uroczystego dokonania tego aktu w 100-lecie odzyskania niepodległości z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2019[28]. 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony[6].

Zabytki

edytuj
  • Podominikański kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła wzniesiony pod koniec XV w. w miejsce częściowo drewnianego kościoła św. Jacka z 1283 r.; w pierwszej połowie XVII wieku świątynia została przebudowana w stylu barokowym; kościół składa się z jednej nawy z przybudówkami (przedsionek i kaplica Różańcowa), zamkniętego ścianą prostą prezbiterium oraz zakrystii; nawę i prezbiterium przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami; zewnętrzne ściany kościoła wsparte są przyporami; świątynia ma dwuspadowy dach z barokową sygnaturką, dach nawy ujęty jest pomiędzy dwa trójkątne szczyty z ostrołukowymi wnękami; w arkadowej wnęce na wschodniej ścianie prezbiterium znajduje się barokowa płaskorzeźba przedstawiająca niosącego Krzyż Chrystusa; ołtarz główny i ołtarze boczne pochodzą z XIX wieku; na ołtarzu głównym umieszczony jest obraz przedstawiający św. Jakuba; wyposażenie kościoła barokowe i rokokowe; do nawy przylega Kaplica Różańcowa, którą nakrywa kopuła z latarnią; wewnątrz kaplicy znajdują się obrazy z XVII i XIX wieku; na ołtarzu kaplicy umieszczony jest XVII-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.200 z 14.05.1971)[29].

Z Opatowca pochodzą

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Opatowcem.

Sport

edytuj

Pierwsze wiadomości o zorganizowanym amatorskim ruchu sportu w Opatowcu pochodzą z lat 1938–1939, kiedy to drużyna piłkarska prowadziła bratobójcze pojedynki z drużyną z Koszyc. W latach okupacji hitlerowskiej tej działalności nie zaprzestano, mimo że obowiązywał bezwzględny zakaz zgromadzeń i uprawiania zorganizowanych form sportu, pod rygorem wywózki do obozu koncentracyjnego, a nawet kary śmierci. Pomimo ryzyka organizowano mecze konspiracyjne, również w sąsiednich miejscowościach: Kazimierzy Wielkiej, Proszowicach, Nowym Brzesku.

Bezpośrednio po wojnie, młodzież wiejska była pozbawiona prawie całkowicie możliwości uprawiania sportu, co wynikało z braku dostępu do sprzętu. Dopiero powołana do życia w 1949 roku Rada Sportu Wiejskiego przy Związku Samopomocy Chłopskiej pobudziła rozwój sportu na wsi[30]. Uchwała Głównego Komitetu Kultury Fizycznej z dnia 19 kwietnia 1952 roku pozwoliła na częściowe zrównanie sportu wiejskiego z miastem. Powołano zrzeszenie – Ludowe Zespoły Sportowe, które miały stanowić wyższy etap rozwoju kultury fizycznej i sportu na wsi[31]. Na tej podstawie powołano do życia w Opatowcu Ludowy Klub Sportowy Wisła, który przetrwał do końca lat 80. XX wieku. Klub Sportowy Wisła Opatowiec odrodził się kilkanaście lat później za sprawą Michała Szczerby, który jest obecnie prezesem, trenerem, a także od czasu do czasu zawodnikiem[32].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 860 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18].
  5. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
  6. ↑ a b Dz.U. z 2018 r. poz. 2478 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic.
  7. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 r..
  8. ↑ Opatowiec – byliśmy w najmniejszym mieście w Polsce i z promu zobaczyliśmy ujście Dunajca do Wisły [online], mynaszlaku.pl – blog podróżniczy, 2020 [dostęp 2022-06-05].
  9. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  10. ↑ a b Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885, Tom VII, s. 551.
  11. ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 112.
  12. ↑ Erenz i Janssen 1997 ↓, s. 181.
  13. ↑ a b Magdalena Komorowska, Gmina Opatowiec – wczoraj i dzisiaj, wyd. 1, Opatowiec: Gmina Opatowiec i MN Design Michał Nieć, 2014, 192 s., ISBN 978-83-939671-0-0 [dostęp 2018-02-11].
  14. ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981.
  15. ↑ Sylwia Antoszek, „Uciekaj na bok, co cię to obchodzi...” - wywiad z Józefem Belskim [online], 24ikp.pl (Internetowy Kurier Proszowicki), 2018 [dostęp 2019-02-10].
  16. ↑ Belski 2018 ↓, s. 1.
  17. ↑ Otwarcie i poświęcenie Wieży Zegarowo-Hejnałowej. opatowiec.com.pl, 2012-07-30.
  18. ↑ Obwieszczenie dot. przywrócenia praw miejskich. [dostęp 2018-10-24].
  19. ↑ Adam Ligiecki, Opatowiec... już na 100 procent miastem! Nowe tablice wiszą na urzędzie [online], portal echodnia.eu, 31 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-02].
  20. ↑ Uchwała Nr XLII/239/2018 Rady Gminy Opatowiec z dnia 28 marca 2018 roku przyjmująca „Apel Rady Gminy Opatowiec w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich”.
  21. ↑ Paweł Szefernaker, Odpowiedź na interpelację nr 21420 w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, 26 czerwca 2018 [dostęp 2024-03-10].
  22. ↑ Andrzej Malec, Zaproszenie na Sesje Rady Gminy [online], Miasto i Gmina Opatowiec, 15 czerwca 2018 [dostęp 2024-03-10] (pol.).
  23. ↑ Sławomir Kowalczyk, Obwieszczenie Wójta Gminy Opatowiec z dnia 12 lipca 2018 roku o przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami Gminy w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Opatowiec [online], 12 lipca 2018 [dostęp 2024-03-10].
  24. ↑ Sławomir Kowalczyk, Informacja o wynikach konsultacji dotyczących nadania statusu miasta miejscowości Opatowiec [online], Miasto i Gmina Opatowiec, 25 lipca 2018 [dostęp 2024-03-10] (pol.).
  25. ↑ ALI, Opatowiec chce być miastem! Ważne decyzje na najbliższej sesji Rady Gminy [online], Echo Dnia, 16 czerwca 2018 [dostęp 2024-03-10].
  26. ↑ Kamil Włosowicz, Opatowiec najmniejszym miastem w Polsce? [online], Polskie Radio Kielce, 21 czerwca 2018 [dostęp 2024-03-10] (pol.).
  27. ↑ ALI, Dokumenty już u ministra. Opatowiec coraz bliżej praw miejskich [online], Echo Dnia, 16 sierpnia 2018 [dostęp 2024-03-10].
  28. ↑ Bartek, Poseł Michał Cieślak ponownie z wizytą w gminie Opatowiec [online], Miasto i Gmina Opatowiec, 28 września 2018 [dostęp 2024-03-10] (pol.).
  29. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 15 [dostęp 2015-10-23].
  30. ↑ Świętokrzyskie Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe - Historia WZ LZS [online], www.wzlzs.kielce.pl [dostęp 2024-10-11].
  31. ↑ M.P. 1952 nr 99 poz. 1521
  32. ↑ e, Wisła Opatowiec awansowała do I Polskiej Ligi Futsalu [online], ug.opatowiec.pl [dostęp 2024-10-11] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Benedikt Erenz, Karl-Heinz Janssen: Niemcy o zbrodniach Wehrmachtu. Warszawa: 1997. ISBN 83-11-08722-9.
  • Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880-1885
  • Maria i Przemysław Plichowie, Ponidzie. Szlaki turystyczne, Warszawa 1985
  • Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965-1967
  • Stanisław M. Przybyszewski, Andrzej Brenias, Seweryn J. Łukasik, Opatowiec: tysiąc lat dziejów, Kielce: AW Gens, 2000, s. 267, ISBN 83-86285-73-7.
  • Magdalena Komorowska, Gmina Opatowiec – wczoraj i dziś, wydanie dostępne on-line, Opatowiec: Gmina Opatowiec, 2014, s. 192, ISBN 978-83-939671-0-0 [dostęp 2018-03-31].
  • Józef Belski, Ostatnie dni, Kraków: Maszynograf, 2018, s. 248, ISBN 978-83-930135-9-3.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Opatowiec&oldid=75581242”
  NODES
admin 1
INTERN 2